Dildora_bookaholic

​​“U 42 yoshda edi, oldinda quvonch va’da qiladigan hech narsa koʻrinmas, ortda esa qadrlaydigan xotirasi yoʻq edi”

Jon Uilyams – Stoner

Uilyam Stouner chekka qishloqlarning birida fermer oilasida tugʻilgan. Bolalikdan ota-onasiga ferma ishlarida yordam berib yurgan Stounerning hayotdan aytarli maqsadi yoʻq edi. 20 yoshigacha u uchun fermadan tashqarida hayot mavjud boʻlmagan. Ammo universitetga qishloq xoʻjaligini oʻrganish uchun kelgan qahramonimizning hayotida keskin burilish yuz beradi. Adabiyotga koʻngil qoʻygach, hayotidagi eng muhim qarorni qabul qiladi. Butun umr talabalarga adabiyotdan dars berib, oʻzini shu sohaga bagʻishlaydi.

Stounerning hayoti bir qarashda oddiydek koʻrinadi: tugʻildi, ishladi, oila qurdi, oʻldi. Ammo bu bir qarashda shunday. Toʻgʻri, Stouner biz bilgan yorqin qahramonlardan emas, uning hayotida moʻjizalar sodir boʻlmadi, oʻzi ham har qanday superqobiliyatlardan holi. Ammo u eng avvalo inson edi. Yozuvchi bir inson hayotining bor past-balandliklari bilan, hech qanday chiranishlarsiz, roʻy-rost koʻrsatib bergan va shu orqali oʻlmas asar yarata olgan. Stounerga yuksak unvonlar, mansab, obroʻ-e’tibor kerak emas, unga bor-yoʻgʻi sevimli ishi boʻlsa yetadi.

Ba’zi kitoblar bizni real hayotdan uzib, ichida yashashga majbur qiladi. “Stouner” esa sizni real hayotga qaytaradi. Hayot aslida nima ekanligini eslatib qoʻyadi.

Bilasizmi, biz baxtsiz dunyoda yashayapmiz. Hayotimizdagi ozgina quvonchni ham boshqalar koʻrolmaydi, qoʻlimizdan tortib olmagunlaricha tinch qoʻymaydi. Oqim boʻylab suzmaguningizcha tinchlik yoʻq. Eng alam qiladigani esa, biz shu dunyoning ajralmas bir qismimiz. Qochib qutilolmaysiz. Oxir-oqibat mayda odamga aylanmaguningizcha ta’qib qilaverishadi. Yo shu tizimning bir murvatiga aylanib qutilasiz, yo oʻlib.

“Stouner bu men” degan edi asarni fransuz tiliga tarjima qilgan Anna Gavalda. Stouner aslida hammamiz. Har bir tanlovimiz, kechmishimiz, xatolarimiz bilan qaysidir ma’noda Stounerga aylanib boramiz.

Kitob bu yil oʻqiganlarim ichida eng yaxshilaridan biri boʻldi. Balki eng yaxshisi hamdir. Barchaga qattiq tavsiya qilaman.

@dildora_bookaholic

​​“Orzular boshimizda tugʻilib, oxir-oqibat oyoq ostida qoladi”

Elena Ferrante - My brilliant friend

Asar “Neapolitan kvarteti”ning 1-kitobi hisoblanadi. Bu qismda bosh qahramonlarning bolalik va oʻsmirlik yillari hikoya qilingan.

Bosh qahramonlar – Neapolning kambagʻal kvartalida yashaydigan ikki dugona. Iqtidorli, tengdoshlaridan koʻra bir necha yil oldinda yuradigan, ammo sharoit tufayli boshlangʻich maktabdan keyin oʻqishini davom ettirolmagan Lila, kuchli iqtidor egasi boʻlmasa ham, omad tufayli oʻrta maktab, uning ortidan litseyda ham oʻqish baxtiga erishgan Linu.

Voqealar Linuning tilidan hikoya qilinadi, ammo butun syujet Lilaning atrofida aylanadi. Ularning bolalik, oʻsmirlik yillari bilan tanishib oʻzim ham bir muddat maktab davriga qaytib qolgandek boʻldim.

Yozuvchi tasvirlagan doʻstlik biz odatda badiiy asarlarda koʻrishga oʻrgangan, orasidan qil oʻtmas, yaxshi-yomon kunlarda yonida boʻlib, qoʻllab-quvvatlaydigan emas. U oʻsmir qizlar oʻrtasidagi doʻstlikni roʻy-rost, hech qanday yaltiroq qogʻozlarsiz koʻrsatib bergan. Linu va Lilaning doʻstligi bir-birining yutuqlarini koʻrolmaydigan, ammo shu bilan bir-birisiz turolmaydiganlar xilidan. Zerikarli kvartalda hayotidagi arzimas oʻzgarishni ham dugonasiga maqtanish uchun, oʻzining ustunligini ta’kidlash uchun yugurib borib boʻlishadigan doʻstlik bu.

Kitobdagi eng ogʻriqli joyi Lilaning sharoit tufayli oʻqishini davom ettirolmagani, bolalik orzulari sarobga aylangani, asta-sekin oʻzi nafratlangan odamlar toifasiga aylanib borgani boʻldi. Atrofimizda ham qancha Lilalar bor ekan, oʻylashning oʻzi qoʻrqitadi.

Ba’zan yozuvchilar kuchli gʻoyalar bermaydi, qahramonlarning ruhiyatiga chuqur shoʻngʻimaydi. Ammo sodda, samimiy usuli bilan yurakka kirib boradi. Elena Ferrante ana shunday yozuvchi (darvoqe, uning shaxsiyatini hech kim tanimaydi, bu haqiqiy ismmi, yoki tahallus, hatto bu ham ma’lum emas). U balandparvoz gaplarsiz ham kuchli asar yozish mumkinligini isbotlagan.

“My brilliant friend” adabiyotshunoslar va yozuvchilar talqiniga koʻra XXI asrning eng yaxshi asari deb topilgan edi. Dastlab koʻrganimda “kuchliroq asarlar koʻp-ku, nega endi bu?” deb hayron boʻlgandim. Oʻqidim-u, aynan negaligini tushundim. Ammo sizlarga tushuntirib berolmayman. Buni faqat oʻzingiz oʻqib, his qilibgina tushunasiz. Barchaga tavsiya qilaman.

@dildora_bookaholic

​​“Seni qamab qoʻyishlari, zanjirband qilishlari, har qanday istaklaringni haqorat qilishlari mumkin, lekin ozodligingni tortib olish qoʻllaridan kelmaydi”

Abdurazzoq Gurna – Jannat

Bosh qahramon Yusuf ismli yigit. Otasining qarzi evaziga boy savdogarga berib yuborilgandan keyingi hayoti, savdogar bilan qit’a boʻylab sayohati haqida hikoya qilinadi. Afrika inglizlar nazorati ostida boʻlgan, temir yoʻl qurish bahonasida nemislar ham qit’aga kirib kelayotgan kunlar, qullik qonunan taqiqlansa ham, amalda yoʻqolmagan, otalar qarzi evaziga farzandini berib yuborgan zamonlar bilan tanishasiz.

Ochigʻi, asarning yarmidan oʻtguncha ham muallif gapni qayerga olib borayotganini tushunmadim. Zerikkan joylarim ham boʻldi. Yoʻq, deyman oʻzimga oʻzim, Afrika qabila-urugʻlarining turmush tarzi, an’analari tasviridangina iborat boʻlmasligi kerak bu kitob. Kutganimdek, muallif hamma gapini asarning soʻnggi 60-70 betlariga asrab qoʻygan ekan. Yozuvchining butun mahorati shu sahifalarda namoyon boʻldi. Spoyler qilmoqchimasman, ammo Yusufning soʻnggi tanlovi kuchli ta’sir qildi menga. Kitobni tugatganimda bir muddat nafas olishdan toʻxtab qolgandek edim.

Asar nomi nimaga “Jannat”? Sababi Yusuf savdogarning hovlisidagi bogʻni yer yuzidagi jannat deb hisoblaydi, bu bogʻ uning yagona istagi, ovunchogʻiga aylanadi. Ammo bu bogʻning oʻz “ta’qiqlangan mevasi” bor edi. Bu mevadan tatib koʻrgan insonga jannatdan quvilish muqarrar edi. Yusuf uchun jannat boʻlgan bu joy kim uchundir doʻzax ekanini u juda kech angladi.

Bundan tashqari, bu asarni Yusuf va Zulayho qissasining yangicha talqini deyish mumkin. Bu hikoyada yozuvchi inson erkini ulugʻlagan. Erk insonga berilgan eng ulugʻ ne’mat ekanini yana bir bor oʻquvchiga eslatgan.

Men har doim takrorlayman, bizga Afrika, Lotin Amerikasi, Janubiy Osiyo adabiyotidan koʻproq tarjimalar kerak. Ular bizga Yevropa, Shimoliy Amerikadan koʻra yaqinroq, muammolarimiz, ogʻriqlarimiz bir ular bilan. Shuni hisobga olgan holda yana bir muhim asarni ona tilimizda oʻqish imkoniga ega boʻldik deyishimiz mumkin. Barchaga tavsiya qilaman.

@dildora_bookaholic

​​“Biroq bugun ham oʻtmish qadar qorongʻi va xuddi kelajak yangligʻ mavhumotlarga toʻla”

Pol Oster – Nyu-York trilogiyasi

“Nyu-York trilogiyasi” – nomi aytib turganidek uch qismdan iborat: “Shisha shahar”, “Sharpalar” va “Qulflangan xona”. Bu qissalar bir-biridan mustaqil va ayni vaqtda bir-biriga koʻrinmas iplar bilan bogʻlangan. Bu iplarni aniq koʻrmasangiz ham, mutolaa davomida ichingizdan his qilib turasiz.

Yozuvchi huddi bir voqeani uch xil usulda hikoya qilib bergandek taassurot qoldiradi. Ammo har safar hikoya yangicha koʻrinish olaveradi. Asarning oʻziga xosligi ham aynan shunda.

Kitob eng boshidan sizni aldaydi, oddiy detektiv asarlardek koʻrinishga harakat qiladi. Shu bilan birga ilk sahifalardan oddiy asar emasligini bildirib qoʻyadi. Ammo sahifalar ortda qolgan sari dastlabki tasavvurga darz keta boshlaydi. Endi jinoyatlar-u izquvarliklar ahamiyatini yoʻqotib, qahramonlarning evrilishi asosiy planga chiqadi. Qahramonlar boshqalarning hayotidagi sirlarni topishga harakat qilgani sari oʻzini yoʻqotib boraveradi.

Oʻqiyotganlaringiz biroz gʻalati, ba’zida esa tushunarsizdek tuyulsa ham, yozuvchi asar oxirigacha oʻquvchini ushlab tura olishni uddasidan chiqqan. Har bir qismida esa Nyu-York dekoratsiya boʻlib xizmat qilishi esa asar beradigan atmosfera va kayfiyatni yanada yuqoriga koʻtaradi.

Bu asar shunchaki vaqtingizni maroqli oʻtkazish uchun oʻqiladiganlar toifasidan emas. Miyangizni qiynab, har bir jumla ustida bosh qotirib oʻqiladigan asar. Shunday asar qidirib yurgan boʻlsangiz, tavsiya qilaman.

@dildora_bookaholic

​​“Koʻrinishingiz qandayligini menga ahamiyati yoʻq. Men sizning soʻzlaringizga oshiqman”

Daniel Glattauer – Shimol shamoli shashti

Barchasi birgina notoʻgʻri kiritilgan harfdan boshlandi. Emma obunani bekor qilish maqsadida gazeta tahririyatiga email yozadi. Ammo adashib Leo Laykening shaxsiy pochtasiga yuboradi. Bu esa bir-biriga butkul begona ikki inson oʻrtasida yillab davom etgan yozishmalarning debochasi edi.

Zamonaviy dunyoda tobora ijtimoiy tarmoqlarga tobe boʻlib borayotgan ekanmiz, har kuni yangi chehralarga duch kelamiz, tanishamiz, doʻstlashamiz. Ba’zan bunday tanishuvlar real hayotga ham koʻchishi mumkin. Aytmoqchimanki, ortiq bizni hech narsa hayratlantirmay qoʻygan. Kimningdir koʻrinishi/fikrlashi yoqsa suratiga/postiga like bosib yoʻlimizda davom etaveramiz, nari borsa 1 kundan keyin esa unutib yuboramiz.

Ammo mana shunday globallashgan dunyoda ham qalbidagi sof hislarni asrab, chin muhabbatga oʻrin topayotganlar bor. Leo va Emmi shulardan biri. Oʻzlari aytganidek, ular aytarli hech narsa haqida gaplashmaydi, ammo bir-biri haqida hamma narsani biladi, ikkisidan yaqin inson yoʻq bu olamda, garchi hayotda bir marta koʻrishmagan boʻlsa ham.

Inson qalbdoshini uchratsa shunday boʻladi. Bir-birini soʻzsiz tushuna boshlaydi, boshqalarga ehtiyoj sezmay qoʻyadi, shu inson bor-u yoʻgʻiga aylanib qolganini oʻzi ham sezmay qoladi…

Biz oʻzimizni juda koʻp qoliplashtirib yuborganmiz. Bu yerda muloyim boʻlish kerak, u yerda kam gapirish kerak, bunisida esa umuman gapirmay oʻtirgan ma’qul. Qachon oʻzimiz boʻlamiz, turli niqoblarni chetga uloqtirib, atrofdagilarga borimizcha koʻrinamiz? Shunday joy bormi oʻzi? Shunday insoningiz bormi? Agar boʻlsa, tabriklayman, kam sonli baxtli insonlardan ekansiz. Yoʻq boʻlsa, tezroq uchratishingizga chin dildan tilakdoshman. Chunki bu hayotdagi eng muhimi. Ishoning, bu soxta dunyoda inson hammasidan ham bir dildoshga muhtoj. Hammaning bir dildoshi boʻlsin.

@dildora_bookaholic

Dostoyevskiyli reaksiyamiz ( 🪶) boʻlardi bir paytlar. Bugun oʻsha reaksiyamizni qayta ochishning ayni zamoni. Buning uchun premiumchilarning yordami kerak 🥹🫶🏼

https://t.me/boost/dildora_bookaholic