2024-yilning 21-22-dekabr kunlari Bilim va malakalarni baholash agentligi tomonidan ona tili va adabiyot fanidan milliy sertifikat uchun test sinovlari o‘tkazildi. Test sinovlarida ishtirokchilarga 44 ta (40-44-ochiq test topshiriqlarining A va B qismlarga ajratilishi hisobiga 49 ta) va 1 ta yozma ish (esse) dan iborat test topshiriqlar to‘plami berildi. 3-jadvalda test sinovlarida ishtirok etgan sinaluvchilardan ixtiyoriy tanlab olingan 39 ta ishtirokchining natijalari keltirilgan. Bu jadvalda sinaluvchilarning yopiq test topshiriqlarining natijalari asosida hisoblangan xom ballarining (X) monoton kamayish tartibida tanlab olingan. Jadvalning keyingi ustunida sinaluvchilarning yozma ish (esse) natijalariga fan ekspertlari tomonidan qo‘yilgan dastlabki xom ballari-(Xin) keltirilgan.
Yozma ishga fan ekspertlari tomonidan qo‘yilgan xom ballar asosan 10 va 20 ball oralig‘ida tebranayotganligini ko‘rish mumkin, ammo yopiq test natijalari esa uzluksiz kamayib bormoqda. 33-o‘rindagi sinaluvchining yopiq test natijasida olgan xom balli 14 ga teng bo‘lsa-da, yozma ishga qo‘yilgan xom ball 20,5 ga teng yoki 1-o‘rindagi sinaluvchining yopiq test natijasida olgan xom balli 46 ga, yozma ishga quyilgan xom balli esa 18,25 ga teng, shu kabi holatlar boshqa sinaluvchilarda ham uchraydi. Yozma ishlarni baholashda asosiy muammolardan biri – baholovchining subyektivligi. Bu esa o‘z navbatida shaxsiy qarashlarga, yozma ish mazmunini turlicha talqin qilishiga va emotsional holatga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ba’zi mavzularni tushunish va ularga munosabat bildirish osonroq bo‘lsa, ba’zilarida sinaluvchilar qiynalishi mumkin. Ayrim fan ekspertlari qat’iy baholasa, boshqalar yumshoqroq baholaydi, bu esa umumiy natijalarga ta’sir qiladi. Shuning uchun yozma ishga qo‘yilgan xom ballar to‘g‘ridan-to‘g‘ri natija sifatida qabul qilinishi unchalik to‘g‘ri bo‘lmaydi. Sinaluvchilarning yopiq test natijalariga qo‘yilgan xom ballari bilan yozma ishga qo‘yilgan xom ballarini arifmetik qo‘shish orqali umumiy ballni chiqarish adolatlilk tamoyillarining buzilishiga olib keladi. Sinaluvchilarning standart ballarini hisoblash uchun esa o‘zaro muvofiqlashtirish talab etiladi. 3-jadvalda sinaluvchilarning yopiq test natijalari va yozma ish(esse) natijalarining z va T shkaladagi ballari keltirilgan, bu ballar asosida sinaluvchilarning umumiy balli hisoblangan.
Xulosa
Test va esse ballarini o‘zaro muvofiqlashtirib standart ballar (z-ball T-ball, persentil ballar va boshqalar)ga aylantirish bir qator muammolarni hal qiladi va baholash tizimining adolatli va aniq bo‘lishini ta’minlaydi. Standartlashtirish barcha ballarni bitta umumiy tizimga keltirib, ularni solishtirishni osonlashtiradi va subyektivlikdan xalos bo‘lib baholashning ob’ektivligini oshiradi (3-jadval z-ball va T-ball ustunlari). Bir nechta test natijalarining bir xil shkalaga o‘tkazish ularning o‘rtacha qiymatlarini, test savollarining qiyinlik darajalari kabi kattaliklarini va normal taqsimotga mosligini to‘g‘ri taqqoslash imkonini beradi. Test va yozma ish natijalarini standartlashtirish orqali o‘rtacha ball, mediana, ballarning taqsimot darajasi va standart og‘ish kabi statistik ko‘rsatkichlarni olish mumkin. Bu esa ta’lim sifati bo‘yicha yaxshiroq tahlil olib borish va natijalar asosida qarorlar qabul qilishga yordam beradi.
Bilim va malakalarni baholash agentligi huzuridagi Ilmiy – o‘quv amaliy markazi (Q.A.Amonov, A.A.Baratov)
@Renessansstudy
Yozma ishga fan ekspertlari tomonidan qo‘yilgan xom ballar asosan 10 va 20 ball oralig‘ida tebranayotganligini ko‘rish mumkin, ammo yopiq test natijalari esa uzluksiz kamayib bormoqda. 33-o‘rindagi sinaluvchining yopiq test natijasida olgan xom balli 14 ga teng bo‘lsa-da, yozma ishga qo‘yilgan xom ball 20,5 ga teng yoki 1-o‘rindagi sinaluvchining yopiq test natijasida olgan xom balli 46 ga, yozma ishga quyilgan xom balli esa 18,25 ga teng, shu kabi holatlar boshqa sinaluvchilarda ham uchraydi. Yozma ishlarni baholashda asosiy muammolardan biri – baholovchining subyektivligi. Bu esa o‘z navbatida shaxsiy qarashlarga, yozma ish mazmunini turlicha talqin qilishiga va emotsional holatga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ba’zi mavzularni tushunish va ularga munosabat bildirish osonroq bo‘lsa, ba’zilarida sinaluvchilar qiynalishi mumkin. Ayrim fan ekspertlari qat’iy baholasa, boshqalar yumshoqroq baholaydi, bu esa umumiy natijalarga ta’sir qiladi. Shuning uchun yozma ishga qo‘yilgan xom ballar to‘g‘ridan-to‘g‘ri natija sifatida qabul qilinishi unchalik to‘g‘ri bo‘lmaydi. Sinaluvchilarning yopiq test natijalariga qo‘yilgan xom ballari bilan yozma ishga qo‘yilgan xom ballarini arifmetik qo‘shish orqali umumiy ballni chiqarish adolatlilk tamoyillarining buzilishiga olib keladi. Sinaluvchilarning standart ballarini hisoblash uchun esa o‘zaro muvofiqlashtirish talab etiladi. 3-jadvalda sinaluvchilarning yopiq test natijalari va yozma ish(esse) natijalarining z va T shkaladagi ballari keltirilgan, bu ballar asosida sinaluvchilarning umumiy balli hisoblangan.
Xulosa
Test va esse ballarini o‘zaro muvofiqlashtirib standart ballar (z-ball T-ball, persentil ballar va boshqalar)ga aylantirish bir qator muammolarni hal qiladi va baholash tizimining adolatli va aniq bo‘lishini ta’minlaydi. Standartlashtirish barcha ballarni bitta umumiy tizimga keltirib, ularni solishtirishni osonlashtiradi va subyektivlikdan xalos bo‘lib baholashning ob’ektivligini oshiradi (3-jadval z-ball va T-ball ustunlari). Bir nechta test natijalarining bir xil shkalaga o‘tkazish ularning o‘rtacha qiymatlarini, test savollarining qiyinlik darajalari kabi kattaliklarini va normal taqsimotga mosligini to‘g‘ri taqqoslash imkonini beradi. Test va yozma ish natijalarini standartlashtirish orqali o‘rtacha ball, mediana, ballarning taqsimot darajasi va standart og‘ish kabi statistik ko‘rsatkichlarni olish mumkin. Bu esa ta’lim sifati bo‘yicha yaxshiroq tahlil olib borish va natijalar asosida qarorlar qabul qilishga yordam beradi.
Bilim va malakalarni baholash agentligi huzuridagi Ilmiy – o‘quv amaliy markazi (Q.A.Amonov, A.A.Baratov)
@Renessansstudy