Айниқса, ким биландир дардлашгиси, ҳасратлашгиси келганда излай-излай биронта бўлсин русийзабон одам тополмагани жуда алам қилди. Ўйлай-ўйлай, бу қишлоқда ортиқ тура олмаслигига кўзи етди ва эрига масалани кўндаланг қўйди.
— Мен бу қишлоқилар орасида ортиқ яшай олмайман, — деди у йиғламсираб, — Бу ерлардан олиб кет мени!.. — Умрзоқ гарчи рус тилида бўлса-да, хотинининг сенсираб гапиришини сира ўзига сингдиролмасди. Қишлоқда кўча чангитиб ўсган-да, бу «янгилик»ни эшитиб тўпорича гап қилди.
— Ке, қўй шу гапингни!.. Сени қайга обораман ҳозир?.. Ликанг-ликанг қилмасдан яшагин-да мундоқ қишлоқчасига бўлмаса!.. — Наташа эса, бу гаплардан сўнг янада алами ошиб бир ўзи йўлга отланишга қарор қилди ва кийимларини йиғиштира бошлади.
Наташа ҳақиқатан ўзини хўрлангандек ҳис этди. Мовий денгизни эслатувчи кўм-кўк кўзларидан оқиб тушаётган ёш тўхтамаган сари ич-ичидан ўксинаверди. Жомадон тутган қўлларини қалтироқ босиб, ҳар қадам босганда нозик тиззалари букилиб-букилиб борди… Ахир… ўзбек тилини умрида эшитиб кўрмаган бўлса нима қилсин?.. Бу ҳам етмагандек, қишлоқ одамлари жуда ғалати бўларкан… Тиззадан баланд кўйлак кийса нима қипти?.. Бирор нарса ўзгариб қолармиди?.. Эр бўлиб бирон мартаям ёнини олмади-я!.. Бўлмаса, уёқдаги ваъдалари қанақа эди…
Наташанинг хаёли бўлинди. Кўримсизгина автобус бекатида икки-уч нафар ширакайф ўсмир болалар ўтиришган экан. Улар келишган, бунинг устига сочлари ёйиқ ажнабий аёлни кўришди-ю, сакраб ўрниларидан туриб кетишди… Бир томони кайфчилик, болалардан бири секин унга яқинлашиб тегажоғлик қила бошлади:
— Девичкахон, куда пойдём-а?.. Куда пойдём?.. — Аллақачон йиғлашдан тўхтаб, анча ўзини босиб олган Наташанинг бу гапдан негадир кулгиси қистади-ю, индамай тескари қаради. Болалар танимасни сийламас деганларидек, унинг индамаганини ноз-карашмага йўйишди чамаси, бараварига ташланиб қолишди. Ўз юртида бу қадар беҳаёликларга дуч келиб кўрмаган Наташа бу тўпори болалардан қандай қутулишни билмасди. Нима бўлса бўлар деди-ю, қўлидаги жомадонни ерга қўйиб безориларнинг ёқасидан олмоқчи бўлди. Қаёқда?.. Ичкилик таъсир қилиб янада кучга тўлиб кетган қишлоқ болалари ҳаш-паш дегунча унинг кийимларини ечиб, ўзини ўриндиқлардан бирига ётқизишди… Яхшиям Наташа тилли-жағли аёл. Овозининг борича бақириб Умрзоқни ёрдамга чақирди. Чақираверди, чақираверди… Орадан қанча вақт ўтди, билмайди. Қаердандир безориларнинг тепасида пайдо бўлган Умрзоқ уларни кўр-кўрона тепкилай кетди. Тепкилайверди… Тепкилайверди… Агар жон ширинлик қилиб қочиб қолишмаганда…
Умрзоқ ҳаммасига тупурди. Кексайиб қолган ота-онаси ҳам, қадрдон қишлоғи ҳам, ҳеч нарса кўзига кўринмади… Ўйлади, ўйлайверди… Барибир, хотинидан кўнглини узолмади… Кетиши керак… Қандай бўлмасин, кетиши шарт… Бу қишлоқда бир ўзи қолгани билан обрў топармиди… Эрта-индин яна ўша эски ҳаммом, эски тос… Кетмон кўтариб далага чопади. Эртадан кечгача қора терга ботиб ишлагани билан на пул орттиради, на обрў… Тўғри ўйлаган экан… Ана, қишлоқда ўсган, ҳамма ориятли деб санайдиган болалар гулдай хотинини яланғочлаб кетишди-ку!.. Бундан ортиқ хўрлик бормиди дунёда?! Шунча ишлардан кейин яна шу қишлоқда қолсинми?! Йўқ… Елкасининг чуқури кўрсин энди бу ерларни…
Умрзоқ бир қарорга келгач, хотинини ёнига олиб таваккал йўлга тушди. Поездга чиқиб жой-жойларини эгаллашгач, икковларининг ҳам чеҳралари очилгандек бўлди. Айниқса, Наташа гўё елкасидан тоғ ағдарилгандек анча енгиллаб қолди. Аммо қўшни ўриндиқда ястаниб ўтириб астойдил кўкнор эзғилаётган нотаниш қария негадир Умрзоқдан сира кўз узолмасди. У то кўкнорисини каплаб-каплаб оғзига солгунгача ҳам термулаверди. Умрзоқ ҳам буни сезди. Бирор нима сўрамоқчи шекилли деб ўйлаб, анча вақт қулоқларини динг қилиб ўтирди. Қариядан садо чиқавермагач, тоқати тоқ бўлиб ўзи гап бошлади:
— Ҳа, бобой, мени бировга ўхшатяпсизми, дейман?.. — Қария пиёладаги совиброқ қолган кўк чойни охиригача симириб ичди-да, маъноли бош чайқаб қўйди.
— Мен бу қишлоқилар орасида ортиқ яшай олмайман, — деди у йиғламсираб, — Бу ерлардан олиб кет мени!.. — Умрзоқ гарчи рус тилида бўлса-да, хотинининг сенсираб гапиришини сира ўзига сингдиролмасди. Қишлоқда кўча чангитиб ўсган-да, бу «янгилик»ни эшитиб тўпорича гап қилди.
— Ке, қўй шу гапингни!.. Сени қайга обораман ҳозир?.. Ликанг-ликанг қилмасдан яшагин-да мундоқ қишлоқчасига бўлмаса!.. — Наташа эса, бу гаплардан сўнг янада алами ошиб бир ўзи йўлга отланишга қарор қилди ва кийимларини йиғиштира бошлади.
Наташа ҳақиқатан ўзини хўрлангандек ҳис этди. Мовий денгизни эслатувчи кўм-кўк кўзларидан оқиб тушаётган ёш тўхтамаган сари ич-ичидан ўксинаверди. Жомадон тутган қўлларини қалтироқ босиб, ҳар қадам босганда нозик тиззалари букилиб-букилиб борди… Ахир… ўзбек тилини умрида эшитиб кўрмаган бўлса нима қилсин?.. Бу ҳам етмагандек, қишлоқ одамлари жуда ғалати бўларкан… Тиззадан баланд кўйлак кийса нима қипти?.. Бирор нарса ўзгариб қолармиди?.. Эр бўлиб бирон мартаям ёнини олмади-я!.. Бўлмаса, уёқдаги ваъдалари қанақа эди…
Наташанинг хаёли бўлинди. Кўримсизгина автобус бекатида икки-уч нафар ширакайф ўсмир болалар ўтиришган экан. Улар келишган, бунинг устига сочлари ёйиқ ажнабий аёлни кўришди-ю, сакраб ўрниларидан туриб кетишди… Бир томони кайфчилик, болалардан бири секин унга яқинлашиб тегажоғлик қила бошлади:
— Девичкахон, куда пойдём-а?.. Куда пойдём?.. — Аллақачон йиғлашдан тўхтаб, анча ўзини босиб олган Наташанинг бу гапдан негадир кулгиси қистади-ю, индамай тескари қаради. Болалар танимасни сийламас деганларидек, унинг индамаганини ноз-карашмага йўйишди чамаси, бараварига ташланиб қолишди. Ўз юртида бу қадар беҳаёликларга дуч келиб кўрмаган Наташа бу тўпори болалардан қандай қутулишни билмасди. Нима бўлса бўлар деди-ю, қўлидаги жомадонни ерга қўйиб безориларнинг ёқасидан олмоқчи бўлди. Қаёқда?.. Ичкилик таъсир қилиб янада кучга тўлиб кетган қишлоқ болалари ҳаш-паш дегунча унинг кийимларини ечиб, ўзини ўриндиқлардан бирига ётқизишди… Яхшиям Наташа тилли-жағли аёл. Овозининг борича бақириб Умрзоқни ёрдамга чақирди. Чақираверди, чақираверди… Орадан қанча вақт ўтди, билмайди. Қаердандир безориларнинг тепасида пайдо бўлган Умрзоқ уларни кўр-кўрона тепкилай кетди. Тепкилайверди… Тепкилайверди… Агар жон ширинлик қилиб қочиб қолишмаганда…
Умрзоқ ҳаммасига тупурди. Кексайиб қолган ота-онаси ҳам, қадрдон қишлоғи ҳам, ҳеч нарса кўзига кўринмади… Ўйлади, ўйлайверди… Барибир, хотинидан кўнглини узолмади… Кетиши керак… Қандай бўлмасин, кетиши шарт… Бу қишлоқда бир ўзи қолгани билан обрў топармиди… Эрта-индин яна ўша эски ҳаммом, эски тос… Кетмон кўтариб далага чопади. Эртадан кечгача қора терга ботиб ишлагани билан на пул орттиради, на обрў… Тўғри ўйлаган экан… Ана, қишлоқда ўсган, ҳамма ориятли деб санайдиган болалар гулдай хотинини яланғочлаб кетишди-ку!.. Бундан ортиқ хўрлик бормиди дунёда?! Шунча ишлардан кейин яна шу қишлоқда қолсинми?! Йўқ… Елкасининг чуқури кўрсин энди бу ерларни…
Умрзоқ бир қарорга келгач, хотинини ёнига олиб таваккал йўлга тушди. Поездга чиқиб жой-жойларини эгаллашгач, икковларининг ҳам чеҳралари очилгандек бўлди. Айниқса, Наташа гўё елкасидан тоғ ағдарилгандек анча енгиллаб қолди. Аммо қўшни ўриндиқда ястаниб ўтириб астойдил кўкнор эзғилаётган нотаниш қария негадир Умрзоқдан сира кўз узолмасди. У то кўкнорисини каплаб-каплаб оғзига солгунгача ҳам термулаверди. Умрзоқ ҳам буни сезди. Бирор нима сўрамоқчи шекилли деб ўйлаб, анча вақт қулоқларини динг қилиб ўтирди. Қариядан садо чиқавермагач, тоқати тоқ бўлиб ўзи гап бошлади:
— Ҳа, бобой, мени бировга ўхшатяпсизми, дейман?.. — Қария пиёладаги совиброқ қолган кўк чойни охиригача симириб ичди-да, маъноли бош чайқаб қўйди.