thekami🪽

​​@the_kami'ni tafsiyasi bilan "Shoh Edip" asarini o‘qib chiqdim va yozishga erinchoq qo‘llarim bu safar istisno qilishga qaror qildi shekilli, uzoq muddatli tanaffusdan so‘ng kanalga yozyapman.

Syujetga ko‘ra, Yunon bashoratlarida aytilishicha, Fiva shahri hukmdori Shoh Edip padarkush nomini oladi va o‘z volidasiga turmushga chiqib, undan farzandlar ko‘radi. Voqealar rivoji Edip ushbu mah‘um bashoratdan qochishga urinishi bilan boshlanadi.

Xulosalarimdan kelib chiqqan holda aytishim mumkin-ki, "Shoh Edip" ixtiyor tanlovi va taqdirning qarama-qarshiligi ustiga qurilgan asar. Boshqacha qilib aytganda, Sofokl haqiqat ortidan quvishning va peshonasiga yozilganidan qochishga urinishning qanday fojealarga olib kelishini o‘zining asarida tasvirlab bergan.

Asarda hissiyotlarni o‘ynatib yuboruvchi bir qancha qismlar mavjud:

1. Edipning qanchadan-qancha urinishilariga qaramasdan bashoratning allaqachon amalga oshganligi
2. O‘sha bashoratning qanday yo‘l bilan amalga oshganligi.
Umuman olganda asar mazmunida bashorat va taqdir tushunchalari bahslarga sabab bo‘ladigan mavzularni o‘z ichiga olgan. Taqdir o‘zi nima? Taqdir bu - yetib borish muqarrar bo‘lgan muayyan nuqta. Nuqta - yagona, ammo, unga eltuvchi yo‘llar turlicha. Har bir shaxs o‘z ixtiyoridan kelib chiqqan holda bu yo‘llardan birini tanlaydi. Asardagi shaxslarni birma-bir kuzatar ekanman, xohlaymanmi yoki yo‘qmi, baribir Edipchalik qiziqa olmadigan boshqalarning xarakteristikasiga. Edip qaysi tomonlama yomon inson edi-ki, bunchalik og‘ir taqdirga ravo ko‘rildi degan savolda ancha o‘ylandim va unga har xil tomondan raxm solib ko‘rdim:

Edip yomon shoh edimi?
Edipni yomon shoh deb atash uchun hech qanday sabab topa olmadim. Fivani Sfinks zulmidan xalos etgani va yangi falokatning sababini aniqlash uchun qo‘lidan kelgan barcha ishni qilishga urinishlari, uni taxtga haqli ekanini ko‘rsatib bergan.

Edip yomon er edimi?
Edip nikohdan hech qanday g‘arazli niyatlarni ko‘zlamagan. Bir inson yorini qanchalik sevsa, u ham Iokastani shunchalik sevardi. Shunda, nikohdan keyin haqiqatlar yuzaga chiqa boshlaganda, bunda Edipni aybdor deb hisoblash adolatsizlikdan boshqa ish emas.

Edip yomon inson edimi?
Edip bashoratni amalga oshmasligi uchun o‘zi sevgan insonlardan masofa saqlagan, o‘zi hukmronlik qilayotgan shahar qismatiga befarq bo‘lmagan. Asarda tasvirlangan g‘ururi esa, xalqni boshqaruvchi insonlarning aksariyatida mavjud va bu tabiiy. G‘urur aksariyat erkaklarda mavjud. Bu tomondan Edipning g‘ururi kuchli bo‘lganligi uchun uni ayblash noto‘g‘ri. Uning o‘rnida boshqasi bo‘lganda ham katta ehtimol bilan shunday g‘ururli bo‘lardi.

Bundan kelib chiqadi-ki, Edipning ayanchli taqdirga ravo ko‘rilishi, uning shaxsiyatidagi yomonlik yoki yaxshilikka bog‘liq emas. E‘tibor qaratish kerak bo‘lgan nuqta - uning taqdiridan qochishga urinishi. Yuqorida aytib o‘tilgan nuqtaga eltuvchi yo‘llarni buzishga harakat qilishi. Taqdirini o‘zgartirishga urinaverishi, uni bashoratga ko‘proq yaqinlashtiraverdi va o‘zi xohlamagan tarzda o‘z taqdirini fojealiroq yakun topishiga zamin yaratib qo‘ydi.

@musireya