USAID va Davlat departamentining birlashuvi: AQSh strategik manfaatlariga tahdid
Tramp ma’muriyatining tashqi yordam bo‘yicha so‘nggi qarorlari misli ko‘rilmagan tartibsizlik va strategik yondashuvning yo‘qligini namoyon qildi. Birinchi kunning o‘zida xorijiy yordam dasturlarining moliyaviy majburiyatlari va to‘lovlari to‘xtatildi, keyinchalik esa USAID xodimlari ommaviy ravishda ishdan bo‘shatildi. Bu nafaqat agentlikning qonuniy vazifalarini bajarish imkoniyatlarini izdan chiqardi, balki AQShning ishonchli hamkor sifatidagi nufuziga ham jiddiy zarar yetkazdi.
1998-yilgi tashqi siyosiy tuzilmalarning islohoti to‘g‘risidagi qonunga muvofiq, USAID mustaqil agentlik sifatida tashkil etilgan bo‘lib, u Davlat departamentidan faqat tashqi siyosat bo‘yicha tavsiyalar oladi. Agentlikni Davlat departamenti tarkibiga Kongress ruxsatisiz kiritishga urinish 2024-yilgi Tashqi operatsiyalarni moliyalashtirish to‘g‘risidagi qonun qoidalarini buzadi, chunki bu hujjat bunday qayta tashkil etish jarayonlarini oldindan Kongress bilan kelishishni talab qiladi.
Diplomatiya, taraqqiyot va mudofaa AQSh milliy xavfsizligining uchta asosiy tayanchidir. Biroq, ularning vazifalari, rejalashtirish istiqbollari va kadrlar ekspertizasi bir-biridan keskin farq qiladi:
Davlat departamenti xorijiy hukumatlar bilan aloqalarni mustahkamlashga va AQSh tashqi siyosiy manfaatlarini ta’minlashga qaratilgan qisqa muddatli maqsadlarga ega.
USAID esa fuqarolik jamiyati, biznes va mahalliy hokimiyatlar bilan ishlaydi hamda sog‘liqni saqlash, ta’lim va iqtisodiyot sohalarida uzoq muddatli barqaror rivojlanish loyihalarini amalga oshiradi.
Bu ikki tuzilmani birlashtirish manfaatlar to‘qnashuviga olib keladi: diplomatiya tezkor va moslashuvchan qarorlarni talab qilsa, taraqqiyot tizimli yondashuv va natijalar samaradorligini mustaqil baholashni talab qiladi.
Kanada, Avstraliya va Buyuk Britaniya tajribasi shuni ko‘rsatadiki, taraqqiyot agentliklarini tashqi ishlar vazirliklari tarkibiga kiritish ularning faoliyatini zaiflashtiradi, potensialini yo‘qotishiga va mablag‘ sarflanishining shaffofligi pasayishiga olib keladi. Buyuk Britaniyada DFIDning (Department for International Development) Tashqi ishlar vazirligi bilan birlashtirilishi natijasida taraqqiyot dasturlarini boshqarish samaradorligi pasayib ketdi.
Umuman olganda, USAID va Davlat departamentini birlashtirish o‘rniga, aksincha — barcha taraqqiyot dasturlarini USAID tarkibiga o‘tkazish, Davlat departamentiga esa diplomatiyaga e’tibor qaratish imkoniyatini berish oqilona qaror bo‘lardi. Kongress qonun talablariga rioya qilinishi va USAID mustaqilligi saqlab qolinishi ustida qat’iy turishi lozim, chunki bu AQShning xalqaro taraqqiyot sohasidagi uzoq muddatli strategik manfaatlarini himoya qiladi.
Strategic Focus: Central Asia
Tramp ma’muriyatining tashqi yordam bo‘yicha so‘nggi qarorlari misli ko‘rilmagan tartibsizlik va strategik yondashuvning yo‘qligini namoyon qildi. Birinchi kunning o‘zida xorijiy yordam dasturlarining moliyaviy majburiyatlari va to‘lovlari to‘xtatildi, keyinchalik esa USAID xodimlari ommaviy ravishda ishdan bo‘shatildi. Bu nafaqat agentlikning qonuniy vazifalarini bajarish imkoniyatlarini izdan chiqardi, balki AQShning ishonchli hamkor sifatidagi nufuziga ham jiddiy zarar yetkazdi.
1998-yilgi tashqi siyosiy tuzilmalarning islohoti to‘g‘risidagi qonunga muvofiq, USAID mustaqil agentlik sifatida tashkil etilgan bo‘lib, u Davlat departamentidan faqat tashqi siyosat bo‘yicha tavsiyalar oladi. Agentlikni Davlat departamenti tarkibiga Kongress ruxsatisiz kiritishga urinish 2024-yilgi Tashqi operatsiyalarni moliyalashtirish to‘g‘risidagi qonun qoidalarini buzadi, chunki bu hujjat bunday qayta tashkil etish jarayonlarini oldindan Kongress bilan kelishishni talab qiladi.
Diplomatiya, taraqqiyot va mudofaa AQSh milliy xavfsizligining uchta asosiy tayanchidir. Biroq, ularning vazifalari, rejalashtirish istiqbollari va kadrlar ekspertizasi bir-biridan keskin farq qiladi:
Davlat departamenti xorijiy hukumatlar bilan aloqalarni mustahkamlashga va AQSh tashqi siyosiy manfaatlarini ta’minlashga qaratilgan qisqa muddatli maqsadlarga ega.
USAID esa fuqarolik jamiyati, biznes va mahalliy hokimiyatlar bilan ishlaydi hamda sog‘liqni saqlash, ta’lim va iqtisodiyot sohalarida uzoq muddatli barqaror rivojlanish loyihalarini amalga oshiradi.
Bu ikki tuzilmani birlashtirish manfaatlar to‘qnashuviga olib keladi: diplomatiya tezkor va moslashuvchan qarorlarni talab qilsa, taraqqiyot tizimli yondashuv va natijalar samaradorligini mustaqil baholashni talab qiladi.
Kanada, Avstraliya va Buyuk Britaniya tajribasi shuni ko‘rsatadiki, taraqqiyot agentliklarini tashqi ishlar vazirliklari tarkibiga kiritish ularning faoliyatini zaiflashtiradi, potensialini yo‘qotishiga va mablag‘ sarflanishining shaffofligi pasayishiga olib keladi. Buyuk Britaniyada DFIDning (Department for International Development) Tashqi ishlar vazirligi bilan birlashtirilishi natijasida taraqqiyot dasturlarini boshqarish samaradorligi pasayib ketdi.
Umuman olganda, USAID va Davlat departamentini birlashtirish o‘rniga, aksincha — barcha taraqqiyot dasturlarini USAID tarkibiga o‘tkazish, Davlat departamentiga esa diplomatiyaga e’tibor qaratish imkoniyatini berish oqilona qaror bo‘lardi. Kongress qonun talablariga rioya qilinishi va USAID mustaqilligi saqlab qolinishi ustida qat’iy turishi lozim, chunki bu AQShning xalqaro taraqqiyot sohasidagi uzoq muddatli strategik manfaatlarini himoya qiladi.
Strategic Focus: Central Asia