Табиат кўзгуси

СЕВГИ ва ДЎСТЛИК...

Севган қизингга йиғиб юрган пулларингдан янги “Айфон 6” телефони олиб бердинг, у жуда хурсанд бўлди. Сени қанчалик севишини айтиб чарчамасди. Лекин негадир юрагинг ғаш. Кеча дўстинг уч юз доллар қарз сўраб келганида “Ҳозир пулим йўқ” деб баҳона қилгандинг. Сабабини ҳам сўрамадинг. Кейин билсанг у онасини операцияси учун пул излаб юрган экан. Қилган ишингдан виждонинг қийнай бошлади... 

Орадан вақт ўтди. Ишларинг юришмай қолганида дард устига чипқон бўлиб машинангни уриб олдинг. Ёнингда севган қизинг ҳам ўтирган эди. Сен учун куйингандек эди, лекин уйга кеч борса отаси урушишини айтиб такси тўхтатиб кетди. 
Пулдан қийналиб қолганингдан бери сенга қандайдир совуқроқ муносабатда. Аввалгидек ҳар куни учрашишлар, кафе ва кино бўлмасди. 
Ўзингни машинангни ва сен бориб урган машинани таъмирлаш учун пул излаб сарсон бўлдинг. Севган қизинг эса “Ҳаммаси яхши бўлади, жон” деб овутишга ҳаракат қиларди, лекин ўзини сендан тобора олиб қоча бошлаганди. 
Бир кун бошинг деворга бориб тақалганида эшигингни дўстинг тақиллатиб келди. Қўлида катта ўрамда пул. “Олмайман” деб оёқ тирасанг ҳам қўярда-қўймай бериб кетди. Ёлғиз қолганингда йиғлагинг келди... 

Орадан яна вақт ўтиб севган қизинг бошқасига турмушга чиқаётганини айтди. Кўзларидаги сохта ёш билан “Кечиринг, жон. Дадамни райига қарши боролмайман. Сизни унутмайман” деб таклифнома билан бирга қалбингга катта армонни жойлаб кетди. Шу йили унга уйланишни орзу қилгандинг. Алам қилди... 

Қизингни тўйига бормадинг, ғуруринг йўл қўймади. Ўша куни бошқа жойда, ўша сенга ёрдам берган дўстингни тўйида роса ичдинг. Умрингда биринчи бор аламингни ароқдан олишинг эди. Дўстингга эса самимий бахт тиладинг. Ёшлар бир-бирига жуда мос эди. Узукка кўз қўйгандек. Сен ҳам бир пайтлар қизинг билан шундай келин-куёв бўлишни тасаввур қилардинг орзуларингда. Лекин афсус... 
Тўй жуда чиройли ўтди. Гап орасида улфатларингдан бири келин ҳақида қизиқ гап айтиб қолди. “Ишонасизларми, дўстимизга пул керак бўлганда бу қиз тилла занжирини сотган экан. Кейинчалик дўстимиз унинг ўрнига янаям чиройлисини олиб берибди”... 
Бу гапни эшитгач сени ҳаёлингга келган биринчи фикр аччиқ ҳақиқат эди: 
“Ёр танлашда адашдим”...

Бозор... Одам шунчалар кўп, кимдир сотади, кимдир харид қилади. Келинг ўғлим, узумдан об кетинг, деҳқончилигимиз нарироқдан бир қари онахонни овози келди, кизиқсиниб қарадим. Сочлари қордай оппоқ, алам изтироб чеккан кўзлари мунгли. Келинг ўғлим, шу узумни олиб кетинг... Сағиргина набираларим бор, уларга егулик олиб кетаман. Кечадан бери оч қоб кетган жон болам. Бир бойвачча тўхтаб узум нархини сўради:~ узуминг қанча шум кампир. Булар шунақада кўряпсанми устамонлигини шунақа қилиб пул ундиради бойлардан,- деди ёнидаги югурдагига. Кампир камбағал бўлсада лекин ўша бойнинг дунёсидан қимматлироқ ғурури боракан. Болам, мен тиланчи эмасман, сениям онанг бордир. Бойвачча ғижинди мани онамни ўзингга тенг қилма сассиқ кампир. Кампир одамлардан хижолат бўлиб атрофга қаради, кейин секингина тарбия берган онажонингга раҳмат болам деди. Бу сўзларни замирида қанча маъно бор ўзи биларди кампир. Бойвачча жаҳл билан узумни бир тепди узум хар томонга сочилиб кетди, ғудраниб-ғудраниб нари кетди. Кампирни кўзидан икки томчи ёш юмалади, бугун сағирларим нима ейди... Униям фарзандлари, онаси бордир... Кампир қаргамади, оғринди... Ич-ичидан оғринди. Киссасини ковлади иккита нонга яраша пул бор, апил тапил узумларни йиғиштирди... Иккита иссиққина нонни олиб набиралари истиқболига шошилди. Йўлда авария бўбди,- деди шафёр. Камаз билан прадо. Прадо мажағланиб кетибди. Одами ўша заҳоти ўлибди. Оёқ қўллари ҳар томонга сочилиб кетибди, боши узилиб кетибди. Ёмон бубти, кимдир у, кимдир бу деди. Лекин бу ўша бойвачча эди. Йўўўқ кампир қарғамади,  оғринди... Ич-ичидан оғринди холос...
Қиссадан ҳисса,  ҳеч қачон бировни ноҳақ оғринтирманг... 

Қадр ҳақида...

Қадрлаш илмини биладиган одам ҳамма нарсани қадрлайди. 
    Оддий пол артадиган латтасини ҳам ювиб,  қуритиб, бир четга таҳлаб қўяди.
     Ўзи аслида у ҳар кийимни ҳам "пол артувчи латта" қилавермайди. 
   Масалан оталар кийими,  оналар кўйлаги,  эрининг йиртилиб,  ҳеч нимага  ярамай қолган жемпфери ҳам унинг қўллари билан тикилган- ёстиқ ичига киради. 
     Бизларга шундай ўргатишганди.
     Отамиз ҳиди келиб турадигандек туюлган  тошдек ёстиқларда- ажойиб тушлар кўрганмиз...
Қадрлаш илмини билмаган  - валломати бўлсаям қадрини билмайди.
     Туз еган жойларига бир-бир тупуриб,  юзига ёпилмаган ҳар эшикларни тепиб - синдиради,  оғирини кўтарган устунларни юзсиз -  қуртдек кемиради,  елка тутганларининг фойдаси тегмай қолса - осонликча баҳридан ўтади...
Қадрлаш илми-шунақа ҳар ким ҳам уқолмайдиган фан,  ҳар одам ҳам - адо этолмайдиган русумдир...

Умму Зайнаб