Yo‘lkira haqini naqd shaklda to‘lganlar uchun jarima belgilash qonunchilikka mutlaqo zid.
Bugun e’lon qilingan yangilikka ko‘ra agar yo‘lovchi yo‘l haqini naqd pul ko‘rinishida berishga urinsa, chiptasiz yo‘lovchi sifatida jarimaga tortiladi.
To‘g‘ri, elektron to‘lovlar tizimi naqd pul muomalasini kamaytiradi va yo‘l haqi tushumlarini nazorat qilishni osonlashtiradi, transport xizmatlari ko‘rsatuvchi tashkilotlarning daromadlarini aniq hisoblashga yordam beradi, haydovchi va yo‘lovchilar orasida naqd pulga oid bahs-munozaralar kamayadi, bu tizim O‘zbekiston transport tizimida raqamlashtirish jarayonini jadallashtiradi.
Ammo, lekin, biroq avvalo, bu yangilik amaldagi Konstitutsiya va boshqa qonunchilik hujjatlariga va oddiy mantiq qoidalariga zid.
Birinchidan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 67-moddasiga asosan O‘zbekiston Respublikasi hududida iqtisodiy makon birligi, tovarlar, xizmatlar, mehnat resurslari va moliyaviy mablag‘larning erkin harakatlanishi kafolatlanadi.
Pul bu moliyaviy mablag‘ sifatida uning barcha shakli xoh u naqd bo‘lsin yoki naqdsiz bir xil maqomga ega.
Ikkinchidan, Konstitutsiyaning 150-moddasida so‘m O‘zbekiston Respublikasining butun hududida yagona cheklanmagan qonuniy to‘lov vositasi ekanligi belgilangan. Bunda ham uning shakli nazarda tutilmaydi.
Uchinchidan, O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risidagi qonuni 42-moddasiga asosan markaziy bank tomonidan muomalaga chiqarilgan pul belgilari O‘zbekiston Respublikasining butun hududida to‘lovlarning barcha turlarida, shuningdek hisobvaraqlarga, omonatlarga o‘tkazish va jo‘natma sifatida o‘tkazish uchun o‘z nominal qiymati bo‘yicha qabul qilinishi shart.
To‘rtinchidan, fuqarolar (jismoniy shaxslar) va yuridik shaxslar o‘z fuqarolik huquqlariga o‘z erklariga muvofiq ega bo‘ladilar va bu huquqlarini o‘z manfaatlarini ko‘zlab amalga oshiradilar. Ular shartnoma asosida o‘z huquq va burchlarini belgilashda va qonunchilikka zid bo‘lmagan har qanday shartnoma shartlarini aniqlashda erkindirlar. Bu qoida Fuqarolik kodeksining asosiy tamoyillaridan biri sifatida 1-moddaning o‘zida belgilangan.
Bu tamoyilning mohiyati shundaki, shaxslar qonunchilikka zid bo‘lmagan doirada o‘z manfaatlarini ko‘zlab shartnoma tuzish, huquq va majburiyatlarini belgilashda erkindirlar.
To‘lov shakli ham fuqaroning tanlov huquqiga taalluqli bo‘lib, fuqaro elektron yoki naqd to‘lov usulini tanlashda erkin bo‘lishi kerak. Naqd pul qonuniy to‘lov vositasi hisoblangani uchun fuqaroning uni ishlatishga bo‘lgan huquqi cheklanmasligi lozim. Shu sababli, to‘lov shakli majburiy tarzda belgilanishi ushbu tamoyilga zid keladi.
Toshkent shahridagi transport vositalaridan faqat Toshkentda yashovchilar emas, balki boshqa hududdan zarur ish bilan kelgan boshqa fuqarolar ham foydalanadi. Ularda ATTO yoki yonida humokarta bo‘lmasa yoki tashkil etilishi kutilayotgan bekatlarga infokiosklar o‘sha vaqtda turli sabablarga ko‘ra ishlamay qolsa, unda nima bo‘ladi?
Aslida ushbu tizimni joriy etish maqsadga muvofiq bo’ladi. Biroq bunday shaklda amalga oshirish noto‘g‘ri.
Bu holatda elektron to‘lov tizimiga to‘liq o‘tish bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak.
Avvaliga bu tizimni tanlov asosida joriy etib, aholini ulardan foydalanishga o‘rgatish va tizimning texnik imkoniyatlarini sinab ko‘rish kerak.
Shuningdek, naqd pul orqali to‘lov qilgan yo‘lovchiga jarima solish o‘rniga, ularga tushuntirish ishlari olib borish va elektron to‘lov tizimidan foydalanishga o‘rgatish samaraliroq choradir.
Shu bilan birga, elektron to‘lov tizimining to‘liq joriy etilishi uchun biror muddatni belgilash va bu muddat davomida aholining ko‘pchiligi tizimga moslashishini ta’minlash maqsadga muvofiq bo’lardi.
➡️ @yurist_imomniyozov
Bugun e’lon qilingan yangilikka ko‘ra agar yo‘lovchi yo‘l haqini naqd pul ko‘rinishida berishga urinsa, chiptasiz yo‘lovchi sifatida jarimaga tortiladi.
To‘g‘ri, elektron to‘lovlar tizimi naqd pul muomalasini kamaytiradi va yo‘l haqi tushumlarini nazorat qilishni osonlashtiradi, transport xizmatlari ko‘rsatuvchi tashkilotlarning daromadlarini aniq hisoblashga yordam beradi, haydovchi va yo‘lovchilar orasida naqd pulga oid bahs-munozaralar kamayadi, bu tizim O‘zbekiston transport tizimida raqamlashtirish jarayonini jadallashtiradi.
Ammo, lekin, biroq avvalo, bu yangilik amaldagi Konstitutsiya va boshqa qonunchilik hujjatlariga va oddiy mantiq qoidalariga zid.
Birinchidan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 67-moddasiga asosan O‘zbekiston Respublikasi hududida iqtisodiy makon birligi, tovarlar, xizmatlar, mehnat resurslari va moliyaviy mablag‘larning erkin harakatlanishi kafolatlanadi.
Pul bu moliyaviy mablag‘ sifatida uning barcha shakli xoh u naqd bo‘lsin yoki naqdsiz bir xil maqomga ega.
Ikkinchidan, Konstitutsiyaning 150-moddasida so‘m O‘zbekiston Respublikasining butun hududida yagona cheklanmagan qonuniy to‘lov vositasi ekanligi belgilangan. Bunda ham uning shakli nazarda tutilmaydi.
Uchinchidan, O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‘g‘risidagi qonuni 42-moddasiga asosan markaziy bank tomonidan muomalaga chiqarilgan pul belgilari O‘zbekiston Respublikasining butun hududida to‘lovlarning barcha turlarida, shuningdek hisobvaraqlarga, omonatlarga o‘tkazish va jo‘natma sifatida o‘tkazish uchun o‘z nominal qiymati bo‘yicha qabul qilinishi shart.
To‘rtinchidan, fuqarolar (jismoniy shaxslar) va yuridik shaxslar o‘z fuqarolik huquqlariga o‘z erklariga muvofiq ega bo‘ladilar va bu huquqlarini o‘z manfaatlarini ko‘zlab amalga oshiradilar. Ular shartnoma asosida o‘z huquq va burchlarini belgilashda va qonunchilikka zid bo‘lmagan har qanday shartnoma shartlarini aniqlashda erkindirlar. Bu qoida Fuqarolik kodeksining asosiy tamoyillaridan biri sifatida 1-moddaning o‘zida belgilangan.
Bu tamoyilning mohiyati shundaki, shaxslar qonunchilikka zid bo‘lmagan doirada o‘z manfaatlarini ko‘zlab shartnoma tuzish, huquq va majburiyatlarini belgilashda erkindirlar.
To‘lov shakli ham fuqaroning tanlov huquqiga taalluqli bo‘lib, fuqaro elektron yoki naqd to‘lov usulini tanlashda erkin bo‘lishi kerak. Naqd pul qonuniy to‘lov vositasi hisoblangani uchun fuqaroning uni ishlatishga bo‘lgan huquqi cheklanmasligi lozim. Shu sababli, to‘lov shakli majburiy tarzda belgilanishi ushbu tamoyilga zid keladi.
Toshkent shahridagi transport vositalaridan faqat Toshkentda yashovchilar emas, balki boshqa hududdan zarur ish bilan kelgan boshqa fuqarolar ham foydalanadi. Ularda ATTO yoki yonida humokarta bo‘lmasa yoki tashkil etilishi kutilayotgan bekatlarga infokiosklar o‘sha vaqtda turli sabablarga ko‘ra ishlamay qolsa, unda nima bo‘ladi?
Aslida ushbu tizimni joriy etish maqsadga muvofiq bo’ladi. Biroq bunday shaklda amalga oshirish noto‘g‘ri.
Bu holatda elektron to‘lov tizimiga to‘liq o‘tish bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak.
Avvaliga bu tizimni tanlov asosida joriy etib, aholini ulardan foydalanishga o‘rgatish va tizimning texnik imkoniyatlarini sinab ko‘rish kerak.
Shuningdek, naqd pul orqali to‘lov qilgan yo‘lovchiga jarima solish o‘rniga, ularga tushuntirish ishlari olib borish va elektron to‘lov tizimidan foydalanishga o‘rgatish samaraliroq choradir.
Shu bilan birga, elektron to‘lov tizimining to‘liq joriy etilishi uchun biror muddatni belgilash va bu muddat davomida aholining ko‘pchiligi tizimga moslashishini ta’minlash maqsadga muvofiq bo’lardi.
➡️ @yurist_imomniyozov