Qudratillayev Jaxongir Zokirjon o’g’li
Toshkent Davlat yuridik universiteti, Konstitutsiyaviy huquq kafedrasi o’qituvchisi
JURNALIST va BLOGER
Bloglar so‘z erkinligidan foydalanishning o‘ziga xos va zamonaviy usulidir. Fikrlash va so‘z erkinligi esa konstitusiyaviy huquq hisoblanadi. Yangi tahrirda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 33-moddasiga ko‘ra, har kim o‘zi istagan axborotni izlash, olish va tarqatish huquqiga ega bo‘lib, davlat Internet jahon axborot tarmog‘idan foydalanishni ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratadi.
Ammo blogerlarning ba’zilari jurnalist bo‘lsa ham, ularning faoliyati jurnalistik faoliyat emas. Shuning uchun ularga jurnalistlarga qo‘yiladigan talablarni qo‘yish mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi. Blogerlar, asosan, turli mavzular haqida o‘z fikr-mulohazalarini bildiradilar. Buning uchun professional jurnalist yoki jurnalistika sohasida o‘qigan bo‘lishi talab qilinmaydi.
“Axborot olish kafolatlari va erkinligi to‘g‘risida”gi qonunning 11-moddasiga ko‘ra, jurnalist axborot materialini tayyorlashda, imkon boricha, ishonchli manbalardan foydalanishi, ularning to‘g‘riligini tekshirishi lozimligi va javobgarlik masalasi belgilangan.
Jurnalistdan xolislik va muammoni imkoniyat doirasida kengroq yoritish talab qilinadi. Blogerlardan esa bularning birortasi talab qilinmaydi, talab qilish esa so‘z erkinligining jiddiy buzilishiga sabab bo‘ladi. Chunki jurnalistikaning asosiy maqsadi ma’lumotni tarqatish, blogerlikda esa o‘z fikrini ifoda etishdir.
“Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi Qonundagi normaga muvofiq, “ … hamma erkin foydalanishi mumkin bo‘lgan axborotni joylashtirishdan avval uning to‘g‘riligini tekshirishi shart”, degan talab qo‘yadi. Blogerlar va umuman ijtimoiy tarmoqlarda faol foydalanuvchilarga bunday talabning qo‘yilishi ularning so‘z erkinligi huquqini jiddiy cheklaydi. Axborot materialini internetga joylashtirishdan avval uning to‘g‘riligini tekshirishni jurnalistlardan talab qilish mumkin. Blogerlar eng avvalo, o‘z fikrini erkin ifoda qiladigan kishilardir. Shu sababli bloger tomonidan o‘z blogiga joylashtirilgan “Yevropada pul topishning eng samarali usullari” yoki “Uyda isiriq tutatish ko‘z tegishidan, kasal bo‘lishdan asraydi” mazmunidagi axborot materiali yoki fikr-mulohazaning to‘g‘riligini tekshirish shart emas.
Yuqoridagi qonunning 12-moddasida esa veb-sayt va veb-sayt sahifasining egasi, shu jumladan, bloger tarqatishi taqiqlangan axborot materiallari turlarining ro‘yxati belgilab qo‘yilgan. Mazkur ro‘yxatga ko‘ra, jumladan, mavjud konstitusiyaviy tuzumni, hududiy yaxlitlikni zo‘rlik bilan o‘zgartirishga da’vat etish; urush, zo‘ravonlik, terrorizm, diniy ekstremizm, separatizm va fundamentalizm g‘oyalarini targ‘ib qilish; milliy, irqiy, etnik yoki diniy adovat qo‘zg‘atuvchi, shuningdek, fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatiga yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazuvchi, ularning shaxsiy hayotiga aralashishga yo‘l qo‘yuvchi axborotni tarqatish taqiqlanishi keltirib o‘tilgan.
Toshkent Davlat yuridik universiteti, Konstitutsiyaviy huquq kafedrasi o’qituvchisi
JURNALIST va BLOGER
Bloglar so‘z erkinligidan foydalanishning o‘ziga xos va zamonaviy usulidir. Fikrlash va so‘z erkinligi esa konstitusiyaviy huquq hisoblanadi. Yangi tahrirda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 33-moddasiga ko‘ra, har kim o‘zi istagan axborotni izlash, olish va tarqatish huquqiga ega bo‘lib, davlat Internet jahon axborot tarmog‘idan foydalanishni ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratadi.
Ammo blogerlarning ba’zilari jurnalist bo‘lsa ham, ularning faoliyati jurnalistik faoliyat emas. Shuning uchun ularga jurnalistlarga qo‘yiladigan talablarni qo‘yish mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi. Blogerlar, asosan, turli mavzular haqida o‘z fikr-mulohazalarini bildiradilar. Buning uchun professional jurnalist yoki jurnalistika sohasida o‘qigan bo‘lishi talab qilinmaydi.
“Axborot olish kafolatlari va erkinligi to‘g‘risida”gi qonunning 11-moddasiga ko‘ra, jurnalist axborot materialini tayyorlashda, imkon boricha, ishonchli manbalardan foydalanishi, ularning to‘g‘riligini tekshirishi lozimligi va javobgarlik masalasi belgilangan.
Jurnalistdan xolislik va muammoni imkoniyat doirasida kengroq yoritish talab qilinadi. Blogerlardan esa bularning birortasi talab qilinmaydi, talab qilish esa so‘z erkinligining jiddiy buzilishiga sabab bo‘ladi. Chunki jurnalistikaning asosiy maqsadi ma’lumotni tarqatish, blogerlikda esa o‘z fikrini ifoda etishdir.
“Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi Qonundagi normaga muvofiq, “ … hamma erkin foydalanishi mumkin bo‘lgan axborotni joylashtirishdan avval uning to‘g‘riligini tekshirishi shart”, degan talab qo‘yadi. Blogerlar va umuman ijtimoiy tarmoqlarda faol foydalanuvchilarga bunday talabning qo‘yilishi ularning so‘z erkinligi huquqini jiddiy cheklaydi. Axborot materialini internetga joylashtirishdan avval uning to‘g‘riligini tekshirishni jurnalistlardan talab qilish mumkin. Blogerlar eng avvalo, o‘z fikrini erkin ifoda qiladigan kishilardir. Shu sababli bloger tomonidan o‘z blogiga joylashtirilgan “Yevropada pul topishning eng samarali usullari” yoki “Uyda isiriq tutatish ko‘z tegishidan, kasal bo‘lishdan asraydi” mazmunidagi axborot materiali yoki fikr-mulohazaning to‘g‘riligini tekshirish shart emas.
Yuqoridagi qonunning 12-moddasida esa veb-sayt va veb-sayt sahifasining egasi, shu jumladan, bloger tarqatishi taqiqlangan axborot materiallari turlarining ro‘yxati belgilab qo‘yilgan. Mazkur ro‘yxatga ko‘ra, jumladan, mavjud konstitusiyaviy tuzumni, hududiy yaxlitlikni zo‘rlik bilan o‘zgartirishga da’vat etish; urush, zo‘ravonlik, terrorizm, diniy ekstremizm, separatizm va fundamentalizm g‘oyalarini targ‘ib qilish; milliy, irqiy, etnik yoki diniy adovat qo‘zg‘atuvchi, shuningdek, fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatiga yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazuvchi, ularning shaxsiy hayotiga aralashishga yo‘l qo‘yuvchi axborotni tarqatish taqiqlanishi keltirib o‘tilgan.