"O'lik uydan maktublar - Fyodor Dosteyevskiy"
Agar Dostoyevskiy o'zi ham Sibirga surgun qilinmaganda bu asarni bunday tasvirlab bera olmasdi. Faqatgina o'zi mahbus bo'lgan insongina bu asarni bu mahbuslar hayotini shunchalik yoritib bera oladi.
Dostoyevskiy hayotini oramizda ko'pchilik o'qigan bo'lsa kerak. Ha uning hayoti osonchilikda o'tmagan. 1839 - yilda otasi vafot etgach, uning hayotida qiyichiliklar boshlanadi. 1846-yilda uning “Tuzdoshlar” romani chop etilib, bu uning adabiyotdagi dastlabki muvaffaqiyatiga sabab bo’ldi. Ammo 1849-yilda u siyosiy faoliyatga aloqador bo’lib, Tsarist hukumatining qarshi targ’ibotlariga urunib, “Dekabrchilar” qo’zg’oloniga qo’shilganligi uchun hibsga olindi. Dastlab uni o'limga hukm qilinadi keyinchalik uni ham Sibirga surgun qilinadi.
Dostoyevskiy 4 yil Sibirda lagerda qamoqda bo’ldi. Bu davr uning fikrlarini va diniy qarashlarini chuqurlashtirdi. Bu tajriba, uning keyingi asarlarida — ayniqsa “Jinoyat va Jazo " romanida ko’rsatilgan psixologik portretlarning ildizi bo’ldi. Bu
"O'lik uydan maktublar"
asari esa Jinoyat va Jazodagidan ko'ra mahbuslar va surgunlik, erkinlik, jamiyat, o'z-o'zini anglash, psixologik chuqur tahlil va jinoyatchilar ruhiyati haqida hikoya qiladi. Roskolnikov boshqa dunyo bo'lsa bu yerdagi qahramon Aleksandr Petrovich boshqa dunyo.
Asar mazmuni haqida : Asar monologik asar bo'lib bir qahramon tomonidan so'zlab beriladi. Aleksandr Petrovich o'z ayolini rashk tufayli o'ldirgani uchun 10 yil katorkaga surgun qilinadi. Lekin asarni o'qish jarayonida oxirigacha kutganim ayolini kimdan rashk qilib o'ldirgani, o'zining qotilligi to'grisida muallif hech qanday ma'lumot bermagan. Aksincha boshqa surgundagi dahshatli qotillardan tortib, mayda bezorilik uchun nohaq surgun qilinganlar hayoti judayam qiziqarli va ayanchli. Arzimagan bir so'm evaziga butun umrini qamoqga o'tkazishga rozi bo'lgan mahbus, o'z otasini boylik uchun o'ldirgan padarkush, dvoryan mahbuslar, o'qimishli va diniy obrazdagi insonlar hayotining hikoysi yuksak tarzda tasvirlab berilgan. Dostoyevskiy bosh qahramonni har jihatdan chuqur psixologik tahlil qilishga urinadi, u o‘zining hayoti, xatolari va ijtimoiy yakkalanishi haqida doimiy ravishda mulohaza yuritadi. Aleksandr Petrovich jamiyatga nisbatan chuqur nafrat va shubha bilan yondashadi. U shuningdek, o‘zining ichki qarama-qarshiliklariga, ya’ni erkinlik va bo‘ysunish, muhabbat va nafrat, ahloq va o‘zini oqlash kabi o‘rtasidagi ziddiyatlarga duch keladi. Monolog usulida yozilgan asar Aleksandr Petrovichning ruhiy holatiga chuqurroq kirishga va uning ichki dunyosidagi taranglikni his qilishga imkon beradi. Roman o‘zining qayta-qayta takrorlanadigan frazalari, o‘zini tahlil qilish va o‘zini savolga tutish orqali psixologik jihatdan juda chuqur tasvirlangan. Dostoyevskiyning bu asari, adabiyotda psixologik va falsafiy yondashuvlarni rivojlantirgan birinchi asarlardan biri sifatida ajralib turadi.
Asarni albatta o'qing, menga judayam ta'sir qilgan kitobning oxirgi bob laridagi mahbuslarning Hammomga borish sahnasi bo'ldi. Kichik tor xona, 4 kishidan ortiq sig'maydigan honaga yuvinish uchun yuzlab mahbuslar tiqilgani. Agar Dostoyevski asarlarini endi boshlamoqchi bo'lsangiz, bu kitobdan boshlamang. Balki boshlanishiga "Oydin Tunlardan" boshlab turganingiz maqul.
@booklovercouple