Bazida uxlayotgan odamda balandlikdan qulayotgandek his qilish yoki "tushib ketish" hissi ilmiy jihatdan "hypnic jerk" yoki "hypnagogic jerk" deb ataladi. Bu — tez-tez uchraydigan fiziologik holat bo‘lib, odatda uxlab qolish jarayonida yuz beradi. Quyida bu holatning ilmiy izohini keltiraman:
1. Hypnic jerk nima?
Hypnic jerk — bu mushaklarning to‘satdan qisqarishi yoki spazmi bo‘lib, u odatda uxlab qolish bosqichida (uyquning birinchi bosqichi) yuz beradi. Odam uni balandlikdan qulash yoki yiqilib ketayotgandek his qiladi.
2. Nega hypnic jerk yuz beradi?
Bu holatning yuzaga kelishiga bir nechta sabablar bor:
Nerv tizimining bo‘shashishi: Uyquga ketayotganda tana va miya bo‘shashadi. Ba'zida miya bu bo‘shashishni noto‘g‘ri "qulash" xavfi sifatida talqin qiladi va mushaklarga qisqarish signali yuboradi.
Stress va charchoq: Agar odam stress yoki haddan tashqari charchagan bo‘lsa, nerv tizimi sezgirroq bo‘ladi va bu holat tez-tez sodir bo‘lishi mumkin.
Uyqusizlik: Yetarlicha uxlamaslik hypnic jerk ehtimolini oshiradi.
Fiziologik omillar: Yurak urishi yoki nafas olish ritmidagi o‘zgarishlar ham hypnic jerkka sabab bo‘lishi mumkin.
3. Nima uchun bu "balandlikdan qulash" deb his qilinadi?
Bu miya va tana o‘rtasidagi noto‘g‘ri aloqa natijasida sodir bo‘ladi:
Uyquga ketish jarayonida mushaklar bo‘shashadi, ammo miya ba'zida bu holatni xavf (masalan, balandlikdan tushish) deb noto‘g‘ri talqin qiladi.
Shu sababdan miya mushaklarga tezda qisqarish buyrug‘ini yuboradi, bu esa odamni uyg‘otishi yoki yiqilib tushayotgandek his qilishiga sabab bo‘ladi.
4. Bu holat xavfli emasmi?
Yo‘q, odatda hypnic jerk xavfli emas va deyarli hamma odamda ba'zan yuz beradi. Ammo, agar bu holat juda ko‘p takrorlansa va uyqu sifatiga ta’sir qilsa, stressni kamaytirish yoki uyqu gigiyenasini yaxshilash kerak bo‘lishi mumkin.
5. Bu holatni kamaytirish uchun nima qilish kerak?
Stressni kamaytirish: Meditatsiya, chuqur nafas olish mashqlari yordam berishi mumkin.
Tartibli uyqu rejimi: Uyqu vaqti tartibli bo‘lsa, bu holat kamroq yuz beradi.
Kofein va nikotindan saqlanish: Kechki vaqtlarda kofein yoki tamakidan uzoqroq bo‘lish nerv tizimini tinchlantiradi.
Jismoniy faollik: Kunduzgi jismoniy mashqlar uyquga ketishni osonlashtiradi.
Bu holat oddiy fiziologik jarayon bo‘lib, ko‘pchilikda uchraydi va xavotirlanishga sabab bo‘lmaydi. Agar sizda boshqa simptomlar ham kuzatilsa, shifokorga murojaat qilish foydali bo‘lishi mumkin.
1. Hypnic jerk nima?
Hypnic jerk — bu mushaklarning to‘satdan qisqarishi yoki spazmi bo‘lib, u odatda uxlab qolish bosqichida (uyquning birinchi bosqichi) yuz beradi. Odam uni balandlikdan qulash yoki yiqilib ketayotgandek his qiladi.
2. Nega hypnic jerk yuz beradi?
Bu holatning yuzaga kelishiga bir nechta sabablar bor:
Nerv tizimining bo‘shashishi: Uyquga ketayotganda tana va miya bo‘shashadi. Ba'zida miya bu bo‘shashishni noto‘g‘ri "qulash" xavfi sifatida talqin qiladi va mushaklarga qisqarish signali yuboradi.
Stress va charchoq: Agar odam stress yoki haddan tashqari charchagan bo‘lsa, nerv tizimi sezgirroq bo‘ladi va bu holat tez-tez sodir bo‘lishi mumkin.
Uyqusizlik: Yetarlicha uxlamaslik hypnic jerk ehtimolini oshiradi.
Fiziologik omillar: Yurak urishi yoki nafas olish ritmidagi o‘zgarishlar ham hypnic jerkka sabab bo‘lishi mumkin.
3. Nima uchun bu "balandlikdan qulash" deb his qilinadi?
Bu miya va tana o‘rtasidagi noto‘g‘ri aloqa natijasida sodir bo‘ladi:
Uyquga ketish jarayonida mushaklar bo‘shashadi, ammo miya ba'zida bu holatni xavf (masalan, balandlikdan tushish) deb noto‘g‘ri talqin qiladi.
Shu sababdan miya mushaklarga tezda qisqarish buyrug‘ini yuboradi, bu esa odamni uyg‘otishi yoki yiqilib tushayotgandek his qilishiga sabab bo‘ladi.
4. Bu holat xavfli emasmi?
Yo‘q, odatda hypnic jerk xavfli emas va deyarli hamma odamda ba'zan yuz beradi. Ammo, agar bu holat juda ko‘p takrorlansa va uyqu sifatiga ta’sir qilsa, stressni kamaytirish yoki uyqu gigiyenasini yaxshilash kerak bo‘lishi mumkin.
5. Bu holatni kamaytirish uchun nima qilish kerak?
Stressni kamaytirish: Meditatsiya, chuqur nafas olish mashqlari yordam berishi mumkin.
Tartibli uyqu rejimi: Uyqu vaqti tartibli bo‘lsa, bu holat kamroq yuz beradi.
Kofein va nikotindan saqlanish: Kechki vaqtlarda kofein yoki tamakidan uzoqroq bo‘lish nerv tizimini tinchlantiradi.
Jismoniy faollik: Kunduzgi jismoniy mashqlar uyquga ketishni osonlashtiradi.
Bu holat oddiy fiziologik jarayon bo‘lib, ko‘pchilikda uchraydi va xavotirlanishga sabab bo‘lmaydi. Agar sizda boshqa simptomlar ham kuzatilsa, shifokorga murojaat qilish foydali bo‘lishi mumkin.