99-ҚИСМ
—Менга бунақа демадиларингиз-ку, бошида. Манзил аниқмас, яна қутқариш керак бўлган одам иккита. Иккаласини ҳам чиқариб юборишлари... Ҳай, билмадим-ов! Қийин масала...
—Лекин... иккаласини ҳам қутқармасангиз бўлмайди... — овози қалтиради онанинг.
—Биттасини қутқарсак ҳам катта гап. Иккаласи қийин масала...
—Унақа деманг... — баралла йиғлаб юборди кампир.
—Опа, мен ҳали биттасини ҳам қутқара оламан, деб аниқ ваъда берганим йўқ-ку! Шунинг учун биттасини айтиб туринг. Агар биттасини қутқаришниг йўлини қилсак, қайси қизингизни айтай...
Онаизор ёш тўла кўзларини Марат акага тикди. Унинг кўзларида даҳшат ҳукмрон эди. Кейин титраётган лабларини зўрға ҳаракатга келтиргандек, паст овозда деди:
—Худди... иккала кўзингиздан қай бирини қолдирай, деётгандексиз...
“ТАБАССУМ ЎЛКАСИ”
Ер ёрилмадики, кириб кетсам, Худо қанот бермадики, учиб кетсам... Шунақаям хунук ва ноқулай вазият бўладими? Умрим бино бўлиб бунақа уятли ҳолга тушмаган бўлсам керак. Билдим, юзларим лов-лов ёнди, ўз ўзидан бошим эгилди. Боядан буён нигоҳларим билан таъқиб қилаётганим Жамиладан энди кўзимни олиб қочдим. Қани энди танимни ҳам бирор жойга олиб қочишнинг ҳам иложи бўлса. Келиб-келиб Жамиланинг ёнида юзимни шувит қиладими, Худо ҳам...
Нима учундир, Шаҳлони ёмон кўрдим. Ахир жим турса бўларди-ку. Кейин бир йўлини қилардим. Аламдан унга қичқирганимни сезмай қолдим:
—Қачон қўйгандинг, у ерга? Нега айтмадинг?
—Мен сизнинг пулингизни қўлимга ушлаганим ҳам йўқ-ку! Ўзингиз кечаси қайтариб солгансиз... — қовоқ-тумшуғи осилди Шаҳлонинг. Кейин тўғри Жамиланинг ёнига борди-да, бағрига босди: — Хафа бўлма, Жами. Кечадан буён биласан-ку, ҳеч кимнинг хуши жойида эмас. Опамни ҳам тушун, “Мол аччиғи — жон аччиғи”, дейилган. Пулини топа олмаганидан шунақа хаёлга борган...
—Мени шунақа деб уйлади. Шунга бирга юриб, ишончга кира олмабман. Наҳот, ўғрига ўхшасам... — ҳамон йиғларди Жамила. — Оғир ботаркан...
Мен бошимни қуйи солган ҳолда уни зимдан кузатдим. У юз-кўзи, бурнини артганча ўрнидан турди. Кийим жовони томонга юрди. Шаҳло “Бирор нима денг”, дегандек менга им қоқди. Ўша онда кечирим сўрамоқчи бўлдим. Энди оғиз жуфтлаётгандим, яна нимагадир фикримдан қайтдим. Ўзимга буни эп билмадим, шекилли. Ўзи ҳам айбдор-ку! Писмиқларча иш тутмасин эди. Бироз кутса, маслаҳатлашса шубҳага бормасдим. Шу воқеа бўлмасди. Шундай экан, нега кечирим сўрашим керак?
Шаҳло Жамилани кўрсатиб, яна менга қовоқ осди. Мен “бор-е”, дегандек қўл силтадим-у, ўрнимдан туриб хонадан чиқиб кетдим. Тўғри Амур соҳилига бориб, сувни, ўтган-кетганни томоша қилдим. Нариги қирғоқдан аниқ кўриниб турган Хэйхэ шаҳрига қараб кўнглим кўтарилди. Сабаби, у ерда бўлган чоғимизда Шаҳло ҳам, мен ҳам, Жамила ҳам кулгидан ўзимизни тия олмаймиз. Ҳар қадамда хитойликларнинг тили чучук болакайдек “Длуга здлавствуй!” дегани эшитилади.
—Менга бунақа демадиларингиз-ку, бошида. Манзил аниқмас, яна қутқариш керак бўлган одам иккита. Иккаласини ҳам чиқариб юборишлари... Ҳай, билмадим-ов! Қийин масала...
—Лекин... иккаласини ҳам қутқармасангиз бўлмайди... — овози қалтиради онанинг.
—Биттасини қутқарсак ҳам катта гап. Иккаласи қийин масала...
—Унақа деманг... — баралла йиғлаб юборди кампир.
—Опа, мен ҳали биттасини ҳам қутқара оламан, деб аниқ ваъда берганим йўқ-ку! Шунинг учун биттасини айтиб туринг. Агар биттасини қутқаришниг йўлини қилсак, қайси қизингизни айтай...
Онаизор ёш тўла кўзларини Марат акага тикди. Унинг кўзларида даҳшат ҳукмрон эди. Кейин титраётган лабларини зўрға ҳаракатга келтиргандек, паст овозда деди:
—Худди... иккала кўзингиздан қай бирини қолдирай, деётгандексиз...
“ТАБАССУМ ЎЛКАСИ”
Ер ёрилмадики, кириб кетсам, Худо қанот бермадики, учиб кетсам... Шунақаям хунук ва ноқулай вазият бўладими? Умрим бино бўлиб бунақа уятли ҳолга тушмаган бўлсам керак. Билдим, юзларим лов-лов ёнди, ўз ўзидан бошим эгилди. Боядан буён нигоҳларим билан таъқиб қилаётганим Жамиладан энди кўзимни олиб қочдим. Қани энди танимни ҳам бирор жойга олиб қочишнинг ҳам иложи бўлса. Келиб-келиб Жамиланинг ёнида юзимни шувит қиладими, Худо ҳам...
Нима учундир, Шаҳлони ёмон кўрдим. Ахир жим турса бўларди-ку. Кейин бир йўлини қилардим. Аламдан унга қичқирганимни сезмай қолдим:
—Қачон қўйгандинг, у ерга? Нега айтмадинг?
—Мен сизнинг пулингизни қўлимга ушлаганим ҳам йўқ-ку! Ўзингиз кечаси қайтариб солгансиз... — қовоқ-тумшуғи осилди Шаҳлонинг. Кейин тўғри Жамиланинг ёнига борди-да, бағрига босди: — Хафа бўлма, Жами. Кечадан буён биласан-ку, ҳеч кимнинг хуши жойида эмас. Опамни ҳам тушун, “Мол аччиғи — жон аччиғи”, дейилган. Пулини топа олмаганидан шунақа хаёлга борган...
—Мени шунақа деб уйлади. Шунга бирга юриб, ишончга кира олмабман. Наҳот, ўғрига ўхшасам... — ҳамон йиғларди Жамила. — Оғир ботаркан...
Мен бошимни қуйи солган ҳолда уни зимдан кузатдим. У юз-кўзи, бурнини артганча ўрнидан турди. Кийим жовони томонга юрди. Шаҳло “Бирор нима денг”, дегандек менга им қоқди. Ўша онда кечирим сўрамоқчи бўлдим. Энди оғиз жуфтлаётгандим, яна нимагадир фикримдан қайтдим. Ўзимга буни эп билмадим, шекилли. Ўзи ҳам айбдор-ку! Писмиқларча иш тутмасин эди. Бироз кутса, маслаҳатлашса шубҳага бормасдим. Шу воқеа бўлмасди. Шундай экан, нега кечирим сўрашим керак?
Шаҳло Жамилани кўрсатиб, яна менга қовоқ осди. Мен “бор-е”, дегандек қўл силтадим-у, ўрнимдан туриб хонадан чиқиб кетдим. Тўғри Амур соҳилига бориб, сувни, ўтган-кетганни томоша қилдим. Нариги қирғоқдан аниқ кўриниб турган Хэйхэ шаҳрига қараб кўнглим кўтарилди. Сабаби, у ерда бўлган чоғимизда Шаҳло ҳам, мен ҳам, Жамила ҳам кулгидан ўзимизни тия олмаймиз. Ҳар қадамда хитойликларнинг тили чучук болакайдек “Длуга здлавствуй!” дегани эшитилади.