Taksonomiya qiziq soha. Ba'zida yangi kashf etilgan turlar tug'iliboq "o'ladi". Bugun ana shunday voqealardan biri haqida aytib beraman.
Shu yil yanvar oyining 3-sanasida "Species" jurnalida Hindistonning janubiy-g'arbiy qismidagi Kollam shahri yaqinidan miksinlar oilasiga mansub yangi tur - Eptatretus sunilii haqidagi maqola chop etildi. Maqolada ko'rsatilishicha, maqola jurnalga 2024-yil 4-sentabr kuni yuborilgan, taqrizlash jarayonidan o'tgach 21-dekabr kuni nashr uchun tasdiqlangan va 3-yanvar kuni nashr qilingan.
Oradan 10 kuncha vaqt o'tgach "Journal of Fish Biology" jurnalida Hindistonning ayni shu shahri yaqinidan, dengizning 300-600 metr chuqurlik qismidan miksinlar oilasiga mansub yangi tur - Eptatretus gopali haqidagi maqola chop etildi. Ushbu maqola jurnalga 2024-yil 12-iyun kuni yuborilgan, taqrizlash jarayonidan o'tgach 23-dekabrda nashr uchun tasdiqlangan va 14-yanvar kuni nashr etilgan.
Bir qarashda istalgan taksonomistni shubhalantiradigan holat. Bir urug'ga mansub ikki yangi tur, ikkisi ham ayni bir vaqtda, ayni bir nuqtadan kashf etilgan. Men qiziqish ustun kelganidan ikki yangi turning maqolasini olib ularning morfometrik xususiyatlarini solishtirib chiqdim. Bir-biriga juda yaqin ko'rsatkichlar, lekin shunday bo'lsa-da, farqli morfologik belgilar ham qayd etilgan. Baxtimizga ikkala tur ham tavsiflanayotganda COI geni orqali tekshirilgan. Darrovda NCBIning BLAST dasturidan foydalangan holda har ikki turning mtDNKsidagi COI geni nukleotidlar ketma-ketligini solishtirib ko'rdim. Buni qarangki, ular 100% bir xil chiqdi, aqalli birorta nukleotidga ham farq qilmadi.
Ha, bu ikkisi ayni bir turning o'zi. Bu o'rinda Eptatretus gopali turining mualliflariga hamdardlik bildirishdan boshqa chora yo'q. O'lib-tirilib yangi turni tavsiflasang-u, lekin sening maqolangdan atigi 11 kun avval chop etilgan maqolada sen kashf etgan turni allaqachon kashf etib va e'lon qilib qo'yishgan bo'lsa, har qanday taksonomistga alam qilsa kerak. Eng yomoni bir turni tavsiflash uchun sarflangan vaqt, mehnat va resurs ko'kka uchdi. Endi yangi kashf etilgan Eptatretus gopali turi avtomatik tarzda o'zidan 11 kun avval kashf etilgan Eptatretus sunilii turining sinonimi sifatida qayd etiladi.
Bunday holatning oldini olish uchun nimalar qilish kerak? Menimcha quyidagilarni amalga oshirish lozim:
- bir hudud va bir xil taksonomik guruhlar ustida ishlayotgan olimlar o'zaro ishlayotgan mavzularini koordinatsiya qilib turishlari kerak;
- "luzer (loser)" bo'lib qolmaslik uchun kamroq o'ylash va ko'proq harakat qilishni o'rganish kerak. Ba'zida sen "shaf-shaf-shaf" deyayotganingda kimdir sendan avval "shaftoli" deb qo'yishi mumkin.
@hujayrauz
Shu yil yanvar oyining 3-sanasida "Species" jurnalida Hindistonning janubiy-g'arbiy qismidagi Kollam shahri yaqinidan miksinlar oilasiga mansub yangi tur - Eptatretus sunilii haqidagi maqola chop etildi. Maqolada ko'rsatilishicha, maqola jurnalga 2024-yil 4-sentabr kuni yuborilgan, taqrizlash jarayonidan o'tgach 21-dekabr kuni nashr uchun tasdiqlangan va 3-yanvar kuni nashr qilingan.
Oradan 10 kuncha vaqt o'tgach "Journal of Fish Biology" jurnalida Hindistonning ayni shu shahri yaqinidan, dengizning 300-600 metr chuqurlik qismidan miksinlar oilasiga mansub yangi tur - Eptatretus gopali haqidagi maqola chop etildi. Ushbu maqola jurnalga 2024-yil 12-iyun kuni yuborilgan, taqrizlash jarayonidan o'tgach 23-dekabrda nashr uchun tasdiqlangan va 14-yanvar kuni nashr etilgan.
Bir qarashda istalgan taksonomistni shubhalantiradigan holat. Bir urug'ga mansub ikki yangi tur, ikkisi ham ayni bir vaqtda, ayni bir nuqtadan kashf etilgan. Men qiziqish ustun kelganidan ikki yangi turning maqolasini olib ularning morfometrik xususiyatlarini solishtirib chiqdim. Bir-biriga juda yaqin ko'rsatkichlar, lekin shunday bo'lsa-da, farqli morfologik belgilar ham qayd etilgan. Baxtimizga ikkala tur ham tavsiflanayotganda COI geni orqali tekshirilgan. Darrovda NCBIning BLAST dasturidan foydalangan holda har ikki turning mtDNKsidagi COI geni nukleotidlar ketma-ketligini solishtirib ko'rdim. Buni qarangki, ular 100% bir xil chiqdi, aqalli birorta nukleotidga ham farq qilmadi.
Ha, bu ikkisi ayni bir turning o'zi. Bu o'rinda Eptatretus gopali turining mualliflariga hamdardlik bildirishdan boshqa chora yo'q. O'lib-tirilib yangi turni tavsiflasang-u, lekin sening maqolangdan atigi 11 kun avval chop etilgan maqolada sen kashf etgan turni allaqachon kashf etib va e'lon qilib qo'yishgan bo'lsa, har qanday taksonomistga alam qilsa kerak. Eng yomoni bir turni tavsiflash uchun sarflangan vaqt, mehnat va resurs ko'kka uchdi. Endi yangi kashf etilgan Eptatretus gopali turi avtomatik tarzda o'zidan 11 kun avval kashf etilgan Eptatretus sunilii turining sinonimi sifatida qayd etiladi.
Bunday holatning oldini olish uchun nimalar qilish kerak? Menimcha quyidagilarni amalga oshirish lozim:
- bir hudud va bir xil taksonomik guruhlar ustida ishlayotgan olimlar o'zaro ishlayotgan mavzularini koordinatsiya qilib turishlari kerak;
- "luzer (loser)" bo'lib qolmaslik uchun kamroq o'ylash va ko'proq harakat qilishni o'rganish kerak. Ba'zida sen "shaf-shaf-shaf" deyayotganingda kimdir sendan avval "shaftoli" deb qo'yishi mumkin.
@hujayrauz