irakseT | Teskari

Baxt bu baxtni izlashdir.

Umr u haqida uzun hikoya yozishdan ko'ra qisqaroqdir!

©️Adham Sharqoviy

Musulmon jamiyatida esa inson avvalo qarashi, fikr qilishi kerak. Mas'uliyat faqatgina vazifalarni bajarish yoki aytilgan joyga kechikishdangina iborat emas. Bandalik ham mas'uliyatdir. Hamma ham birkun so'raladi. Isro surasida "Albatta, biz har bir kishining taqdirini o'z bo'yniga bog'lab qo'ydik" deya marhamat qilinadi. Bu esa inson har bir harakati uchun javobgar ekaniga dalolatdir. Mas'uliyatli inson, esa, avvalo, o'z Robbisi oldidagi burchlarini ado qiladi.

Hamma ham musulmon emasku, musulmon bo'lmaganlarda ham mas'uliyat mavjud-ku degan gapda ham jon bor. Buning hikmati shundaki, bandalik mas'uliyati ham, oila mas'uliyati ham, do'stlik mas'uliyati ham avvalo o'zni yaxshi ko'rish, xurmat qilishga asoslanadi. O'zini sevgan odamgina yaxshilikni umid qiladi, amallarini shunga to'g'rilaydi.

Unutmaslik kerakki, mas'uliyatsiz shaxs avvalo o'ziga mas'uliyatsizdir. Bunday odam o'z joni, vaqti, va bilimini, molini to'g'ri boshqarishga ehtiyoj sezmaydi. O'z vaqtini qadrlamaydi, o'zining insoniylik qadriyatlarini xurmat qilmaydi. Bunday inson, boshqalarni vaqtini ham tabiiy qadrlamaydi, va o'zgalar moliga achinmaydi.

Demak mas'uliyatni 3 ga ajratishimiz mumkin:
1. O'z oldidagi mas'uliyat.
2. Bandalik mas'uliyati.
3. Jamiyat oldidagi mas'uliyat.

O'zini xurmat qilib, o'zi oldidagi mas'uliyatlarni shakllantirmagan shaxs Robbisi oldidagi mas'uliyatini his qilolmaydi. O'zi va Robbisi oldida mas'uliyatli bo'lmagan shaxs esa boshqa bir inson oldidagi javobgarlikni his qilish haqiqatdan yiroq.

Yechim o'rnida esa, avvalo bundaylarga insoniylikni tanitish kerak. Biologik ehtiyojlar, maqsadlarini anglatilishi zarur. Shunda inson befarqlik sabab nimalar yo'qotishi mumkinligini anglaydi. Shu bilan birga, Robbisi kimligi o'rgatilishi zarur deb hisoblayman. Robbisi kimligini bilmagan inson bandalik mas'uliyatini nima uchun bajarishi kerakligini tushunib yetolmaydi. Ijtimoiy vazifalarni o'rganib esa jamiyat oldidagi mas'uliyat his qilinadi. Ya'ni o'z vaqtini, molini va qadriyatlarini qadrlashga o'rgangach, boshqalarnikini ham xurmat qilish shakllanadi.

Eng asosiysi esa, duodir. O'zingizda yoki do'stingizda bunday illatni sezzangiz, duo orqali yechim so'rang. Muhimi bu yechim "boshni devorga judayam qattiq urish" tarzida kelishi mumkinligini unutmang!

Mas'uliyat

Hayotda ba'zi insonlarni uchratarkanmiz, ularning ichida "mas'uliyatsiz" deya ta'rif beriladiganlarga ko'p duch kelamiz. Ba'zida mas'uliyat bu tug'ma xususiyat, yoshlikda mas'uliyatli bo'lolmaganlar, kelajakda ham katta mas'uliyatlarni o'z zimmalariga ololmaydilar deb o'ylab qolamiz. Shu sababli bu mavzuga chuqurroq kirib,ushbu mavzuni yoritishga qaror qildik:

Dastlab, mas'uliyat o'zi nima ekanligi bilan tanishib chiqsak. “Mas’uliyat” so‘zi arab tilidagi “sa’ala” (سأل) – ya’ni “so‘ramoq” fe’lidan kelib chiqqan, va "so'ralish", "javobgarlik" ma'nolarini anglatadi. Voqelikda esa shaxsning o‘z harakatlari, qarorlari, vazifalari va ularning oqibatlari uchun javobgarligi hisoblanadi.

Mas'uliyatsizlik esa o‘z burchlarini bajarmaslik, javobgarlikdan qochish va natijalarga befarq bo‘lish holatidir. Vazifalarini kechiktirish, bahona qilish, boshqalarni ayblash, va’dasini bajarmaslik va o‘z kelajagiga befarqlik kabilar mas'uliyatsiz insonning sifatlaridir.

Mas'uliyat yoki mas'uliyatsizlik tug'ma xususiyat emas. Chunki bolalar tabiatan mas'uliyatsiz, va oqibatini o'ylamay ish qiluvchilar bo'lishadi. Ulg'aygan sayin esa bu his paydo bo'ladi yoki yo'q.

Mas’uliyatsiz odamlar odatda ikkita asosiy sababga ko‘ra shakllanadi:
1️⃣ Tarbiya va muhit – Agar inson bolaligida mas’uliyatni his qilishga o‘rgatilmagan bo‘lsa, u katta bo‘lgach ham shunday qolishi mumkin. Masalan, ota-onasi har doim muammolarni hal qilib bergan odam hech qachon javobgarlikni his qilmaydi.
2️⃣ Sharoit va tanlovlar – Ba’zi odamlar o‘z ustida ishlashni istamaydi yoki mas’uliyatdan qochishga odatlanib qolishadi. Bunday odamlar hayotda qiyinchiliklardan qochish uchun boshqalarga ayb yuklashni afzal ko‘rishadi.

Buni qanday davolash mumkin?

Bunday insonlarni pand-nasihat, maslahat bilangina o'zgartirib bo'lmaydi. Chunki bunday hollarda inson natijalarni o‘zi his qilmaguncha, boshi devorga urilmaguncha haqiqiy mas’uliyatni anglamaydi. Ularga maslahatlar berilishi mumkin, lekin aynan shu maslahat va ko'rsatmalarga amal qilmaganlikari uchun ham ular mas'uliyatni his qilmaydigan holatga kelib qolishganini unutmaslik lozim.

Agar boshkiyim(shapka)ni yarashmaydi deb, yoki boshqalar kuladi deb kiymayotgan bo'lsangiz,

bilingki, burningiz oqsa ko'proq yarashmaydi va boshqalar ham ko'proq kuladi )

😉😷

Qachonki fonetika o'quvchilarim:

Darsda jiddiylashsam shidda(portlovchi) bo'lib qoldingiz,

Grip sabab burnim bitganda g'unna bo'lib qoldingiz,

Muloyimlashsam bayniya(oraliq) bo'ldingiz deyishsa...

💆🏻‍♂💆🏻‍♂💆🏻‍♂

buni xursandchiligini ifodalash uchun lug'atimda so'z yetarli emaskan🤷‍♂


*shidda, bayniya, g'unna— harflarning sifatlari.

Allohni qanday tanishimiz kerak?

Sahobalar rodiyallohu anhum va Rasululloh sollallohu alayhi vasallam oralarida munosabat qanday edi?

Sahobalar payg'ambarimiz ﷺ oldlarida qalblari va amallarini eng go'zal holda tutardilar. Buning sababi u zot alayhissalomning jazolari yoki g'azablaridan qo'rqish emasdi. Balki, u zotga bo'lgan muhabbat va xurmat edi. Chunki ular payg'ambarimiz ﷺ ni rostmanasiga tanishardi, muhabbatlari chin edi.

Qachonki biz ham Allohni rostmanasiga tanirkanmiz, shundagina rostmana muhabbat qo'yamiz. Qachonki rostmana muhabbat qo'yarkanmiz, shundagina amallarimiz va qalbimizni uning jazosidan qo'rqib emas, balki unga bo'lgan muhabbatimiz sababli go'zal qilamiz.

— Psixologiya kerakmi?
— Musulmonga kerak. Mo'minga kerakmas.

bir o'zbek psixologi

Ba'zi insonlar borki, ular bilan suhbatlashib bo'lmaydi. Ular bilan faqat gaplashish mumkin.

Ular tinglashmaydi, eshitishadi.

Asosan haqligini isbotlash uchun, yoki aybdor kimligini aniqlash maqsadida so'zlashadi. Shu sabab bundaylar bilan so'zlashishdan avval maqsadini so'rang, shunga qarab yo suhbat so'zlashuvni boshlang, yo yakunlang.

Toshkent-Namangan-Andijon-Farg'ona bo'ylab sayohatimiz ham o'z nihoyasiga yetdi. Haqiqatan Baxti ga alohida rahmat!

Sayohatdan ko'plab xulosalar olindi. Ammo men uchun eng muhimi shu bo'ldiki, haqiqiy do'stlik kun davomida sen bilan birga bo'lganida ham ijtimoiy tarmoqlarga bir bora nazar ham tashlab qo'yilmaydigan do'stlikdir. Sen bilab birga lahzadan zavq olinadigan do'stlikdir.

Siz bilan birga bo'lganda telefonini titmaydigan do'stlaringizni qadrlang.

Duo:

Mening iymonim pastlaganda do'stlarimnikini baland qil.

Do'stlarimning iymoni pastlaganda menikini balandroq qil.

Toki birimiz qoqilsak, doim birimiz tutib qoluvchi bo'laylik, bir vaqtda qoqilmaylik, yo'qsa, bu qoqilish emas — qulash bo'ladi.

Sizni maqtayotgan odam aksar holda sizdan manfaat kutayotgan bo'ladi.
Sizni yomonlayotgan odam aksar holda sizdan manfaat ololmagan bo'ladi.

podcastdan