🌹Калбимдасан🌹

​​📝ЎКИНМА БОЛАМ.....
(ҳаётий воқеа...)

Эндигина кўзи ёриган ёш она кучли ҳаяжонда:
– Чақалоғимни кўрсам бўладими? деб сўради. Қучоғига юмшоқ бир юргак берилди ва бахтли она чақалоғининг жажжи юзини кўрмоқ учун унинг юзини очди ва ҳайратга тушганидан тили тутилиб қолди. Она ва чақалоқни кузатиб турган дўхтир шартта орқасига ўгрилиб деразадан кўчани томоша қила бошлади. Чақалоқнинг қулоқлари йўқ эди... Таҳлиллар боланинг эшитиш қобилияти яхши экани, фақат қулоғининг супраси йўқлиги боланинг ҳуснини бузиб турганини кўрсатди. Орадан йиллар ўтди, бола мактабга чиқди. Бир куни мактабдан уйга югуриб келди ва ўзини онасининг бағрига отди. Тўлиқиб йиғлар эди. Бу унинг ҳаётидаги биринчи мазахланиши ва умидсизлиги эди:
– Бир катта бола менга махлуқ деди. Болакай ана шу кемтиклик билан улғая бошлади. Уни синфдошлари яхши кўрар ва ниҳоятда зеҳни тез ўқувчи эди. Агар синфдошларига аралашиб юрганида эди, шубҳасиз, синфком бўлар эди. Аммо онаси ҳар доим унга:
– Ёш болаларнинг орасига аралашмайсан, деб тайинлар эди.
Айни пайтда у қалбида теран бир ачиниш ва шафқатни ҳис қилар эди. Боланинг отаси оила дўхтири билан қулоғи хусусида сўзлашди.
– Бирор нарса қилишнинг иложи йўқми? деб сўради.
Дўхтир:
– Агар бир жуфт қулоқ топишнинг иложи бўлса, уни ёпиштириб қўйиш мумкин, деди. Шундан сўнг болага қулоқларини фидо этиши мумкин бўлган бир жавонмардни ахтара бошладилар. Орадан икки йил ўтди. Бир куни отаси:
– Шифохонага борасан, ўғлим, онанг иккаламиз сенга қулоқларини беришга рози бўлган бир одамни топдик. Фақат унинг кимлигини сенга айта олмаймиз сир, деди. Операция муваффақиятли ўтди ва бутунлай янги бир инсон қиёфаси пайдо бўлди. Янги кўринишидан руҳияти юксалган бола ўқишда ва ижтимоий ҳаётда катта ютуқларни қўлга киритди. Сўнгра уйланди ва кўзга кўринган дипломат бўлди. Орадан йиллар ўтди, бир куни отасининг олдига кириб:
– Отажон, менга бу қадар катта яхшилик қилган одам ким? Мен унинг яхшилигига ҳеч қандай жавоб қайтара олмадим... деди.
Отаси:
– Бирор нарса қила олишингга кўзим етмайди. Фақат жиддий шартлашганмиз, ҳали унинг кимлигини айта олмайман, вақти етмади... деб жавоб берди. Бу сир йиллар давомида сақланди ва бир куни очилиш вақти келди. Бошига мусибат тушган кунда онасининг жонсиз танаси бошида отаси билан бирга жаноза ўқилишини кутаётган эди. Отаси мулойим ҳаракат билан онасининг бошига қўл чўзди, қаҳваранг сочларини силаб орқага таради, онасининг қулоқлари йўқ эди.
Отаси:
– Нега онажоним, уйда ўтирганда ҳам рўмолини бошидан олмайди, сочларига оро бермайди, деб ҳеч ўйламадингми? дея шивирлади.
простоЯ

Бу воқеани укамдан эшитганман. Унга дўсти айтиб берган экан: «16 ёшда эдим. Бир тонг дадам биздан ўттиз чақирим узоқликдаги қишлоққа, ўртоғиникига олиб бориб қўйишимни сўради. Машина ҳайдашни энди ўрганганим учун фурсатни бой бермай, бажонидил рози бўлдим. Дадамни манзилга ташлаб қайтаётганимда: “Машинани таъмирлатиб, икки соатдан кейин кел”, деб тайинладилар. Уловни таниш устада қолдирдим. Вақтни қандай ўтказишни билмай, ниҳоят кинохонага йўл олдим. Қизиқиб кетиб кетма-кет кино кўраверибман, ташқарига чиққанимда дадам айтган вақтдан икки соат ўтиб кетган эди. Кечикканим учун дадамнинг жаҳли чиқиши аниқ, қайтиб машинани миндирмаслиги ҳам мумкин. Бордим, кеч қолганим учун узр сўраб, устахонада таъмир иши чўзилиб кетганини айтдим. Дадамнинг ўша ондаги нигоҳини асло унутолмайман.
– Менга қўрқмай ёлғон гапиряпсан-а?! Кута-кута охири устахонага телефон қилдим. Уста машина аллақачон тайёр бўлганини, бироқ сен келмаганингни айтди...
Уялиб кетдим. Ноилож тўғрисини гапирдим.
– Сендан эмас, ўзимдан хафаман, – деди дадам бироз жимликдан кейин. – Агар шунча йилдан кейин менга ёлғон гапира олаётган экансан, демак, яхши ота бўлолмабман. Дадасини алдашга қодир бола улғайтирибман. Уйга пиёда кетаман, йўл бўйи қаерда хато қилганимни ўйлаб бораман.
Шундай дея дадам чанг йўлдан бошини эгиб кета бошлади. Мен эса ёнгинасида машинани секин ҳайдаб ялиниб, кечирим сўраб борардим. Бироқ дадам эшитмаётгандек кетаверди. Ўттиз чақиримни шу аҳволда босиб ўтдик...
Дадамнинг ҳам жисмонан, ҳам руҳан қийналишига гувоҳ ва сабабчи бўлганим ҳаётимдаги энг изтиробли онлар эди. Умримдаги энг катта дарс ҳам шу бўлди – ўшандан кейин бирор марта ҳам ёлғон гапирмадим».

Тафаккур қилинг!

Раҳматли отамиз Норматов Бошбек иккинчи Жаҳон уруши қатнашчиси бўлганлар. Бола эдим. Отамиз одамни титратиб юборадиган бир воқеани онамизга гапириб берганлари ҳамон эсимда.
- Вязьма йўналишидаги бир чоғроқ шаҳарчани душмандан озод қилдик, – дея гап бошлади отамиз. – Қаҳратон қиш. Икки қаватли ёғоч уйлар, кўча тўла ўликлар... Бир уйнинг иккинчи қаватига чиқсам, латта-путталар уюми ёнида бир аёл ўлиб ётибди. Битта ҳам душман йўқ – қочиб кетишган шекилли. Энди ўгирилиб кетмоқчи эдим, ўлик ёнидаги латта уюми қимирлагандай бўлди. Очиб кўрсам, ё қудратингдан, тирик чақалоқ ўлик онасини эмиб ётибди!.. Деразага югуриб бориб, пастдаги ҳамширани чақирдим. Зудлик билан ҳамшираю врачлар етиб келишди. Ҳайратланарли жойи шундаки, мурда совуқда қотиб қолган бўлса ҳам чақалоқ эмаётган кўкрак юмшоқ ва иссиқ эди, иккинчиси қотиб ётибди! Ҳарбий врачлар ҳам ҳайратда: одам ўлгандан кейин узоғи билан йигирма дақиқадан сўнг организмдаги барча аъзолар ўз фаолиятини тўхтатиши керак-ку!..  Врачларнинг айтишича, бу аёлнинг жони узилганига ўн кун, бўлмаганда бир ҳафта бўлган экан!.. Ҳамширалар тезда гўдакнинг таглигини алмаштиришди, қайтадан йўргаклаб, шинелга ўрашди. Орадан кўп ҳам вақт ўтгани йўқ, бир пайт қарасак, ҳозиргина чақалоқ эмиб турган қайноқ ва юмшоқ кўкрак ҳам иккинчисига ўхшаб совуқда қотиб ётибди. Худди жигаргўшасининг ишончли қўлларга тушганидан хотиржам бўлгандай... Биров гапириб берганида икки дунёда ҳам ишонмасдим, ўз кўзим билан кўрдим ахир... – деб отамиз ҳикоясини тугатдилар.

Нима бу? Бу не синоат, не мўъжизаки, она ўлганидан кейин ҳам юрагининг бир парчасига уммон қадар меҳр, осмон қадар муҳаббат соғинса! Табиат қонунларига бўйсинмайдиган, тиббиёт қонунларини тан олмайдиган ОНА МЕҲРИ олдида бутун борлиқ таъзимда.

Шароф Бошбеков

​​​​«Мени ҳассаминан урди-я!.. — ўзича ғудрана бошлади Сожида асабий лабтишлаб. — Вой падарингга лаънат-эй! Ҳали мени ота-онам ҳам урмаган… Мен аҳмоқ бу сассиқ кампирнинг овқатини пишириб, исқиртларини тозалаб юрсам-у, раҳмат айтиш ўрнига ҳассаминан туширса… Ҳали қараб тургин… Бир тепиб кўчага чиқариб қўймасамми!..» — У ўйлана-ўйлана, калтак егани юрагига тобора қаттиқ тегиб югурганича қайнонасининг хонасига кириб борди.
— Менга қара, сассиқ! — рўмолини қўлига олиб ўшқира кетди Сожида. — Елкамни кўр, кўкариб кетибди… Ота-онамдан емаган калтакни сен қалтироқ кампирдан ейманми-а?.. Мен сенинг ғамингни **** гапиргандим.
— Нима дединг?.. — қўлига ҳассасини олиб уришга чоғланди Орзи хола. — Қани, яқин кеп кўргин, нақ суягингни майдалаб ташлайман сен жувонмаргни!..
Азбаройи хуноби ошган Сожида жаҳл билан ҳассага ёпишди-ю, бир чеккага ирғитиб юбориб, кутилмаганда икки қўли билан Орзи холанинг бўйнига чанг солди.
— Сен сассиқни ҳозироқ ўлдираман!
— Ўлдириб бўпсан!..
Қайнона-келиннинг олишуви узоққа чўзилмади…
Йўқ, йўқ… Сожида сира билмай қолди-да!.. Энди нима қилади?.. Ўлдириб… Одам ўлдириб қўйди-ку, ахир!.. Нима қилса экан-а?.. Нима қилса экан?.. Ўғли келиб қолса, тириклай кўмиб юборади-ку!.. Йўқ… Яшириш керак… Ҳа… Кўмиб юборади-да, ўзи қочворади… Болалар?.. Улар ҳам бир кунини кўрар…
Сожида телбаларча нималардир деб шивирлаганча кампирни кир ўрага судраб келди… Ҳа, ҳа… Чуқур… Ташлаб юборса бўлди… У ҳеч нарсани билмайди… Ҳеч қанақа ўликни кўргани йўқ… Орзи холанинг ҳали совуб улгурмаган танаси мағзава тўкилган ўрага шалоплаб тушди ва Сожида шу заҳотиёқ ўрага қум ташлай бошлади.
Ўлмасвойнинг ишлари, барибир юришмади. Юраги ғаш тортиб турли шайтоний хаёлларга бораверди. Бунинг устига трактор қурғурнинг ғилдираги ишдан чиқди. Хуноби ошганча қарта бошига келиб ўтирди. Ўтирди-ю… Қулоқлари остида худди энаси дод солаётгандек бўлаверди… Йўқ… У бориши керак… Бормаса бўлмайди… Бу юрак қурғур бекордан-бекорга ғаш тортмаётгандир…
У шартта ўрнидан турди-да, шаҳдам қадамлар билан уйга жўнади…
Дарвозадан ичкарига кирибоқ, тўғри энасининг хонасига кўз ташлади. Ҳеч ким йўқ… Уйдаги нарсалар негадир бетартиб сочилиб ётибди.
«Кетиб қолган бўлса-я!..» — миясига келган ўйдан Ўлмасвойнинг ўзи ҳам сесканиб кетди… У шошиб ўзининг уйига кирди… Уй бўм-бўш… Юрагини баттар ваҳм босиб ҳовлига чиқди… Ҳовли четидаги ўранинг кўмиб ташланганини кўриб ҳайрон бўлди… Қандайдир номаълум овоз уни «Оч, оч, ўрани оч!..» дегандек бўлаверди. Кетмонни қўлига олиб телбаларча ўрани қайтадан кавлай бошлади. Илгариги жойигача кавлаб тушгач… Не кўз билан кўрсинки… Мағзавали балчиқ юзида… Орзи холанинг шишиб кетган мурдаси қалқиб турарди…
— Эна-а!.. — мурдани қучоқлаб юқорига оларкан, бор овозда қичқириб юборди Ўлмасвой. — Эна-а!.. Нималар қип қўйдингиз?.. Мени кимларга ташлаб кетдинги-из?.. — Унинг фарёдини эшитиб ҳовлига қўни-қўшнилар йиғила бошлади.
— Бир исқиртнинг касрига қолган энам-а!.. Дийдоримга тўймаган энам-а!.. Ахир… Жиянингизникига тинчгина бориб турсангиз шу ишлар бўлмасди-ку, эна!.. Ҳароми келинингизни билардингиз-ку!.. Қани у қанжиқ?.. Қани менинг энамга чанг солган?.. Энамнинг қасосини олмасдан қўймайман… Топиб беринглар уни!..
Ўзини у ёқдан бу ёққа уриб тинимсиз дод солаётган Ўлмасвойни кимдир қарғади, кимдир тасалли берди. Маҳалла оқсоқоли Собир ота унинг елкасидан тутиб даст ўзига қаратди-да, бир гапни айтди:
— Менга қара, Ўлмасвой… Кўпам дод-вой қилаверма!.. Энди фойдаси йўқ… Энанг сенлардан қутулганига шукр қилиб ётгандир… Бир умр сени деб яшади… Бирон марта чучук сўз бердингми энангга?.. Йўқ… Унинг ўрнига хотинчангнинг ноғорасига ўйнадинг… Онани топиб бўлармиди, ука!?
— Йў-ўқ!.. — Ўлмасвой жон талвасасида оқсоқолнинг қўлидан чиқиб Бачқир тарафга югуриб кетди. Унинг нияти, қандай бўлмасин Сожидани топиш ва ўлдириш, топташ, мажақлаш, танасини бўлак-бўлак қилиб итларга едириш эди…
Олимжон ҲАЙИТ.

— Сожида гўё нималарнидир ўйлаб, фикр қилаётгандек бирпас жим қолди-да, сўзида давом этди: — Мана, ўзингиз ўйланг… Шунча йилдан бери биз қараб келяпмизми энангизга?.. Анави… Бачқирдаги жияни Абдумалик-чи?.. Ойда, йилда аммажон деб ликиллаб келишни билади… Қарасин, жа меҳрибон бўлса… Ўлигини бир амаллаб кўмиб олсангиз ҳам катта гап…
— Овозингни ўчир!.. — беихтиёр ўшқирди Ўлмасвой. — Менинг энамга ўлим тилагунча ўзингга умр тила, тузукми?!
— Бўпти… Бўпти… — гапирган гапидан пушаймон бўлгандек бошини қуйи солди Сожида. — Айтдим-қўйдим-да!.. Шунгаям бақираверасизми?.. Хўш, ҳалиги гапга нима дейсиз?.. — Ўлмасвой индамай ўрнидан турди-да, кўчага йўл олди. У шу тобда бир томондан хотинининг энаси тўғрисидаги дийдиёларидан безор бўлса, иккинчи томондан бу ҳовлини энасисиз сира тасаввур этолмасди.
Хотинининг гапларини Ўлмасвой кун бўйи миясидан чиқаролмади. Гоҳ энасини кўзи қийди, гоҳ қиймади. Туриб-туриб… Сожидани кўз олдига келтириб кўрди. Унинг важоҳат тўла башарасини тасаввур қилиб кўриб, кутилмаганда юрагини ваҳм босди: «Бир нарсадан уруш чиқариб энамни ўлдириб қўйса-я!.. Ҳа, унинг қўлидан келади… Таёқ-паёқминан бир урса, ким кўриб ўтирибди… Қари кампирга кўп нарса керакмиди…» — Ўлмасвой юраги безовталаниб шу бугуноқ ер ҳайдаб тугатиш кераклигини ҳам унутди. Тракторини шартта катта йўлга бурди-да, ҳаш-паш дегунча уйга етиб келди… Дарвоза қаршисига яқинлашиб аввалига қулоқ солиб кўрди. Ҳовли сув қуйгандек жим-жит… «Кундуз кунлари энам ҳовлини айланиб юрарди-ку!.. — хаёлидан ўтказди у баттар ташвишга тушиб. — Йўқ… Бекорга безовта бўлмадим, шекилли… Бир гап бўлган-ов энамга!..» — Ўлмасвой жонҳолатда ичкарига отилиб кирди-ю, тўғри Орзи холанинг хонасига кирди. Хайрият… Энаси тинчгина тасбеҳ ўгириб ўтирган экан. Ўғлини кўриб Орзи холанинг чеҳраси ёришиб кетди.
— Вой, болам, бугун эрта қайтдингми?.. Кел, манави ерга ўтирақол!.. — Орзи хола шоша-пиша ўғлига ёнидан жой бўшатди.
— Сожида, болалар кўринмайдими, эна?.. — Ўлмасвой Орзи хола кўрсатган ерга ўтираётиб ташқарига аланглаб олди.
— Ке, қўй ўшани… Бети қурсин бунақа келинни… Нимаймиш, ҳе йўқ, бе йўқ мен жиянимникига бориб турармишман… Ахир… Бу уйни отанг раҳматли қуриб кетган-ку!.. Мен Ўлмасвойимни ташлаб ҳеч қаерга кетмайман, десам… Урмоқчи бўлди…
— Нима-а?.. — беихтиёр Ўлмасвойнинг юзидан қони қочди. — Урдими?..
— Вой, болам, тинчлансанг-чи!.. Мунча ваҳима қилмасанг?! Менам жа келинга урдириб қўядиганлардан эмасман… Уриб кўрсин-чи!.. — Орзи хола тўсатдан ҳассасини қўлига олди, — Мана шу ҳассаминан бир солиб суягини пачақлаб қўярман…
— Сизам ўшаминан ҳадеганда тенг бўлаверманг-да, эна!.. — бирдан гапни бошқа ёққа буриб юборди Ўлмасвой. — У ҳали ёш бўлса… Жаҳл устида бирор ерингизга қаттиқроқ тегиб кетса нима бўлади?.. Умуман… Сожиданинг гапидаям жон борга ўхшайди… Қайнона-келин ҳадеб аччиқ-тирсиқ қилавермай… Ўша жиянингизникига бориб турсангиз тинчроқ бўлармиди…
Ўғлидан ҳеч қачон бундай гапларни кутмаганди.
Орзи холанинг юраги увишиб, аъзойи баданини совуқ тер босгандек бўлди… Наҳотки?.. Ўз туққан боласи шундай дедими?.. Оқ сут бериб катта қилган, ишдан кеч қолса кўзлари нигорон бўлиб кутган боласи шундай дедими?.. Демак… Ўлмасвойнинг ҳам жонига тегибди-да қариган чоғида!.. «Вой тавба қилдим-эй!.. Энди нима қиламан?.. Ўлмасвойимсиз қандоқ яшайма-ан?..»
Орзи хола ўғлининг кўзларига қараёлмади. Мунчоқдек тўкилиб келаётган ёш бошини эгиб қўйди. Фақат… Зўрға, зўрға сўнгги сўзини айта олди:
— Сенам мени ҳайдаяпсан-а, Ўлмасвой, ҳайдаяпсан-а?.. Майли… Сен шуни истасанг, кетганим бўлсин… Лекин… Сенсиз қандоқ қиларкинман… Билмадим, болажоним, билмадим…
— Хабар олиб тураман, эна!.. Кунора бориб тураман… — Ўлмасвой энасининг олдида ортиқ тура олмаслигига кўзи етдими, зарда билан ўрнидан турди-да, ташқарига чиқиб кетди.
Сожидани илгарилари ҳам кўп маротаба шайтон йўлдан урган. Болалигида отасининг катмончасини бир неча марта ўмариб кўрган… Билмаган… Кейинчалик Ўлмасвойга теккандан кейин далага чиқиб юриб билиб-билмай Ҳасан биргад билан дон олишиб қўйди… Хайрият, эри сезмай қолди… Бугун бўлса… Қайнонаси жонидан тўйдиряпти…

📝ҚОТИЛГИНА КЕЛИН… (Воқеа реал ҳаётдан олинган)

Орзи хола умр йўлдоши раҳматли Меҳмонқул бува билан яшаб ўн битта фарзанд туғди. Биронтаси турмади. Қилмаган ирим-сирими, чопмаган табиби қолмади. Умид қилаверди, қатнайверди ўша табибларга. Охири, ўн иккинчи бўлиб мана шу Ўлмасвойи туғилиши арафасида Худонинг марҳамати биланми, яхши бир туш кўрди. Тушида бир тўп оққа ўранган чоллар Орзи холани ўртага олиб узундан-узоқ дуо қилишди. Ўша куни эрталабига Ўлмасвой дунёга келди… Яхши эслайди… Меҳмонқул бува далада кетмончи бўлса ҳам бирон марта бўлсин зориқтирмади она-болани. Азбаройи қувонганидан кучига куч қўшилиб ишлади. Ўзини ўтга-чўққа урди. Аммо, якка-ю ягона фарзандига борини берди… Вой-вой-вой!.. Отаси бу Ўлмасвойни қанақанги эркаларди-я!.. Ҳеч кимни ёмон кўнгилда унинг яқинига йўлатмасди… Мактабда ўқиб юрганида қизлар унинг орқасидан чопишгани-чи?! Боласи бечорани кўз очиришга қўйишмасди-я, тушмагурлар! Уялганидан ўзини қўярга жой тополмай қоларди шўрлик… Ўғил бола бўлсаям тортинчоқ эди-да Ўлмасвой!.. Кейин-кейин ўзиям танлайдиган одат чиқарди… Ана шуниси ёмон бўлди. Қанча-қанча яхши қизларни йўққа чиқарди. Унисини ундоқ деди, бунисини бундоқ… Оқибати нима бўлди?.. Танлаб-танлаб топгани шу Сожидами?.. Бети қурсин!.. «Вой, отаси-ей! — беихтиёр шивирлай бошлади Орзи хола кўча деворига суянганча узоқ-узоқлардан кўзини узмай. — Бу ўғлингиз хотинга ёлчимади-ку!.. Нима қилай?.. Анави Сожида боламни «мол» қилиб олди. Чизган чизиғидан чиқолмайди шўрлик… Саксонга кирганимда менга кун бермагани-чи!.. Муюлиш кўчадаги Фарзинисанинг айтишига қараганда, фолчима-фолчи юрармиш бу отинг ўчгур… Вой, биттагина боламни амал ичири-иб бир бало қилиб қўйса нима қилама-ан, отаси?!» — Орзи хола кўз-ёшларини енгининг бир бурчагига артиб улгурмай узоқдан тракторнинг тариллаган товуши эшитилди. «Ана, бу Ўлмасвойнинг тарақ-туруғи!.. — кўнглидан ўтказди Орзи хола бироз кўнгли ёришиб. — Ишқилиб, яна маст бўлмасин-да!.. Шу тобутингда тикка тургур хотинини деб ичкиликкаям ўрганди-я болам тушмагур!.. Ичида армони кўп-да, ахир!..»
— Эна, яна кўчада ўтирибсизми ярим кечаси?.. — норози оҳангда тўнғиллаб қўйди Ўлмасвой Орзи холанинг елкасидан тутиб. — Маза қилиб ухласангиз бўлмайдими?.. Ёш бола бўлмасам…
— Болагинам-эй, одам қариса шунақанги кам уйқу бўп қоларкан-да!..
— Бўпти, бўпти… Боринг, энди ўрнингизга ётинг!..
Ўғлининг совуқ муомаласидан Орзи хола ичида бироз хафа бўлди: «Сожида ярамас мениям ёмон кўрсатиб қўйган-да!» — дея ўзини юпатган бўлди-ю, секин-секин юриб ётоғига кириб кетди.
— Бу кампирнинг дастидан ўлар бўлсам ўлиб бўлдим… — шанғиллай кетди Сожида дастурхонга тақ этказиб чойнакни қўяркан. — Сиз тракторингизда ялло қиле-**** юрасиз-да, билмайсиз…
— Ҳа, яна нима айб қип қўйди энамиз?.. — пичинг аралаш хотинига гап ташлади Ўлмасвой.
— Э-е, нима қиларди?! Кеча Бобурингизнинг иштонларини ювиб дорга илиб қўйсам, ҳали қуримасдан намлигича йиғиштирвопти… Унга биров кир йиғиштир деганмиди?.. Буям майли… Тушликдан кейин сув опкелай деб кўчага чиқсам, анави бор-ку, Фарзи хола, ўшанга астойдил ёмонлаб ўтирибди мени… Вой, мен бу шум кампирга нима ёмонлик қилдим-а, нима ёмонлик қилдим?..
Ўлмасвойнинг иштаҳа билан тишлаган бир бурда нони оғзида қолди. Нима қилишни, хотинига нима деб жавоб қилишни билмай боши гаранг бўлди. «Шу энам ҳам ҳеч тинчимас экан-да!.. — ўйлади Ўлмасвой бошидан дўпписини олиб. — Қариган чоғида намозини ўқи-иб ўтиравермайдими жимгина!? Худонинг берган куни икки ўртада қозичилик қилишим керак… Жонгаям тегиб кетди-ку, ахир!.. Униси энам, буниси хотиним… Иккита болани туғиб қўйган, буям ҳақ…»
— Хўш, нима қил дейсан?.. — яна ҳануз унинг оғзига термулиб жавоб кутаётган хотинига ўгирилди Ўлмасвой. — Тағин қозичилик қилайми ё энамни уришиб чиқайми?..
— Йўқ, йўқ… — бирдан жонланиб тилга кирди Сожида, — Энани уришиб бўларканми?! Қарғаворади-я!.. Яхшиси, мундоқ қилсак…