#finished
Amir Temur haqida koʻp kitoblar, maqolalar oʻqiganman. Film va hujjatli filmlar, videolar tomosha qilganman. Uning nima ishlar qilgani, qaysi yilda kim bilan urushgani hamma joyda aytiladi. Bu ma’lumotlarning ba’zi qismlarini koʻpchilik tarix darsliklaridan oʻqigan.
Ammo aksar kitoblar va videolar orqali Amir Temur shaxsiyati nihoyatda ideallashtirilganini, siz va bizning umuman qoʻlimiz yetmaydigan uzoqlikdagi odamdek, hech qachon u xato qilmaydigandek tasvirlashganini sezganman.
Turk tarixchisi Ahmad Shimshirgilning “Amir Temur” kitobida esa Sohibqironning biz kabi inson ekanini his etib turasiz. Uning ham qoʻrquvlari boʻlgan, u ham xatolar qilgan, janglarda chekinishga majbur boʻlgan paytlari ham kam emas. Bular ham kitobda yutuqli tomonlari bilan birga keltirib oʻtilgan.
Xoʻsh, bu nimaga kerak? Ya’ni uning qoʻrquvlari, xatolari va ayblarining yozilishi Amir Temur shaxsiyatini yomon koʻrsatish uchunmi? Yoʻq, unday emas. Odam sifatida uning ham xatolari, ayblari borligini aytish, yasama va
oʻta shishirilgan qahramon yasamaslik kerak. Bu esa hozirgi zamon kishisini demotivatsiyadan qutqarib qoladi. Oʻquvchi va Temur shaxsiyati oʻrtasida qoʻl yetib boʻlmas jarlikni hosil qilmaydi.
Muallifning ana shu yondashuvi menga yoqdi.Keyin Amir Temurning naqadar bosiq, oʻylab ish qiladigan odam boʻlganini menga bu asar yanayam yaqinroqdan, boshqacharoq tomondan koʻrsatib berdi. Koʻp vaziyatlarda, Shomga, Gurjistonga yurishlari chogʻida va Toʻxtamishxon bilan oʻrtadagi nizo vaqtida shoshilib qaror chiqarmasligi,
maktublar yuborib qayta-qayta jangning oldini olishga harakat qilgani, aynan ana shunday xarakter egasi ekanligi buyuk imperiya qurishida asosiy rol tutgan boʻlsa kerak.Sohibqironning bu xarakteri Boyazid bilan jang kelib chiqishida ham seziladi. Oʻsha paytda Temurning davlati Usmonli turklar davlatidan kamida
14 barobar katta, qoʻshini esa
kamida 6-8 barobar koʻp edi. Ammo shunda ham qayta-qayta urushning oldini olishga uringani, bu toʻqnashuv kelib chiqishida koʻproq Boyazid xarakterining roli katta ekanini katta turk tarixchisi ham e’tirof etishi Sohibronga hurmatni yanada oshiradi.
Kitobdagi janglar, yillar va katta voqeliklarga atay unchalik toʻxtalmadim. Chunki bu voqeliklarni yuqorida aytganimdek, boshqa kitoblarda ham oʻqishingiz mumkin. Ammo boshqa kitoblarda uchramaydigan yoki juda kam uchraydigan
bir jihat bu kitobda koʻproq e’tiborga olingan. Bu Amir Temurning insoniy xarakteri, tuygʻulari va boshqalarga qilgan yaxshiliklari. Va bu yozilgan voqeliklar oʻsha davr tarixiy kitoblari, yilnomalari asosida isbotlab berilgan.
Men tarixga qiziquvchilar uchun bu kitob oʻqilishi lozim boʻlgan kitoblar roʻyxatida turishi kerak deb hisoblayman. Matnda koʻp gaplarni sigʻdirish imkonsizligi bois oʻzingiz oʻqib koʻrishingiz kerak. Yoqimli mutolaa doʻstlar!
🕊
Telegram 📱
Instagram