Dr. Gavhar Darvish Teshaboyeva (PhD, psixiatr, psixoterapevt, narkolog)

❓Tayyormisiz?

📣 35 daqiqadan so’ng boshlaymiz.

💥Ilmiy suhbatga qatnashish uchun bizni telegramda kuzatishingiz mumkin.

Kanalga ulanish: 👉

https://t.me/DrGavharDarvish

Ҳозирги кунда суньий интеллект кўп касбларни сиқиб чиқармоқда. Бизнинг соҳага оид саволни бериб кўрдим.

Ҳозирги кунда сунъий интеллект (SI) тиббиёт ва психотерапия соҳаларида фаол қўлланилмоқда, лекин у тўлиқ равишда инсон психотерапевтини алмаштира олади, деб айтиш қийин. Қуйида шу мавзудаги асосий жиҳатларни кўриб чиқамиз:

Сунъий интеллектнинг афзалликлари
1. Доимий мавжудлик – SI 24/7 ишлайди ва бемор истаган вақтда ундан фойдаланиши мумкин.
2. Дастлабки ташхис ва маслаҳатлар – SI беморнинг аломатларига қараб таҳлил қилиб, унга турли маслаҳатлар бериши мумкин.
3. Эмоциясиз таҳлил – Инсон шифокорлари ҳиссий ҳолатдан таъсирланиши мумкин, лекин SI доимо бетараф бўлади.
4. Катта маълумот базаси – SI психотерапевтга қараганда кўпроқ маълумотни таҳлил қилиб, янгиланган маълумотлар асосида маслаҳат бера олади.

Сунъий интеллектнинг чекловлари
1. Ҳақиқий эмпатия йўқ – Психотерапияда беморни тинглаш, уни тушуниш ва унга инсонпарварлик билан ёндашиш муҳим. SI ҳозирча ҳақиқий эмпатияни намоён қила олмайди.
2. Инсон тажрибаси ва интуицияси йўқ – Таълим ва тажриба асосидаги таҳлилни инсон шифокори яхши бажаради.
3. Ҳар бир беморга индивидуал ёндашув – SI умумий алгоритмлар асосида ишлайди, лекин ҳар бир шахсга мослашишда қийинчиликка дуч келади.
4. Қийин вазиятлар ва ўта мураккаб ҳолатлар – Масалан, оғир депрессия, суиқасд ҳолатлари ёки шахсий муаммоларда инсон мутахассиси керак бўлади.

Хулоса

Сунъий интеллект психотерапияда ёрдамчи восита сифатида жуда фойдали бўлиши мумкин, лекин у инсон шифокорини тўлиқ алмаштира олмайди. Келажакда SI ва инсон мутахассислар ҳамкорликда ишлашса, психотерапия янада самарали бўлиши мумкин. Агар инсон руҳий соғлиғи бўйича жиддий муаммоларга дуч келса, касбий психотерапевтга мурожаат қилиш энг яхши йўл бўлади.

https://t.me/DrGavharDarvish

Xolerik insonning nafs illatlari va qalb kasalliklari uning tezkor, talabchan va raqobatga chanqoqligi sababli boshqalar bilan solishtirganda biroz o‘ziga xos bo‘lishi mumkin. Agar nafs tarbiya qilinmasa, quyidagi illatlar va qalb kasalliklari paydo bo‘lishi ehtimoli yuqori:

1. Kibr (mag‘rurlik)
• Xolerik inson tabiatan rahbarlikka intiluvchi bo‘lgani uchun o‘zini boshqalardan ustun ko‘rish xavfi bor.
• Bu holat manmanlik, boshqalarni nazarga ilmaslik, maslahatni qabul qilmaslik kabi salbiy xususiyatlarni keltirib chiqarishi mumkin.

2. G‘azab va jahldorlik
• Xoleriklar tez g‘azablanadi va sabrsiz bo‘ladi.
• Bu esa tezkor qarorlar, odamlarni og‘ir so‘z bilan xafa qilish va adolatsiz bo‘lish kabi xatolarga olib kelishi mumkin.

3. Riyo (manfaat uchun ibodat yoki ezgulik qilish)
• Xolerik inson rahbarlik qilishga va el oldida bo‘lishga intiladi.
• Agar nafs tarbiya qilinmasa, u yaxshi ishlarni Alloh rizosi uchun emas, balki odamlar oldida obro‘ orttirish uchun qilishi mumkin.

4. Hasad va raqobatga haddan tashqari berilish
• Xolerik tabiatan raqobatbardosh bo‘lgani uchun o‘zgalar yutuqlarini ko‘rolmaslik, hasad qilish xavfi bor.
• Bu esa do‘stlik va halollikning yo‘qolishiga sabab bo‘lishi mumkin.

5. Riyo va nifoq
• Xolerik inson ba’zan boshqalarga yoqish yoki ulardan manfaat olish uchun ikkiyuzlamachilik qilishi mumkin.
• Bu esa nafsning o‘ziga yoqadigan tarafini ko‘rsatib, asl niyatini yashirishga olib keladi.

6. Dunyo sevgisi va maqsadlarda haddan tashqari haddan oshish
• Xoleriklar katta maqsadlar qo‘yib, unga erishish uchun har qanday yo‘lni tanlashi mumkin.
• Bu esa dunyo sevgisini kuchaytirib, halol va harom chegaralariga e’tibor bermaslikka olib kelishi mumkin.

7. Haddan tashqari ta’sirchanlik va sabrsizlik
• Xoleriklar muammolar bilan to‘qnashganda sabr qilish o‘rniga, tez javob qaytarish, zudlik bilan reaksiya bildirish kabi odatlarga moyil bo‘ladi.
• Bu esa ruhiy holatning izdan chiqishiga olib kelishi mumkin.

Xolerik inson qalb kasalliklaridan qanday qutulishi mumkin?
1. Tavozeli bo‘lish – O‘zidan pastroq insonlarni hurmat qilish va ulardan o‘rnak olish kerak.
2. G‘azabni yutish – Tez jahllanish o‘rniga, sabr qilish va ichki xotirjamlikka erishish lozim.
3. Dunyo sevgisini kamaytirish – O‘zini faqat dunyo uchun emas, oxirat uchun ham ishlashga o‘rgatish kerak.
4. Riyodan qochish – Ezgu ishlarni faqat Alloh uchun qilishga niyat qilish.
5. Hasadni davolash – Boshqalarning muvaffaqiyatiga chin dildan xursand bo‘lishni o‘rganish.

Durdona Sayfiddin qizi tayyorladi.

https://t.me/DrGavharDarvish

Sangvinikning nafs illatlari va qalb kasalliklari

Sangvinik inson tabiatan quvnoq, ijtimoiy va tezkor bo‘lib, u hayotdan zavq olishni, odamlar bilan muloqot qilishni va o‘zini erkin his qilishni yaxshi ko‘radi. Biroq, agar nafs tarbiya qilinmasa, quyidagi qalb kasalliklari va illatlar sangvinik tabiatidagi zaif nuqtalar sifatida namoyon bo‘lishi mumkin:

1. G‘aflat (oxiratni unutish)
• Sangvinik hayotning quvonchli tomonlariga ko‘proq e’tibor berib, o‘lim va oxirat haqida kamroq o‘ylaydi.
• Bu esa ibodatlarga loqaydlik, dunyo sevgisiga haddan tashqari berilish va gunohlarga yengil qarash kabi xatolarga sabab bo‘lishi mumkin.

→ Davosi: Qalbni zikr va tafakkur bilan uyg‘otish, qabr va oxirat haqida muntazam o‘ylash.

2. Havoyi nafsga ergashish va lazzatparastlik
• Sangvinik rohat va ko‘ngilxushlikka moyil, bu esa keragidan ortiq hazil-huzul qilish, behuda suhbat va dunyo zavqlariga haddan tashqari berilish kabi illatlarni keltirib chiqarishi mumkin.
• Agar nafs tarbiya qilinmasa, zino, harom narsalarga qiziqish va foydasiz mashg‘ulotlarga mukkasidan ketish xavfi bor.

→ Davosi: Nafsi xohlagan har bir narsani bajaravermaslik, dunyo zavqlarini cheklash va ma’naviy jihatdan o‘z ustida ishlash.

3. Mas’uliyatsizlik va beqarorlik
• Sangviniklar tez ilhomlanadi, lekin tezda zerikadi, bu esa boshlangan ishlarni oxiriga yetkazmaslik yoki va’dalarni bajarmaslik kabi odatlarni keltirib chiqaradi.
• Ular muhim mas’uliyatlarni kechiktirish, jiddiy ishlarga yuzaki yondashish va hayotni faqat o‘yin-kulgi sifatida qabul qilish xavfiga ega.

→ Davosi: O‘zini tartibga solish, va’dalariga vafodor bo‘lish va hayotni jiddiy qabul qilishni o‘rganish.

4. Riyo va ikkiyuzlamachilik
• Sangvinik inson atrofdagilarni xursand qilishga, yaxshi taassurot qoldirishga moyil bo‘lgani uchun, ba’zan soddalik yoki ikkiyuzlamachilik qilishi mumkin.
• Odamlar oldida o‘zini ezgu, saxovatli yoki dindor qilib ko‘rsatish, lekin aslida bunday bo‘lmaslik xavfi bor.

→ Davosi: O‘zini faqat odamlar uchun emas, balki Alloh uchun tarbiyalash, riyodan xoli bo‘lishga harakat qilish.

5. Isrofgarchilik va ortiqcha sarfiyat
• Sangvinik inson pul va vaqtni behuda sarflashga moyil bo‘lib, keraksiz narsalarga ortiqcha e’tibor qaratishi mumkin.
• U bo‘sh gap-so‘zlarga ko‘p vaqt sarflashi, samarasiz ishlarga berilishi va hayotini mayda-chuyda zavqlarga almashtirishi mumkin.

→ Davosi: Mablag‘ va vaqtni nazorat qilish, har bir narsaning o‘z o‘rnini bilish.

6. O‘zini unutish va dangasalik
• Sangvinik inson harakatni yaxshi ko‘rgani bilan, ba’zan o‘zini rivojlantirish, ilm olish yoki maqsad sari qat’iy intilishdan ko‘ra, lazzatlanishni afzal ko‘radi.
• Bu esa ilm olishdan voz kechish, nafs tarbiyasiga e’tiborsizlik va o‘z oldiga maqsad qo‘ymaslik kabi illatlarga olib kelishi mumkin.

→ Davosi: O‘zini doimiy ravishda intizomga chaqirish, ilm va ruhiy poklik bilan shug‘ullanish.

Sangvinik inson qalb kasalliklaridan qanday qutulishi mumkin?
1. Oxiratni yodda tutish – O‘lim va hisob-kitob kunini tez-tez eslash.
2. Dunyoga haddan tashqari berilmaslik – Ko‘ngilxushlik va lazzatlar ichida ma’noni yo‘qotmaslik.
3. Mas’uliyatni his qilish – Hayotni jiddiy qabul qilib, va’dalarni bajara olishni o‘rganish.
4. Riyodan qochish – Ezgu ishlarni faqat Alloh uchun qilishga niyat qilish.
5. Vaqt va mablag‘ni nazorat qilish – Hayotini bekorga sarflamaslik.

Agar sangvinik inson o‘z nafsini tarbiyalasa, u ochiqko‘ngil, odamlar bilan yaxshi muomala qiluvchi, harakatchan va ijobiy shaxsga aylanadi. Aks holda, ko‘ngilxushlikka haddan tashqari berilib, mas’uliyatsiz va g‘aflatda qolgan inson bo‘lib qolishi mumkin.

Durdona Sayfiddin qizi tayyorladi.

https://t.me/DrGavharDarvish

Melanxolikning nafs illatlari va qalb kasalliklari

Melanxolik inson hissiyotga chuqur beriluvchan, o‘ylovchi, nozikta’b va jiddiy bo‘ladi. U ko‘pincha ichki dunyosida yashaydi va hayotdagi noaniqliklarni o‘ylab, ko‘p vaqtni umidsizlik va qayg‘u bilan o‘tkazishi mumkin. Agar nafs tarbiya qilinmasa, melanxolik tabiatidagi insonda quyidagi qalb kasalliklari va illatlar paydo bo‘lishi mumkin:

1. Umidsizlik va qayg‘u
• Melanxolik inson hayotdagi qiyinchiliklarni va noaniqliklarni juda jiddiy qabul qiladi. Bu esa doimiy qayg‘u va umidsizlikka olib kelishi mumkin.
• U hayotdagi yaxshi tomonlarni ko‘ra olmaydi va o‘zini baxtsiz his qilishi mumkin.

→ Davosi: Shukrni kuchaytirish, har qanday holatda ham Allohning rahmatiga ishonish, qalbni tinchlantirish uchun ibodatni kuchaytirish.

2. O‘ziga nisbatan kamsitish va o‘z qiymatini past baholash
• Melanxoliklar o‘zlariga nisbatan past baho berishga moyil bo‘ladi va o‘zini doimo kamchiliklarni ko‘rishga undaydi.
• Bu ularni o‘ziga ishonchsiz qilib qo‘yadi, ba’zan ular o‘z salohiyatini tanimay, o‘zini boshqalardan pastroq his qiladi.

→ Davosi: O‘zini qadrlashni o‘rganish, Allohning insonlarga bergan salohiyatlarini anglash va ulardan samarali foydalanish.

3. Haddan tashqari ehtiyotkorlik va qat’iyatsizlik
• Melanxolik insonlar ko‘pincha qarorlar qabul qilishda noaniqlik va qo‘rquv his qiladilar. Bu holat qat’iyatsizlikka olib keladi, ularning hayotida muvaffaqiyatni erishish uchun zarur bo‘lgan riski qabul qilmaslikka olib keladi.

→ Davosi: Tavakkal qilishni o‘rganish, risklardan qo‘rqmaslik va hayotning o‘zgaruvchanligini qabul qilish.

4. Hissiy sovuqlik va o‘zini yakkalikda saqlash
• Melanxolik insonlar o‘z his-tuyg‘ularini ko‘p ochib berishmaydi va atrofdagilar bilan hissiy aloqa o‘rnatishda qiynalishlari mumkin.
• Bu holat ba’zida yakkalanish va ichki dunyolariga yopilishga olib keladi, shuningdek, his-tuyg‘ularni bo‘g‘ib qo‘yish va begona insonlarga nisbatan sovuqqonlikni yuzaga keltiradi.

→ Davosi: Hissiy ochiqlikni rivojlantirish, o‘z his-tuyg‘ularini boshqalarga ifoda etishni o‘rganish, jamiyatda faol bo‘lish.

5. O‘zini o‘ylab, boshqalarni e’tiborsiz qoldirish
• Melanxoliklar ko‘pincha ichki dunyosiga befarq bo‘lgan boshqalarni kuzatishadi, o‘z muammolariga chuqur berilib, atrofdagi insonlarga e’tibor bermasliklari mumkin.
• Bu esa aloqa yomonlashishi va boshqalarga nisbatan sovuqlikni keltirib chiqaradi.

→ Davosi: Atrofdagilarni tushunishga harakat qilish, boshqalarga nisbatan samimiy bo‘lish, mehribonlik va e’tibor ko‘rsatish.

6. Tanqidiy fikrlash va o‘zini boshqalardan solishtirish
• Melanxolik insonlar o‘zini va boshqalarni doimiy ravishda tanqid qilishga moyil bo‘ladi. Bu holatda ular ko‘pincha o‘z kamchiliklarini va boshqalarning muvaffaqiyatlarini ko‘rib, o‘zini boshqalardan orqada his qilishadi.
• O‘zini boshqalarga nisbatan pastroq ko‘rish va ozgina narsalardan ham juda katta tanqidi yaratish xususiyatlari paydo bo‘lishi mumkin.

→ Davosi: O‘zini boshqalar bilan solishtirmaslik, har bir insonning o‘z yo‘li borligini anglash, ijobiy fikrlashni kuchaytirish.

Melanxolik inson qalb kasalliklaridan qanday qutulishi mumkin?
1. Umidsizlikni yengish – Har qanday qiyinchilikda sabr qilish, Allohga ishonish va har bir narsada yaxshilikni ko‘rish.
2. O‘zini qadrlash – O‘z salohiyatini anglash, o‘ziga ishonchni oshirish.
3. Ehtiyotkorlikni kamaytirish – Tavakkal qilish, riskni qabul qilish va o‘z hayotini o‘zgarishga tayyor qilish.
4. Hissiy ochiqlik – His-tuyg‘ularni boshqalar bilan baham ko‘rish, insonlarga nisbatan mehribon va samimiy bo‘lish.
5. Tanqiddan qochish – O‘zini boshqalar bilan solishtirmaslik, pozitiv fikrlashni rivojlantirish.

Agar melanxolik inson o‘z nafsini tarbiyalasa, u ichki tinchlik, o‘ziga bo‘lgan ishonch va boshqalarga nisbatan mehribonlikni topishi osonlashadi.

Durdona Sayfiddin qizi tayyorladi.

https://t.me/DrGavharDarvish

Flegmatikning nafs illatlari va qalb kasalliklari

Flegmatik inson tabiatan sokin, vazmin, sabrli va hissiyotlarini oshkor qilmaydigan bo‘ladi. U janjaldan qochishga, barqarorlik va osoyishtalikni saqlashga intiladi. Biroq, agar nafs tarbiya qilinmasa, quyidagi qalb kasalliklari va illatlar flegmatik tabiatdagi zaif tomonlar sifatida namoyon bo‘lishi mumkin:

1. Dangasalik va sustkashlik
• Flegmatik inson tabiatan tinchlik va osoyishtalikni yaxshi ko‘rgani uchun, har qanday ortiqcha harakatdan tiyilishga moyil bo‘ladi.
• Agar nafs tarbiya qilinmasa, ibodatga beparvolik, ilmsizlik, sustlik va hayotini bekorga o‘tkazish kabi illatlar paydo bo‘lishi mumkin.

→ Davosi: Nafsi yoqtirmasa ham o‘zini harakatga undash, vaqtni foydali ishlarga sarflash, farz ibodatlarni tartibli ado etish.

2. Beparvolik va loqaydlik
• Flegmatik odamlar odamlarning muammolariga ko‘p aralashmaydi, janjallardan uzoq yurishga harakat qiladi, bu esa ba’zan boshqalar muammosiga loqaydlik qilishga, adolatsizlikni sezmaslikka yoki jim turishga olib kelishi mumkin.
• U haqni ko‘rib tursa ham sukut qilish, atrofdagi adolatsizlikka ko‘nikib qolish, o‘zining va jamiyatning ma’naviy rivojlanishiga befarq bo‘lish kabi illatlarga duch kelishi mumkin.

→ Davosi: Adolatni himoya qilish, yaxshilikni tarqatish va ezgu ishlar yo‘lida harakat qilish.

3. Hissiy muzlash va sovuqqonlik
• Flegmatiklar hissiyotlarini oshkor qilishdan qochadi, shuning uchun ba’zan atrofdagilarga nisbatan sovuqqon, beparvo va samimiyatsiz ko‘rinishi mumkin.
• U odamlarning mehr-muhabbatini yetarlicha qadrlamasligi yoki ularga loqayd munosabatda bo‘lishi xavfi bor.

→ Davosi: O‘z yaqinlariga nisbatan mehribon bo‘lishni o‘rganish, odamlarning his-tuyg‘ularini tushunishga harakat qilish.

4. Haddan tashqari ihtiyotkorlik va qo‘rqoqlik
• Flegmatik inson risk qilmaydi, shoshqaloqlikdan yiroq, ammo ba’zan haddan tashqari ehtiyotkor bo‘lib qolishi mumkin.
• Bu esa yangi ishlarni boshlashga qo‘rqish, o‘zini rivojlantirishdan voz kechish, qat’iyatsizlik va sustkashlikka olib kelishi mumkin.

→ Davosi: O‘z oldiga aniq maqsad qo‘yish, rejalar tuzish va qo‘rquvlarini engish uchun harakat qilish.

5. Dunyo ishlariga haddan tashqari ko‘nikib qolish
• Flegmatik odamlar o‘z hayot tartibini o‘zgartirishni yoqtirmaydi, ular barqarorlik va qulaylikka haddan tashqari berilishi mumkin.
• Agar nafs tarbiya qilinmasa, oxiratga intilish kamayadi, ibodatga va Allohning roziligiga yetarlicha e’tibor berilmaydi.

→ Davosi: O‘lim va oxiratni tez-tez yodga olish, ibodatni muntazam ado etish, o‘zining ma’naviy rivojlanishiga e’tibor berish.

6. Yetakchilik va tashabbusning yetishmasligi
• Flegmatiklar tabiatan rahbarlikka intilmaydi, mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishni xohlamaydi, bu esa jamiyatda o‘z o‘rnini topishiga to‘sqinlik qilishi mumkin.
• Ular faqat buyruq bajaruvchi bo‘lib qolishi, hech qachon oldinga chiqib, tashabbus ko‘rsatmasligi mumkin.

→ Davosi: O‘zining kuchiga ishonish, yangi narsalarni o‘rganish, liderlik fazilatlarini shakllantirishga harakat qilish.

Flegmatik inson qalb kasalliklaridan qanday qutulishi mumkin?
1. Dangasalikni yengish – Nafsi xohlamasa ham foydali ishlarga kirishish.
2. Loqaydlikdan qochish – O‘zidan tashqari atrofdagilarga ham e’tibor berish.
3. Hissiy sovuqqonlikni yengish – Odamlarga nisbatan mehribon va iliq munosabatda bo‘lish.
4. Qo‘rqoqlikni engish – O‘zini yangi tajribalarga ochish, jasoratli bo‘lish.
5. Oxiratni unutmaslik – Dunyo hayotiga haddan tashqari berilib ketmaslik.
6. Tashabbuskor bo‘lish – O‘zini rivojlantirish, jamiyatda faol ishtirok etish.

Agar flegmatik inson o‘z nafsini tarbiyalasa, u vazmin, sabrli, xotirjam va odamlarga tayanadigan kuchli shaxs bo‘lish ehtimoli yuqori.

Durdona Sayfiddin qizi tayyorladi.

https://t.me/DrGavharDarvish