BIZ NEGA ILMIMIZGA AMAL QILMAYMIZ?!
Alloma Feruzobodiy xilvatning turlari haqida so‘zlab turib, shunday deydilar:
"Ikkinchisi - xilvatlari fikr safosi uchun bo‘lganlardir. Ular buni ma’lumotlar talabidagi tushunchalari to‘g‘ri bo‘lishi uchun qilishadi. Bu nav xilvat ilmni aql mezonida talab qiladigan qavm uchundir. Bu mezon judayam nozik. U eng kuchsiz havoi nafs bilan ham istiqomatdan* chiqib ketadi" (Alloma Feruzobodiyning "Kitobu sifris-saodat" kitoblaridan).
Ya’ni, ilm ladunniy (Allohning huzuridan keladigan ilm) va aqloniyga bo‘linadi. Aqloniy ilm talabidagilar xilvatdan ham fikr va taammul uchun foydalanishadi.
Bu bilan fikr va tushunchalari to‘g‘ri bo‘lishini ta’minlashadi. Lekin bu fikrlar zikrsiz bo‘lgani uchun faqat aqllari to‘yinadi, qalblari emas.
Ladunniy ilm talabidagilar esa, xilvatlarini fikr bilan emas, zikr bilan o‘tkazishadi. Chunki fikr bo‘lsa, Undan boshqani zikr qilgan bo‘linadi.
Ularning xilvatlari Haqdan haqiqat ilmini ko‘proq olish uchun bo‘ladi. "Men Meni zikr qilganning hammajlisiman"dan** istifodani istashadi. Shu sabab ularga Ilohiy fayz, fath va ilmlar hosil bo‘ladi.
Bu o‘rinda xilvat vositasida fikrimizni anglatyapmiz xolos. Maqsadimiz, aqloniy ilmning o‘zi bilan istiqomat - to‘g‘ri yo‘lda mustahkam turolmasligimizni ko‘rsatish.
Chunki ruh va qalb to‘yintirilmay, faqat aql bilan ilm olish, egasini istiqomatda tutib turolmaydi. Shayx Feruzobodiy aytganlaridek, u eng kuchsiz havoi nafs bilan ham istiqomatdan chiqib ketadi.
Demak, ilmimizga amal qilmasligimiz, dunyoga mubtalo bo‘lganimiz, ibodat va amallarimiz ixlossizligini shu nuqtadan qidirishimiz kerak. Tama’, hasad, adovat kabi xastaliklarimiz davosi mazkur fikrlarda yashirin ekanini anglashimiz lozim.
Yaxshilab mulohaza qilaylik!
-----
* Istiqomat - haq yo‘lda bardavom turish.
** Daylamiy va Bayhaqiy marfu’ rivoyat qilishgan hadis.
©️Mubashshir Ahmad
😎 @ilm_duri
Alloma Feruzobodiy xilvatning turlari haqida so‘zlab turib, shunday deydilar:
"Ikkinchisi - xilvatlari fikr safosi uchun bo‘lganlardir. Ular buni ma’lumotlar talabidagi tushunchalari to‘g‘ri bo‘lishi uchun qilishadi. Bu nav xilvat ilmni aql mezonida talab qiladigan qavm uchundir. Bu mezon judayam nozik. U eng kuchsiz havoi nafs bilan ham istiqomatdan* chiqib ketadi" (Alloma Feruzobodiyning "Kitobu sifris-saodat" kitoblaridan).
Ya’ni, ilm ladunniy (Allohning huzuridan keladigan ilm) va aqloniyga bo‘linadi. Aqloniy ilm talabidagilar xilvatdan ham fikr va taammul uchun foydalanishadi.
Bu bilan fikr va tushunchalari to‘g‘ri bo‘lishini ta’minlashadi. Lekin bu fikrlar zikrsiz bo‘lgani uchun faqat aqllari to‘yinadi, qalblari emas.
Ladunniy ilm talabidagilar esa, xilvatlarini fikr bilan emas, zikr bilan o‘tkazishadi. Chunki fikr bo‘lsa, Undan boshqani zikr qilgan bo‘linadi.
Ularning xilvatlari Haqdan haqiqat ilmini ko‘proq olish uchun bo‘ladi. "Men Meni zikr qilganning hammajlisiman"dan** istifodani istashadi. Shu sabab ularga Ilohiy fayz, fath va ilmlar hosil bo‘ladi.
Bu o‘rinda xilvat vositasida fikrimizni anglatyapmiz xolos. Maqsadimiz, aqloniy ilmning o‘zi bilan istiqomat - to‘g‘ri yo‘lda mustahkam turolmasligimizni ko‘rsatish.
Chunki ruh va qalb to‘yintirilmay, faqat aql bilan ilm olish, egasini istiqomatda tutib turolmaydi. Shayx Feruzobodiy aytganlaridek, u eng kuchsiz havoi nafs bilan ham istiqomatdan chiqib ketadi.
Demak, ilmimizga amal qilmasligimiz, dunyoga mubtalo bo‘lganimiz, ibodat va amallarimiz ixlossizligini shu nuqtadan qidirishimiz kerak. Tama’, hasad, adovat kabi xastaliklarimiz davosi mazkur fikrlarda yashirin ekanini anglashimiz lozim.
Yaxshilab mulohaza qilaylik!
-----
* Istiqomat - haq yo‘lda bardavom turish.
** Daylamiy va Bayhaqiy marfu’ rivoyat qilishgan hadis.
©️Mubashshir Ahmad
😎 @ilm_duri