Oʻzbek millatini urugʻ tarkibini koʻchdan kechirar ekanmiz uning asosini uchta yirik turkiy qatlamdan tashkil topganini koʻramiz. Bular turk-oʻzbeklar yaʼni qarluqlar, oʻgʻuz-oʻzbeklar, qipchoq-oʻzbeklar. Bu qatlamning birinchisi Qarluqlar eng qadimgi davrlarda ham Turkiston hududida yashab kelgan va ular 15-yuz yilga qadar oʻzlarini Turklar deb atagan Oʻzbeklardir. 20-yuz yil boshlarigacha baʼzan Sartlar deb ham yuritilgan. Turk-Oʻzbeklar asosan qarluq, chigʻil, tuxsi, yagʻmo, yabgʻu, yabaqu, tangut, argʻu kabi urugʻlarning birlashuvidan tashkil topgan. Shuningdek bu qatlamga shimoliy tojiklarni yaʼni voha va vodiy tojiklarini ham kirtish mumkin. M.Gʻ. Vahobov va A.Yu. Yakuboviskiylar izlanishicha bular Oʻzbek millatining eng qadimgi va eng birinchi komponenti hisoblanadi va Oʻzbeklarning oʻzagini tashkil etadi. Maʼlumki 4-asrda Oq hunlar davlati yengilgach, Turk xoqonligi hokimiyati Amudaryo qirgʻoqlariga qadar yoyildi. 5-asr oʻrtalaridan boshlab Toshkent, Fargʻona, Zarafshon, Xorazm yerilarda turkiy urugʻlar keng tarqala boshladi. Arab istilosidan keyin Turk-musulmon davlatlar Somoniylar, Qoraxoniylar qurilgach Movarounnahr va Xurosonda qarluqlar asosiy aholi va boshqaruvchi kuchga aylandi. 11-yuz yilda Turk-oʻzbeklar deyarli oʻtroqlashib Oʻzbek xalqining asosini tashkil etdi. Shu davrlardan boshlab Qarluq lahjasi saroy, devon, adabiyot va sanʼat, madaniy til darajasiga koʻtarildi va hozirgi kundagi Oʻzbek adabiy tilining tamallari qoʻyildi.
@uzbtarixkanal
©Sabrilloh Xon Hikmatillo.