Andalusiya -
Islom buyukligi va tanazzulining qisqacha tarixi. • Andalusiyaning birinchi fath etilishi
Hijriy 92 (milodiy 711) yili Toriq ibn Ziyod boshchiligidagi musulmon qoʻshini keyinchalik
Jabal Tariq (Gibraltar) deb nomlangan boʻgʻozdan oʻtib, Andalusiya yerlariga kirdi. Bu musulmon olamini Yevropa bilan bog‘lagan buyuk fathning boshlanishi edi.
Gvadalete (Batalla Lago)dagi g'alaba musulmonlar uchun Yevropaga yo'l ochib,
vestgotlar hukmronligiga barham berdi. Bu fath nafaqat harbiy, balki ma’naviy jasorat bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning:
“Agar Alloh sen orqali bir kishini ham hidoyat qilsa, (bu ish) qizil tuyalardan ham afzaldir” (Buxoriy, 2942) degan so‘zlarini o‘zida mujassam etgan.
Hijriy 132 (milodiy 750) yili Damashqda Umaviylar xalifaligi qulagandan so‘ng, Umaviylar avlodining omon qolgan vakili
Quraysh lochini laqabli Abdurahmon I Andalusiyaga qochib keladi. Bu yerda u
Andalusiyani bilim, madaniyat va ilm-fan qo‘rg‘oniga aylantirib, Kordova amirligiga asos soldi. Uning hukmronligi yangi davrning boshlanishi edi.
•
Andalusiya cho'qqisi Andalusiya
Abdurahmon III va uning vorislari davrida oʻzining eng yuqori choʻqqisiga chiqdi.
Kordova mashhur kutubxonasi, Kordova masjidi va universitetlari bilan ilm-fan va madaniyat poytaxtiga aylandi.
Ibn Rushd, az-Zahraviy, Ibn Hazm kabi olimlar Andalusiyani islom sivilizatsiyasi timsoliga aylantirganlar.
•
Andalusiyaning tanazzulga uchrashi sabablari va boshlanishi Kichik taifalarga (davlatlarga) boʻlinish -
Andalusiyaning kuchsizlanishiga olib keldi. Musulmonlar o'rtasidagi kelishmovchiliklar
shimoldagi nasroniy shohliklariga rekonkistani boshlashga imkon berdi. Hatto
Almoraviy va Almohadlarning kelishi ham bu jarayonni to'xtata olmadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning:
“Bir-biringiz bilan janjallashmanglar, aks holda halok bo‘lasizlar” (Muslim, 2585) degan so‘zlari achchiq haqiqatga aylandi.
Andalusiya Umaviylardan Almoraviylar, Almohadlar va boshqa sulolalarga oʻtgan. Ularning har biri o‘z izini qoldirdi, lekin musulmonlar birligini tiklay olmadi. Islomning oxirgi tayanchi
Granada 1492 yilda quladi.
Bugungi kunda Andalusiya Ispaniyaning bir qismidir, ammo uning islomiy merosi hali ham arxitektura va madaniyatida ko'rinadi. Kordovadagi
Buyuk masjid va Algambra musulmonlarning avvalgi buyukligini eslatadi. Bir paytlar yer yuzidagi jannatning bir go‘shasi kabi bo‘lgan buyuk Andalusiya asrlar davomida kofirlar qo‘liga o‘tdi. Nega?
Bu musulmonlar uchun saboqdir:
Birlik –
kuch asosidir. Andalusiya amirlari dindan uzoqlashib, haddan oshgan tarzda dunyoviy ishlar bilan shug‘ullana boshlaganlarida, bo‘linib, bir-birlari bilan urush boshladilar. Alloh taolo marhamat qiladi:
“Hammangiz Allohning arqonini mahkam ushlang va bo‘linmangiz!” (Oli Imron surasi, 103-oyat).
Butun islom olamidagi hozirgi vaziyat Andalusiya amirlarining boshidan kechirganlarini eslatmaydimi?
Shu voqealardan kelib chiqsak, bizni qanday natija kutmoqda? Buni tarix aniq ko'rsatgan!
@Islombilanbirgamiz