EKO (ekstrakorporal urug‘lantirish) — bu sun’iy urug‘lantirish usuli bo‘lib, unda tuxum hujayra va spermatozoid ayol organizmidan tashqarida, maxsus laboratoriya sharoitida birlashtiriladi. Keyin hosil bo‘lgan embrion ayolning bachadoniga ko‘chirib o‘tkaziladi.

EKO usulining asosiy bosqichlari:
1. Tuxum hujayralarni olish uchun tayyorgarlik:
• Ayolning tuxumdonlari tuxum hujayralarni ko‘proq ishlab chiqarishi uchun gormonal preparatlar bilan stimulyatsiya qilinadi.
• Tuxum hujayralar yetilgandan so‘ng ular maxsus igna yordamida tuxumdonlardan chiqarib olinadi.
2. Urug‘lantirish:
• Tuxum hujayralar laboratoriyada erkakning spermatozoidlari bilan birlashtiriladi.
• Sun’iy sharoitda urug‘langan tuxum hujayralar embrionlarga aylanishi kuzatiladi.
3. Embrionni bachadonga joylashtirish:
• Eng sifatli embrion (yoki bir nechta) ayolning bachadoniga joylashtiriladi.
• Qolgan embrionlar kerak bo‘lsa muzlatib saqlanishi mumkin.
4. Homiladorlikni kuzatish:
• Embrion joylashtirilgandan 10-14 kun o‘tib, homiladorlikni tasdiqlash uchun qon testi (hCG) o‘tkaziladi.

EKO kimlarga tavsiya etiladi?
• Tabiiy ravishda homiladorlikka erisha olmayotgan juftliklar.
• Ayolga bog‘liq sabablarda:
• Tuxumdon yoki tuxum yo‘llarining shikastlanishi yoki yo‘qligi.
• Endometrioz.
• Gormonal buzilishlar.
• Erkakka bog‘liq sabablarda:
• Past spermatozoid soni yoki sifatining pastligi.
• Ejakulyatsiya muammolari.
• Sababi noma’lum bepushtlik (idiopatik infertilitet).

EKOning afzalliklari:
• Tabiiy ravishda homiladorlikka erishib bo‘lmaydigan holatlarda homiladorlik imkoniyatini oshiradi.
• Qolgan embrionlarni muzlatib saqlab, keyinchalik ishlatish imkonini beradi.

EKOning kamchiliklari va xavflari:
1. Xarajat: EKO jarayoni yuqori narxga ega.
• Ko‘p homilalik xavfi: Bir necha embrion bachadonga joylashtirilsa, egizak yoki undan ortiq homiladorlik bo‘lish ehtimoli oshadi. Bu esa homiladorlikni asoratlar bilan kechirish xavfini ko‘paytiradi.

3. Gormonal dori-darmonlar ta’siri: Gormonal stimulyatsiya jarayoni ba’zan nojo‘ya ta’sirlarni keltirib chiqarishi mumkin, masalan:
• Tuxumdonlarning giperstimulyatsiyasi sindromi (OHSS): Qorin og‘rig‘i, shish, vaqti-vaqti bilan suyuqlik yig‘ilishi.
• Bosh og‘rig‘i, kayfiyat o‘zgarishi, charchoq.
4. Homiladorlikning muvaffaqiyatli bo‘lmasligi: Har bir sikl muvaffaqiyat bilan yakunlanmasligi mumkin, ayniqsa ayolning yoshi kattaroq bo‘lsa.
5. Ektopik homiladorlik: Embrion bachadon bo‘lmagan joyga, masalan, tuxum yo‘liga joylashishi mumkin.

EKOdan muvaffaqiyat darajasi nimaga bog‘liq?
1. Ayolning yoshi: Yoshroq ayollarda muvaffaqiyat darajasi yuqoriroq.
2. Urug‘ va tuxum hujayra sifati:
• Ayolning tuxumdonlari va erkakning spermatozoidlari sog‘lom bo‘lsa, imkoniyat ko‘proq bo‘ladi.
3. Sog‘liq holati: Ayolda boshqa kasalliklar (masalan, gormonal buzilishlar) bo‘lmasa, natija yaxshi bo‘lishi mumkin.
4. EKO klinikasining tajribasi va uskunalari: Yuqori texnologiyali markazlarda muvaffaqiyat koeffitsienti yuqoriroq.

Alternativ usullar

Agar EKO muvaffaqiyat bermasa yoki tavsiya etilmasa, quyidagilar ko‘rib chiqilishi mumkin:
• Sun’iy urug‘lantirish (IUI).
• Donor tuxum yoki spermatozoidlar.
• Surrogat onalik.

EKO orqali homiladorlik jarayoni har bir oilaning individual holatiga qarab rejalashtiriladi, va shifokor bilan maslahatlashish bu jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun muhimdir.