Fisher tenglamasi: Bu yerda:
M – muomaladagi pul massasi;
M · V = P · Q V – pulning aylanish tezligi;
P – bir birlik tovarning miqdori narxi;
Q – tovar va xizmatlar miqdori.
Fisher tenglamasini tushuntirishda darsda qo‗llash uchun misol:
1) 4 ta o‗quvchini chiqaring. Birinchi o‗quvchiga qo‗lida 5 000 so‗m pul bor. Har bir
o‗quvchi qo‗lida tovar bor. Birinchi o‗quvchi ikkinchi o‗quvchidan 5 000 so‗mga tovar
sotib oladi, 5 000 so‗m pul bir marta aylandi. Endi ikkinchi o‗quvchi uchinchi
o‗quvchidan 5 000 so‗mga tovar sotib oldi, 5 000 so‗m pul ikkinchi marta aylandi.
Oxirida uchinchi o‗quvchi to‗rtinchi o‗quvchidan 5 000 so‗mga tovar sotib oldi, 5 000
so‗m pul uchinchi marta aylandi. Endi to‗rtinchi o‗quvchi birinchi o‗quvchidan 5 000
so‗mga tovar sotib oladi.
Demak, muomaladagi pul massasi 5 000 so‗m bo‗lib, aylanish tezligi 4 ga teng.Ya‘ni
5 000 so‗mlik 4 ta tovar ayirboshlandi.
M · V = P · Q
5000 · 4 = 5000 · 4 20 000 = 20 000
2) Agar tovar miqdori 2 taga tushsa, tovarning narxi qanchaga oshadi ? Tovarni
birdaniga ko‗paytirishni ilojisi yo‗q. Shu sabab muvozanat bo‗lishi uchun tovar narxi
oshadi. Ya‘ni ikkinchi va uchinchi o‗quvchida tovar bor, talab esa 4 ta. Birinchi
o‗quvchi ikkinchi o‗quvchidan tovar sotib olmoqchi bo‗lsa, ikkinchi o‗quvchi 10 000
so‗mdan kamiga sotmasligini aytadi, Chunki tovar 2 barabar kamaygan,shuning uchun
narx 2 baravar oshadi. Davlat birinchi o‗quvchiga yana 5000 beradi. Birinchi o‗quvchi
ikkinchi o‗quvchidan 10 000 so‗mga tovarni sotib oldi. Ikkinchi o‗quvchi uchinchi
o‗quvchidan 10 000 so‗mga tovar sotib oldi. Uchinchi o‗quvchi to‗rtinchi o‗quvchidan
tovar sotib ololmaydi, chunki unda tovar yo‗q. Tovar miqdoridan talab yuqori bo‗lgani
uchun narx oshdi. Natijada muomaladagi pul massasi 10 000 so‗mga ko‗paydi. Pul esa
2 marta aylandi.
10 000 · 2 = 10 000 · 2 20 000 = 20 000
3) Endi 4 o‗quvchi yoniga 4 ta o‗quvchini chiqaring. Endi ulardagi tovarlar soni 8 taga
yetdi,Tovar narxi 5 000 so‗m. Unda oldi-sotdi jarayonida tovar 8 marta aylanadi.
5 000 · 8 = 5 000 · 8 40 000 = 40 000