Мехнат Мухофазаси ва Техника Хавфсизлиги

📌 Электр симларини ранг бўйича ажратиш тартиби.

Электр симларини ранг бўйича ажратиш тартиби тез ва малакали электромонтаж учун зарурдир. Белгилаш ГОСТ ва ПУЭ талабларига мувофиқ қўлланилади. Рангни белгилаш қоидаларини билиб, сиз керакли кабелни осонгина топишингиз ва ўрнатиш хатоларидан қочишингиз мумкин.

🟡 Сариқ – A фаза (L1);
🟢 Яшил – B фаза  (L2);
🔴 Қизил – C фаза  (L3);
🔵 Кўк  – нейтрал (ишчи нол);
🟠🟢 Сариқ-яшил – ерлатгич (ҳимоявий нол).

Фазанинг ранги энг ёрқин, чунки бу энг хавфли кабель.

Электр занжиридаги фазали ўтказгич L ҳарфи билан белгиланади. Бир нечта фазали ўтказгичлар мавжуд бўлганда, рақамли белги ҳарфдан кейин қўйилади - L1, L2, L3.  ёки А, B, C ҳарфлари бўлган элементлар мавжуд.

Барча электр жиҳозларида фазаларнинг бир хил рангдаги дизайнига риоя қилиш керак. Шинанинг бутун юзасини бўяш шарт эмас. Белгилар фақат уланиш нуқталарида жойлаштирилиши мумкин.

Luksometr – atrof-muhitdagi yoritilish darajasini lux (lx) birliklarida o‘lchash uchun ishlatiladigan asbob. U turli sohalarda, masalan, fotografiya, arxitektura, sanoat, qishloq xo‘jaligi va tibbiyotda yoritish
sharoitlarini baholash uchun ishlatiladi.

Luksometrning tuzilishi va ishlash prinsipi Luksometrning tuzilishi va ishlash prinsipi Tuzilishi:
Luksometr quyidagi asosiy qismlardan iborat:
Fotosensor (fotodatchik) – yorug‘likni qabul qiladi va elektr signallariga aylantiradi.
O‘zgartirgich (amplifikator) – elektr signalini kuchaytiradi va qayta ishlaydi.
Displey yoki analog o‘lchagich – yoritilish darajasini lux (lx) yoki foot-candle (fc) birliklarida ko‘rsatadi.
Filtrlar – turli spektrdagi yorug‘lik intensivligini aniqroq o‘lchash uchun ishlatiladi.
Quvvat manbai – batareya yoki akkumulyator orqali ishlaydi.

Luksometr turlari
1. Analog luksometr
O‘lchangan natijani mexanik ko‘rsatkich orqali chiqaradi. Kam texnologiyali, ammo ishonchli.
2. Raqamli (digital) luksometr
LCD displey yordamida aniqroq natijalar beradi. Zamonaviy tahlil qilish imkoniyatiga ega.
3. Spektral luksometrlar Turli to‘lqin uzunliklaridagi yorug‘likni tahlil qilish uchun ishlatiladi.
Ko‘proq ilmiy tadqiqotlarda qo‘llaniladi.

Luksometrning qo‘llanilish sohalari
1. Sanoat va ofis yoritilishi
Ish joylarida me’yoriy yoritish sharoitlariga rioya qilish uchun qo‘llaniladi. Ishchilarning ko‘rish qulayligini oshirish va ko‘z zo‘riqishini kamaytirish
uchun ishlatiladi.
2. Fotografiya va kino industriyasi
Suratga olish jarayonida optimal yoritishni ta’minlash uchun qo‘llaniladi.

Qishloq xo‘jaligi
O‘simliklar o‘sishi uchun kerakli yorug‘lik miqdorini nazorat qilish.
Issiqxonalar va fermalarda yoritish tizimlarini tekshirish uchun ishlatiladi.
4. Tibbiyot va sog‘liqni saqlash
Shifoxonalarda operatsiya xonalari va laboratoriyalar uchun zarur yorug‘likni ta’minlash.
Ko‘z klinikalarida yorug‘lik sezgirligini tekshirish uchun ishlatiladi.
5. Qurilish va arxitektura
Yangi binolarni loyihalashda optimal yoritish darajasini ta’minlash. Ichki yoritish tizimlarining me’yoriy talablariga mosligini tekshirish.

Luksometr yordamida o‘lchash va me’yoriy chegaralar
1 O‘lchov oldidan sensorni toza tuting – chang va dog‘lar natijalarni noto‘g‘ri chiqarishi mumkin.
2. O‘lchov paytida to‘g‘ri burchak tanlang – sensorni yoritilgan joyga parallel ushlash kerak.
3. Tashqi yorug‘lik ta’siridan saqlaning – tabiiy yorug‘lik yoki boshqa chiroqlardan keladigan qo‘shimcha yorug‘lik natijalarga ta’sir qilishi mumkin.
4. O‘lchovlarni bir necha nuqtada amalga oshiring – har bir hududda yoritish darajasi turlicha bo‘lishi mumkin.

Shumomer

Shumomer– bu atrof-muhitdagi tovushning darajasini o‘lchash
uchun ishlatiladigan asbob. U asosan shovqinning intensivligini (kuchini) desibel (dB) birliklarida o‘lchaydi va turli sohalarda ishlatiladi, masalan, sanoat, qurilish, ekologiya, avtomobilsozlik va tibbiyotda.

Shumomerning tuzilishi va ishlash prinsipi 1. Tuzilishi: Shumomer quyidagi asosiy qismlardan iborat: Mikrofon – atrofdagi tovush to‘lqinlarini qabul qiladi. Signal kuchaytirgich – mikrofon tomonidan qabul qilingan tovush signalini kuchaytiradi. Filtrlar va tahlil moduli – turli chastotali tovushlarni ajratish va tahlil qilish uchun ishlatiladi. Displey yoki indikator – o‘lchangan natijani desibel (dB) ko‘rinishida ko‘rsatad

Ishlash prinsipi Mikrofon havo orqali tarqalgan tovush to‘lqinlarini elektr signallariga aylantiradi. Bu signal kuchaytirilib, o‘lchash tizimiga uzatiladi. Tovush chastotasi va intensivligi maxsus filtrlar yordamida ajratiladi. Olingan natija displeyda desibel shaklida ko‘rsatiladi. Shumomer odatda "A", "B" va "C" chastota o‘lchash turlariga ega bo‘ladi: A-filtr – inson qulog‘i eshitadigan tovush chastotasi bo‘yicha o‘lchaydi (20 Hz – 20
kHz). B-filtr – o‘rta chastotali tovushlarni aniqlash uchun ishlatiladi. C-filtr – past va yuqori chastotali tovushlarni o‘lchashga mo‘ljallangan

Shumomer turlari Analog shumomer O‘lchangan natijalarni analog ko‘rsatkich orqali chiqaradi. Kam texnologiyali, ammo mustahkam va ishonchli.
2. Raqamli (digital) shumomer
Raqamli displey yordamida aniqroq natijalar beradi.
Zamonaviy tahlil qilish imkoniyatiga ega.
3. Integratsiyalangan shumomerlar Uzoq muddatli monitoring qilish uchun ishlatiladi. Atrof-muhit shovqinini avtomatik yozib boradi.

Shumomerning qo‘llanilish sohalari
1. Sanoat va qurilish Ish joylarida shovqin darajasini nazorat qilish. Ishchilar salomatligi uchun xavfsiz shovqin darajasini aniqlash.
2. Transport va avtomobilsozlik
Yo‘l va havo transportida shovqin ta’sirini o‘lchash. Avtomobil dvigateli va shovqin chiqargan qismlarni sinovdan o‘tkazish.
3. Ekologiya va shahar muhitini nazorat qilish Atrof-muhit shovqinining darajasini o‘lchash. Shahar hududlarida ruxsat etilgan maksimal shovqin darajasiga rioya qilish

Shumomer yordamida o‘lchash va me’yoriy chegaralar Shovqinning inson sog‘lig‘iga ta’siri quyidagi me’yorlar bo‘yicha baholanadi:
Diqqat!
85 dB dan yuqori shovqin uzoq muddat davom etsa, eshitish qobiliyatiga zarar yetkazishi mumkin. 120 dB va undan yuqori shovqin darajasi quloq pardasiga zarar yetkazishi mumkin.

Anemometr

Anemometr — bu shamol tezligini va yo‘nalishini o‘lchash uchun ishlatiladigan asbob bo‘lib, meteorologiya, aerodinamika va turli sanoat sohalarida keng qo‘llaniladi. Quyida anemometrlarning turlari, ishlash prinsiplari va ularning qo‘llanilish sohalari haqida batafsil ma'lumot

Anemometrning ishlash printsipi
Kubikli anemometr Ishlash prinsipi:
Uch yoki to‘rtta yarim sferik kubiklar gorizontal o‘qqa
mahkamlangan bo‘ladi. Shamol kubiklarni aylantiradi, va kubiklar qancha tez aylansa, shamol tezligi shuncha yuqori bo‘ladi. Aylanishlar soni maxsus datchik yordamida hisoblanadi va shamol tezligi hisoblab chiqariladi.