TOLIBON MUAMMOSI Barchamizga ma`lumki, hozirgi kunda Tolibon harbiy kuchlari butun Afg`onistonni nazorat qilmoqda. Bu holat 2021- yilda AQSH davlati hamda boshqa yirik davlatlar harbiy kuchlari Afg`onistonni tashlab chiqib ketishi bilan bir vaqtga to`g`ri keldi. Shundan so`ng, Tolibon yetakchilari davlatni Afg`oniston Islom Amirligi deb atashdi. Ammo bu davlatni hech qaysi yirik mamlakat haligacha mavjudligini va xalqaro subyekt sifatida tan olgani yo`q. Vaziyatga hozirgi kun voqeligi bilan qaraydigan bo`lsak, deyarli o`tgan shu 3 yil davomida toliblar xalqaro hamjamiyat bilan munosabatlarini yaxshilash o`rniga yanada chigallashtirib bormoqda va bu holat oddiy xalq ahvolining yomonlashuviga, jumladan, yil davomida ocharchilikdan, qish kunlarida esa sovuqdan aziyat chekishiga olib kelyapti. Ichki siyosatdagi bu tarang holat Tolibon hukumatini qattiq jazo choralari ko`rishga hamda na huquq va na shariat qonunlariga to`g`ri keladigan yangidan yangi qonun va qarorlar ishlab chiqishiga sabab bo`lmoqda. Masalan, bu qonunlarga xotin-qizlar ta`lim olish huquqini cheklash, shariat qonunlariga va ba`zida o`zlari tomonidan hech bir asossiz o`ylab topilgan qonunlarga rioya qilmaganlik taqdirida xalq ko`z o`ngida namoyishkorona qamchi bilan urib yoki toshbo`ron qilib jazolash kabilarni kiritish mumkin. Bunday jazo choralari aholini doimiy qo`rquvda ushlab turishga qaratilgan bo`lib, agar bosh ko`tarilsa, qanday mudhish oqibatlarga olib kelishi mumkinlgini anglatadi. Bu voqealar demokratik G`arb va ko`plab musulmon davlatlarining jiddiy noroziligiga sabab bo`lib qolmay, Toliblar Afg`onistoni bilan diplomatik aloqalarni o`rnatilmasligiga ham olib kelmoqda. Toliblarning hozirgi kunda yuritayotgan siyosati nafaqat G`arb uchun muammoga aylanyapti, balki shu hududdagi Janubiy va Markaziy Osiyo davlatlari uchun ham bosh og`rig`i bo`lmoqda. Ayniqsa, Tolibon hukumatining Pokistondagi amaldagi hukumatga qarshi bo`lgan terroristik kuchlarni qo`llab- quvvatlashi uning yaxshi munosabatlar va savdo aloqalari o`rnatishi mumkin bo`lgan bir musulmon davlati bilan hali o`rnatib ulgurilmagan munosabatlarini chigallashtirmoqda. Bu davlatning O`zbekiston bilan munosabatlariga to`xtaladigan bo`lsak, hozircha ikki davlat o`rtasidagi tashqi aloqalar yomon emas. Mamlakat toliblar tomonidan egallanganidan so`ng O`zbekiston davlati tomonidan bir necha marta nafaqat insonparvarlik yordami jo`natildi, balki gaz eksporti ham yo`lga qo`yildi. Ammo shunga qaramay, Afg`oniston tomonidan Amudaryo havzasida Qo`shtepa kanali qurilishining boshlanishi bu mintaqada yaqin kelajakda jiddiy ekologik va irrigatsion muammolarni keltirib chiqarishi tayin. Chunki, shundog`am qurib bitayotgan Orol dengizigacha ham yetib bormayotgan Amudaryo suvining kamayishi kanal qurib bo`lingandan so`ng, hattoki, Surxondaryo va Buxoro kabi hududlarda ham avvaldan suv tanqisligi mavjud bo`lgan muammolarni yanada keskinkinlashtiradi.