#Bilgiler
#Edebiyat
#Özbekistan
🗂 Bağımsızlık Dönemi Özbek Edebiyatı
📄 Güncel konuların eski aruz kuralları çerçevesinde ifade edilmesi.
Özbek şiirinde XX. yüzyılın 20’lı yıllarında aruzdan hece sistemine geçiş gözlemlenir. Sonradan tamamen hece sistemine geçilmiştir. Günümüzde aruzda yazma eğilimi artmıştır. Bununla birlikte mezkûr eski şiir şekline yeni ruh vermeye çalışan şairler içinde en başarılısı Abdulla Aripov’dur. Şairin “Renkler ve Ahenkler” adlı kitabındaki gazelleri mümtaz türün güzel örnekleridir.
Saçlarıng yaymay turib tuşgen karanğu tün emes,
Tişleringni körmeyin tang hem akargen kün emes.
Saçlarını yaymadan inen karanlık gece değildir,
Dişlerinin beyazını görmeyen sabah gün değildir.
Bu gazel klasik şiire özgü hüsnü matlanın güzel örneğidir. Bunda teşbih de tezat da fikrin sanatsal biçimde ifade edilmesine hizmet etmiştir.
📄Şiiri halk türkülerinin ahenginde ifade etme eğilimi.
Klasik şiirimizde “sehli mumteni” denilen ifade sanatı mevcuttur. Bu tarz şiirler okunurken çok kolay görünür, ancak benzerini söylemeye kalkınca zor olduğu anlaşılır. Özlü sözü etkili biçimde söylemek her şairin yapabildiği bir iş değildir. Mahmud Tahir şiirleri bunun en güzel örnekleridir:
Köklem kabağı
Bunça uyuldi.
Asman köziden
Yaşı kuyuldi.
Cismu canımda
Galati titraklar.
Şebnemden şarab
İçer yapraklar.
Baharın suratı
Neden bu kadar asık.
Göğün gözünden
Gözyaşı döküldü.
Cismim ve canımda
Garip telaşlar.
Çiy tanelerinden şarap
İçer yapraklar.
📄Poetik şekildeki yenilikler.
Günümüz şiirindeki bu tür yenilikler dikkate değerdir. Şair Abdulla Aripov’un şekille ilgili yaptığı çabalar sonucu güzel şiirler ortaya çıkmıştır. Abdulla Aripov mütefekkir bir şairdir. Bu yüzden orijinal bedii tasvirler yaratabilmiştir.
Genel olarak poetik şeklin yenilenmesinin ve arayışların millî şiirimizde, manzum tefekkürde, bediî estetik yaklaşımda, belli bir gelişim gösterdiğini önemle vurgulamak gerekir.
📄Poetik timsaldeki yenilenmeler. Timsalde yenilik yapma, şekilde yenilik yapmaktan zordur. Ancak şiirin gerçek anlamdaki gelişmesi aynı poetik olayla ilgilidir. Abdulla Aripov’un bir şiirinden örnek:
Bir merte körgenmen,
Fakat bir merte,
Aynıng orağıga yulduz konganın.
Bir defa görmüştüm,
Sadece bir defa,
Ayın orağına yıldızın konduğunu
Ayın orağına yıldızın konması – doğada ender gözlemlenen olaydır. Okuyucunun gözü önünden gitmeyecek bu tür timsalleri bulmak şairin ince estetik zevki ve yüksek bediî maharetine bağlıdır.
Bağımsızlık döneminde öne çıkan başka bir eğilim ise din ve tasavvufla ilgili eğilimdir. Bu konuda estetik açıdan yüksek şiirler yazan şairlerden biri Azam Öktem’dir. Azam Öktem (d. 1960 - ö. 2002) “Ziyaret” (1992), “Tereddüt” (1993), “İki Dünya Saadeti” (1998), “Kırkıncı Bahar” (2000) gibi şiir kitaplarıyla bu konudaki boşluğu doldurmuştur.
🇹🇷 @turktili_uz
#Edebiyat
#Özbekistan
🗂 Bağımsızlık Dönemi Özbek Edebiyatı
📄 Güncel konuların eski aruz kuralları çerçevesinde ifade edilmesi.
Özbek şiirinde XX. yüzyılın 20’lı yıllarında aruzdan hece sistemine geçiş gözlemlenir. Sonradan tamamen hece sistemine geçilmiştir. Günümüzde aruzda yazma eğilimi artmıştır. Bununla birlikte mezkûr eski şiir şekline yeni ruh vermeye çalışan şairler içinde en başarılısı Abdulla Aripov’dur. Şairin “Renkler ve Ahenkler” adlı kitabındaki gazelleri mümtaz türün güzel örnekleridir.
Saçlarıng yaymay turib tuşgen karanğu tün emes,
Tişleringni körmeyin tang hem akargen kün emes.
Saçlarını yaymadan inen karanlık gece değildir,
Dişlerinin beyazını görmeyen sabah gün değildir.
Bu gazel klasik şiire özgü hüsnü matlanın güzel örneğidir. Bunda teşbih de tezat da fikrin sanatsal biçimde ifade edilmesine hizmet etmiştir.
📄Şiiri halk türkülerinin ahenginde ifade etme eğilimi.
Klasik şiirimizde “sehli mumteni” denilen ifade sanatı mevcuttur. Bu tarz şiirler okunurken çok kolay görünür, ancak benzerini söylemeye kalkınca zor olduğu anlaşılır. Özlü sözü etkili biçimde söylemek her şairin yapabildiği bir iş değildir. Mahmud Tahir şiirleri bunun en güzel örnekleridir:
Köklem kabağı
Bunça uyuldi.
Asman köziden
Yaşı kuyuldi.
Cismu canımda
Galati titraklar.
Şebnemden şarab
İçer yapraklar.
Baharın suratı
Neden bu kadar asık.
Göğün gözünden
Gözyaşı döküldü.
Cismim ve canımda
Garip telaşlar.
Çiy tanelerinden şarap
İçer yapraklar.
📄Poetik şekildeki yenilikler.
Günümüz şiirindeki bu tür yenilikler dikkate değerdir. Şair Abdulla Aripov’un şekille ilgili yaptığı çabalar sonucu güzel şiirler ortaya çıkmıştır. Abdulla Aripov mütefekkir bir şairdir. Bu yüzden orijinal bedii tasvirler yaratabilmiştir.
Genel olarak poetik şeklin yenilenmesinin ve arayışların millî şiirimizde, manzum tefekkürde, bediî estetik yaklaşımda, belli bir gelişim gösterdiğini önemle vurgulamak gerekir.
📄Poetik timsaldeki yenilenmeler. Timsalde yenilik yapma, şekilde yenilik yapmaktan zordur. Ancak şiirin gerçek anlamdaki gelişmesi aynı poetik olayla ilgilidir. Abdulla Aripov’un bir şiirinden örnek:
Bir merte körgenmen,
Fakat bir merte,
Aynıng orağıga yulduz konganın.
Bir defa görmüştüm,
Sadece bir defa,
Ayın orağına yıldızın konduğunu
Ayın orağına yıldızın konması – doğada ender gözlemlenen olaydır. Okuyucunun gözü önünden gitmeyecek bu tür timsalleri bulmak şairin ince estetik zevki ve yüksek bediî maharetine bağlıdır.
Bağımsızlık döneminde öne çıkan başka bir eğilim ise din ve tasavvufla ilgili eğilimdir. Bu konuda estetik açıdan yüksek şiirler yazan şairlerden biri Azam Öktem’dir. Azam Öktem (d. 1960 - ö. 2002) “Ziyaret” (1992), “Tereddüt” (1993), “İki Dünya Saadeti” (1998), “Kırkıncı Bahar” (2000) gibi şiir kitaplarıyla bu konudaki boşluğu doldurmuştur.
🇹🇷 @turktili_uz