Abdulla Avloniy yodgorlik muzeyi

​​📚 Qizil qalam — adabiy jamiyat

✍️ 1926-yil avgustda Samarqandda Shokir Sulaymon raisligida tashkil etilgan. Jamiyat faoliyatida Otajon Hoshim, Botu, Ziyo Said, Sotti Husayn, Oltoy, Anqaboy, shuningdek, Uygʻun, Hamid Olimjon, Mirtemir, Oydin ishtirok etishgan.

📍 Oʻsha yilning oxirida jamiyatning Fargʻona va Namangan viloyat boʻlimlari ochilgan.

🎯 Jamiyatning asosiy maqsadi — Fitrat, Choʻlpon, Abdulla Qodiriy singari "keksa" avlod vakillaridan farqli oʻlaroq, Oʻzbekistonda barpo etilayotgan yangi tuzumga xayrixoh ijodkor yoshlarni oʻz atrofiga toʻplash va ularni tarbiyalash bo‘lgan.

📘 "Qizil qalam" majmuasining 1-kitobi (1928) nashr etilgach, kattalar va yosh aʼzolar oʻrtasida ixtilof paydo boʻlgan.

🔄 1929-yilda jamiyat boshqaruvi qayta koʻrib chiqilgan va Ziyo Said unga rahbar etib tayinlangan. Shu vaqtdan boshlab "Alanga" jurnali jamiyat organiga aylangan.

📗 Shu yili 2-kitob ham nashr etilgan. Ikkala majmuada:
- A. Samoylovich — "Navoiy toʻgʻrisida Yevropa olimlari"
- Choʻlpon — tarjimalar
- O. Hoshim — adabiy meros va jadid adabiyoti
- Sh. Sulaymon — Hamzaning soʻnggi kunlari haqidagi maqolalar bilan qatnashgan.

🌍 Jamiyat Ozarbayjon va Tataristondagi "Qizil qalam" jamiyatlari hamda VAPP (Butun Rossiya proletar yozuvchilari uyushmasi) bilan ijodiy aloqada bo‘lgan.

🔚 1930-yilda Botu, Ramziy (Mannon Romiz) va Oltoy qamoqqa olingach, jamiyat faoliyati to‘xtagan.

💬  Bizni kuzatib boring

🔺Abdulla Avloniy muzeyi

​​ABDULLA AVLONIY
Abdulla Avloniy 1878-yil 12-iyulda Toshkent shahrida 5-Mergancha mahallasida tug‘iladi. Yetti yoshidan eski maktabga kirib o‘qiydi. Bunda savodini chiqargach, bilimini oshirish uchun madrasaga kirib o‘qiydi. Madrasadan tuzuk bilim ololmagach, binokor usta bo‘lish maqsadida imorat qurish ishlarini o‘rganadi. Bu vaqtda endi u o‘n sakkiz yoshga kirgan yigitcha bo‘ladi.
Yaxshigina savodxon Avloniy kunduzlari imorat ishlari bilan shug‘ullanib, kechalari kitob va gazeta mutolaa qiladi, dunyoda bo‘lib turgan voqealardan xabardor bo‘lib, ko‘zi ochiladi.
So‘ngra, o‘zida ham gazeta chiqarish havasii uyg‘onib, 1907-yili "Shuhrat" nomli gazeta chiqaradi. Lekin bu gazetaning o‘ninchi soni chiqqanda chor hukumati uni yopib qo‘yadi va milliy tilda gazeta chiqarishni butunlay taqiqlaydi.
Nihoyat, 1914-yil 4-apreldan boshlab Toshkent shahrida "Sadoyi Turkiston" nomli o‘zbekcha milliy gazeta chiqadi. Lekin bu gazetaning moddiy ahvoli og‘ir edi. Shu vajdan gazetani yaxshiroq oyoqqa turg‘azish uchun Avloniy sayyor truppa tuzib, Toshkentda va Farg‘onaning ko‘plab shaharlarida milliy-burjua ruhidagi pyesalarni sahnalashtirib, gazeta foydasiga pul to‘plab yuradi.
Shu bilan Toshkentda, Farg‘onaning bir qancha shaharlarida o‘zbek xalqi orasida teatrchilik harakatiga yo‘l ochib, "Turon" ismli jamiyatni tashkil qiladi.
1917-yil boshlarida "Turon" nomli gazeta chiqaradi. Bu gazetada Mirmuhsin Shermuhamedovning dinga qarshi bir maqolasi chiqqani uchun ulamolar Mirmuhsinni toshbo‘ron qilib o‘ldirmoqchi bo‘ladilar. Mirmuhsin qochib ketadi.
Yangi shahardagi Mirobod ahli Avloniyining teatrga berilib ketganiga chiday olmay:

“Sen teatr o‘ynaydigan masxaraboz bo‘lding,”
— deb uning Mirobod mavzeidagi maktabini yopib qo‘yadilar.
Ammo Avloniy harakatdan to‘xtamaydi. U Toshkentda birinchilar qatori, 1918-yili komfirqa safiga kiradi. Shu bilan uning hayotida katta o‘zgarish ro‘y beradi: bir necha yil muttasil davlat idoralarida mas’uliyatli vazifalarda ishlaydi.

Avloniy adabiy faoliyatini ham davom ettiradi. U ko‘plab hajviy she’rlar yozadi. Tatariston va Ozarbayjon adabiyotidan samarali foydalanib, o‘zbek tilida "Nabil", "Indamas", "Shuhrat", "Hijron", "Surayyo", "Shapaloq", "Chol", "Ab" kabi taxalluslar bilan hajviy she’rlar yaratadi.
Abdulla Avloniy umrining so‘nggi yillarida muallimlik qiladi va nashriyot ishlarida, til va adabiyotdan dars beradi.
1931-yil O‘rta Osiyo Kommunistlar dorilfununida (SAKU) da til va adabiyot kafedrasining mudiri bo‘lib ishlaydi. Shunda Avloniy xizmatlari qadrlanib, SAKU ma’muriyati unga professurlik unvoni beradi.
Avloniy SAKUda, shuningdek, harbiy maktabda o‘qituvchilik bilan birga, O‘zbekiston Davlat nashriyotida o‘quv-pedagogik kitoblar chiqarish bo‘limida mudir bo‘lib ishlaydi.
Bu vaqtlarda o‘quv kitoblarida kamchiliklar mavjud bo‘lib, darsliklarni barqarorlashtirish zarur edi. Avloniy bu vazifani ham zo‘r g‘ayrat bilan ado etib, vaqtini ayamasdan bir necha ishni baravariga olib boradi.
1934-yil avgust oyida Avloniy tishi og‘rib, doktorga boradi. Doktor milki og‘rigani bilmasdan sog‘ tishini sug‘urib oladi. Og‘riq zo‘rayib, boshqa doktorga borishga majbur bo‘ladi.
Doktor uni zudlik bilan Poltoraskiy (TashMI) kasalxonasiga yotqizadi.
Kasalxonada oshqozon tekshiruvi natijasida, Avloniyda "zarajeniy krov" (yuqumli qon infeksiyasi) borligi aniqlanadi. Ammo ko‘rilgan choralar samara bermaydi.
1934-yil 24-avgust kuni, 56 yoshida Abdulla Avloniy vafot etadi. Marhumning jasadi O‘rta Osiyo Kommunistlar dorilfununining zaliga olib kelinadi va so‘ng "Childuxtaron" mavzeidagi "Kommunistlar mozori"ga dafn etiladi. Keyinchalik Chig'atoy qabristoniga ko'chirildi.


✍️Mo'minjon Muhammadjonov (Toshqin).
📚 "Turmush urinishlari" asaridan.


💬  Bizni kuzatib boring

🔺Abdulla Avloniy muzeyi

​​📌 #eksponat

🖋 Abdulla Avloniy yodgorlik muzeyidan topilgan noyob qo‘lyozma

🗓 1924-yil 12-avgust sanasi bilan belgilangan ushbu qo‘lyozmaning yuqori qismida “Yosh savdogar tilindan” degan sarlavha bitilgan. Qo‘lyozma tahlili va tarixiy manbalarga tayansak, bu she’r Abdulla Avloniy qalamiga mansub bo‘lib, u ilk bor 1924-yil “Mushtum” jurnalining 9-sonida e’lon qilingan.

✍️ “Mushtum” jurnalida esa ushbu asar “Shapaloq” taxallusi bilan chop etilgan.

📖 She’r Avloniy asarlari majmuasida ham kiritilgan bo‘lsa-da, unda 4-band to‘liq berilmagan va “Qo‘lyozmaga asoslandi” deb izohlangan. Holbuki, “Mushtum” jurnalida bu band to‘liq va asl holatda nashr qilingan. Quyida ikki manbadagi 4-bandning farqlari keltiriladi:

---

✒️ YOSH SAVDOGAR TILINDAN
(Qo‘lyozma va Mushtum jurnalidan)

O‘rinsizdur, o‘git bermang, o‘zim xo‘p ishni bilganman,
Otam qilg‘on nasihatni quloqg‘a yaxshi ilganman,
Butun tasdiqi iqrorimni tanho pulg‘a qilganman,
Ko‘paytirmoqg‘a pulni hajrida bag‘rimni tilganman,
Onam — oqcha, tog‘am — oltun, otam — cho‘ntakda chervonim.

Hazil qilmagin mening birlan, bu pullar menga askardur,
Biri — arslon, biri — qoplon, birisi misli ajdardur,
Ishorat birla dunyo ayshi qoshimg‘a musaxxardur,
Qoshimda — huru g‘ilmonim, sharobim havzi kavsardur,
Eshon-mullo egilg‘aylar to‘la bo‘lg‘onda karmonim.

Zerikkan chog‘larimda dafi savdog‘a chiqarman xo‘b,
Semiz ot-u kalaska gumbur-u yonimda bir mahbub,
Beli nozik, ko‘zi feruzadek, qaddi kelishgan xo‘b,
Kishi yo‘q yerda yuz-u lablaridan o‘paman cho‘lp-cho‘lp,
Qilib xilvatda ayshimni yurakda qolmas armonim.

---

📚 “Tanlangan asarlar”dagi 4-band:
Yo‘luqsam so‘zag-u siflis-u zaxma dam solur oqcham,
Bahovaddin balogardon ko‘ziga cho‘b solur oqcham,
Sig‘insa har eshikg‘a meni yoqlab yolborur oqcham,
............................................................................................
Anisim, munisim, jon-u tanim, doruyi darmonim.

---

📰 “Mushtum” jurnalidagi 4-band (to‘liq):
Jinoyat orqasida qo‘lg‘a tushsam, asqotar oqcham,
Tasodifdan qamalsam, xatti ozodim olar oqcham,
Yo‘luqsam zaxm-u siflis-u balog‘a dam solar oqcham,
Sig‘insam har eshikka yolborib yig‘lar mening oqcham,
Anisim, munisim, jon-u tanim, doruyi darmonim.


🖼 Bu topilma — nafaqat Avloniyning ijtimoiy tanqidiy satirasi, balki o‘z davrining madaniy va axloqiy muammolariga qaratilgan teran nigohining isboti. Qo‘lyozma — Adibning shaxsiy qo‘li bilan yozilgan, tarixiy ahamiyatga molik nodir eksponatlardan biridir.


📖 💬  Bizni kuzatib boring

🔺Abdulla Avloniy muzeyi

​​⭐️ Qizil terror qurboni: Poʻlat Soliyev - Oʻzbek tarixshunosligining yulduzi ⭐️

⚡️Bulat (Poʻlat) Soliyev – Oʻzbekiston ilm-fanining yirik arbobi va tarixshunoslikda jahon miqyosida o‘z izini qoldirgan shaxs. 1938-yil 28-fevralda "xalq dushmani" sifatida o‘ldirilgan bu insonning ilmiy merosi faqat o‘z yurtida emas, balki butun Sharqda tanilgan.

🗓 1882-yil, 22-mart. Astraxan shahrida tug‘ilgan Poʻlat Soliyev, milliy ma’rifatparvarlik harakatining ilg‘or vakili bo‘lib, o‘zining ilmiy faoliyatini boshlaganidan so‘ng, ko‘plab asarlar yaratgan.

✨ Ilmiy yutuqlari:
- Poʻlat Soliyev 1909-yilda ona yurti Turkistonga kelgan va Turkistonning ko‘pgina viloyatlarida, ayniqsa Toshkent va Farg‘onada ma’rifat faoliyatini olib borgan.
- U, 1917-yilda Turkiston Muxtoriyatining tashkil etilishida faol qatnashgan, “El bayrog‘i” gazetasining bosh muharriri bo‘lgan.
- 1920-yillar davomida tarixshunoslik bo‘yicha bir qancha asarlar yozgan, jumladan, "Oʻrta Osiyo tarixi", "Oʻzbekiston tarixi", "Hindiston Angliya zulmi ostida" kabi asarlari bilan yuksak baho olgan.

🔖 Poʻlat Soliyev va Sovet rejimi:
1926-yilda professor unvonini olgan olim, o‘z asarlarini nashr ettirgan va darsliklar yaratgan, ammo sovet mafkurasining ta’siri ostida u doimiy ravishda ta’qib qilindi. 1933-yilda uning asari “nobop” deb topilib, 1936-yilda uning ilmiy ishlari “panturkistik” deb ayblanib, taqiqlangan.

⁉️ Bulat Soliyevning tarixshunosligi va mafkura kurashi:
Poʻlat Soliyev o‘z asarlarida, hatto 1929-yilda nashr qilingan “Oʻzbekiston tarixi” kitobida, sovet mafkurasiga qarshi chiqib, o‘zining haqiqiy ilmiy yondoshuvini taqdim etdi. Kitobning kirish qismida oʻsha davr sovet mafkurachilari tomonidan ayovsiz tahqirlangan Amir Temur surati ilova qilingan. Uning asarlarini ilm-fan olamida yuqori baholashgan bo‘lsa-da, sovetlar bu kitoblarni qat’iyan taqiqlagan. Uning ushbu darsligining bir nusxasi bugun Abdulla Avloniy yodgorlik muzeyida saqlanadi.

📌 Qatag‘on va qiyinchiliklar:
1937-yilda boshlanib ketgan “Katta terror” siyosati davomida Poʻlat Soliyev hibsga olinib, qamoqqa solindi. 1938-yil 8-fevralda “maxsus uchlik” uni otish hukmiga keltiradi.

😀 Poʻlat Soliyevning merosi:
Poʻlat Soliyevning asarlari Hindiston mustaqillik kurashchilari orasida katta e’tirofga sazovor bo‘ldi. Hindiston bosh vaziri Javaharlal Neru uning “Hindiston Angliya zulmi ostida” asarini o‘qib, ta’sirlangan va olim bilan ko'rishmoqchi ham bo'lgan. Afsuski, bu vaqtda Po'lat Soliyev allqachon o'lgan edi.

✔️ Nomining oqlanishi:
1956-yilda Poʻlat Soliyevning nomi oqlanib, 1938-yilgi qatag‘on qarori bekor qilindi. Bugungi kunda uning merosi ilm-fan olamida keng o‘rganilib, e’zozlanmoqda.

☄️ Soliyev oilasi:
Poʻlat Soliyevning ayoli Fotima aya 1987-yilda vafot etdi, ammo ularning 4 nafar farzandi va nevaralari bugungi kunda bobosining ilmiy merosini saqlab kelmoqda. Soliyevning nevarasi Alisher Muhiddinov hozirda bobosining ilmiy merosini davom ettirib, tarixshunoslikda o‘z izini qoldirmoqda.

Poʻlat Soliyevning ilmiy merosi va qahramonligi biz uchun doimo yodda turishi kerak! 🌟 O‘zbekiston ilm-faniga qo‘shgan ulkan hissa va tarixiy saboqlarini unutmaslik bizning burchimizdir🌐

#PoʻlatSoliyev #Tarix #IlmFani #Oʻzbekiston #Maorif #SovetTerrori #Oqlash #Meros #Mustaqillik #Shuhrat

🔖 Bizni kuzatib boring

🔺@avloniy_muzeyi

#EKSPONATLAR

“O‘zbek tili. Ish kitobi.”
✍️ Muallif: Shokirjon Rahimiy

Milliy uyg‘onish fidoyilaridan biri Shokirjon Rahimiy o‘zbek jadid pedagogikasining yorqin vakili bo‘lib, millatning o‘zligini tanitish va ma’rifat yo‘lida sobitqadam bo‘lgan shaxsdir. U XX asr boshlarida Munavvarqori Abdurashidxonov rahnamoligida shakllangan Turkiston milliy uyg‘onish harakatining faol ishtirokchisi bo‘ldi. Uning boy ilmiy merosi, jumladan, 20 ga yaqin darslik va o‘quv qo‘llanmalari, ilmiy-badiiy majmualari, ta’limga oid alifbolari bu fidoyilikning yorqin isbotidir.

Rahimiy hayotidan qiziqarli ma’lumotlar
🏡 Toshkentning Sebzor dahasida ta’limparvar oilada tug‘ilgan. Uning otasi Mulla Rahimjon muallim sifatida maktab ochgan ziyoli bo‘lsa, onasi Bekoy Rahimova mehnatkash va savodxon ayol edi.
🎓 Rahimiy avval otasi, so‘ngra akasi Sobirjon Rahimiyning maktabida ta’lim oldi. Sobirjon o‘z maktabini Munavvarqori va Abdulla Avloniy tavsiyasi bilan zamonaviy jadid maktabiga aylantirgan edi.
🎭 1910-yillarda “Turon” truppasi faollaridan biri bo‘lgan. U “O‘liklar” spektaklida Hoji Hasan rolini ijro etgan.

Rahimiy yaratgan darsliklar
📚 “Sovg‘a” alifbo darsligi (1919): Turkiston o‘lkasida keng qo‘llanilgan va lotin yozuviga o‘tilgunga qadar asosiy darslik bo‘lgan.
📚 “Ona tili” darsligi: Ustozlar – Munavvarqori va Avloniy tajribasi asosida yaratilgan.
📚 “Kattalar alifbesi”, “Kattalar yo‘ldoshi”, “O‘zbek tili. Ish kitobi” kabi savodsizlikni yo‘q qilishga xizmat qilgan asarlar.

Fidoiylik yo‘li va qismati
🔸 Shokirjon Rahimiy 1918-yil “Chig‘atoy gurungi” ilmiy-ma’rifiy tashkilotida faoliyat ko‘rsatgan.
🔸 1937-yil nohaq qamoqqa olinib, 1938-yilda ustozlari Abdurauf Fitrat, Abdulla Qodiriy va Cho‘lpon bilan birga otib o‘ldirildi.
🔸 1957-yil 1-avgustda oqlangan.

Abdulla Avloniy yodgorlik muzeyida
Shokirjon Rahimiy hayoti va ijodiga bag‘ishlangan eksponatlar, jumladan, uning mashhur darsliklari, shaxsiy buyumlari va ilmiy ishlari namoyish etilmoqda.
📌 Muzeyga tashrif buyurib, milliy uyg‘onish davrining fidoyilari merosi bilan tanishing!

#AbdullaAvloniymuzeyi #ShokirjonRahimiy #MilliyUyg‘onish

🔺Abdulla Avloniy muzeyi

​​📖 V. Lunkevich – "Bir tomchi suvda tiriklik" 🌊🔬

🔍 Vladimir Apollonovich Lunkevich – sovet davrining mashhur olimi bo‘lib, falsafa va ilmiy bilish nazariyasi bo‘yicha tadqiqotlar olib borgan. U ilmiy dunyoqarash, dialektika va tabiatshunoslik falsafasi masalalariga oid asarlar yaratgan.

📚 Noyob nusxa
Abdulla Avloniy yodgorlik muzeyida ushbu olimning "Жизнь в капле воды" ("Bir tomchi suvda tiriklik") asarining G‘. Umidulloh tomonidan tarjima qilingan va 1910-yilda Qozonda, Ahmad Rayhoniy va Sherkobiy nashriyoti tomonidan chop etilgan nusxasi saqlanadi.

🧪 Kitob haqida:
🔹 Ilm-fan va texnologiyaning turli sohalariga bag‘ishlangan bo‘lib, unda 18 ta rasm mavjud.
🔹 Mikroskopik mavjudotlarning xilma-xilligi va murakkabligi yoritilgan.
🔹 Asosiy maqsad – yosh avlodni ilm-fanga qiziqtirish va tabiatning nozik jihatlarini ko‘rsatish.

📖 Asarning asosiy mazmuni:
✅ Mikroskopik organizmlar haqida batafsil tavsif – ularning tuzilishi, hayot tarzi va ekologiyadagi o‘rni.
✅ Mikrodunyoning ahamiyati – biologik jarayonlarni tushunishda mikroorganizmlarning roli.
✅ Ommabop ilmiy yondashuv – oddiy va tushunarli tilda yozilgan bo‘lib, ilmga qiziquvchilar uchun ham foydalidir.

📌 Qiziqarli fakt!
Ushbu kitob ilk bor 1909-yilda nashr etilgan va ilmiy bilimlarni bolalarga sodda va qiziqarli usulda yetkazishda katta ahamiyat kasb etgan.

📲 Quyida asarning rus tilidagi nashrining elektron shakli bilan tanishishungiz mumkin.

📖 💬  Bizni kuzatib boring

🔺Abdulla Avloniy muzeyi