❌ Tarmoqli Marketing (MLM) Islomda Nega Joiz Emas?
Ko‘plab musulmon ulamolari tarmoqli marketing (MLM) tizimlari islomiy shariat qoidalariga zid ekani haqida fatvo berganlar. Quyida ushbu tizimning harom ekanini tasdiqlovchi asosiy dalillarni keltirib o‘tamiz:
1️⃣ Firib va aldanish
Tarmoqli marketing tizimlari ko‘pincha odamlarni tez boyib ketish va’da bilan jalb qiladi, lekin aksariyat qatnashchilar foyda ko‘rmasdan zarar bilan chiqadi. Bu esa Payg‘ambarimiz ﷺning:
"Kim bizni aldasa, u bizdan emas" (Muslim, 101) degan hadisiga zid hisoblanadi.
2️⃣ Qimorga o‘xshashlik
MLM tizimida qatnashchilar pul tikib, boshqa odamlarni jalb qilsa, daromad oladi. Lekin pastdagilar foyda ko‘rmaydi va zarar tortadi. Bu qimor (maysir) tamoyiliga juda o‘xshash bo‘lib, Qur’onda qimor qat’iyan harom qilingani aytilgan:
"Ey iymon keltirganlar! Albatta, xamr, qimor, butlar va (fol ochadigan) choʻplar iflosdir. Shaytonning ishidir. Bas, undan chetda boʻling. Shoyadki, najot topsangiz." (Moida surasi , 90-oyat)
3️⃣ Harom daromad (riboga yaqinlashish)
Ba’zi MLM tizimlarida yuqoridagi odamlar pastdagilarning pulidan daromad oladi. Bu esa riboga yaqin tizim bo‘lib, Qur’onda riba harom qilingan:
“Alloh sudxo‘rlikni (foydasini) yo‘q qiladi va sadaqa (beruvchilarga boylik)larni ziyoda etadi. Alloh har qanday (sudxo‘rlikni halol deb biluvchi) kofirni va (uni davom ettiruvchi) gunohkorni yoqtirmaydi” (“Baqara” surasi, 276-oyat).
4️⃣ Real mahsulot yoki xizmatning yo‘qligi
Tarmoqli marketingda ko‘pincha mahsulotlar haddan tashqari qimmat bo‘ladi yoki mahsulot bahonasida odam jalb qilish asosiy maqsad bo‘ladi. Islomiy savdo esa halol bo‘lishi, haqiqatda mavjud mahsulot yoki xizmatga asoslanishi kerak.
Ulamolar Fatvolari
Islom olamidagi ko‘plab fatvo markazlari, jumladan:
Al-Azhar fatvo markazi
Saudiya Buyuk Ulamolar Kengashi
Majma’ul-Fiqh al-Islomiy
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
MLM tarmoqli marketing tizimlarini harom deb e’lon qilgan.
📶 Xulosa:
Tarmoqli marketing shariat qoidalariga zid bo‘lgani uchun undan uzoq bo‘lish tavsiya etiladi. Halol daromad qidirish har bir musulmonning burchidir. Rasululloh ﷺ aytdilar:
"Halol rizq talab qilish har bir musulmonning burchidir." (Tabaroniy, 8570)
Ko‘plab musulmon ulamolari tarmoqli marketing (MLM) tizimlari islomiy shariat qoidalariga zid ekani haqida fatvo berganlar. Quyida ushbu tizimning harom ekanini tasdiqlovchi asosiy dalillarni keltirib o‘tamiz:
1️⃣ Firib va aldanish
Tarmoqli marketing tizimlari ko‘pincha odamlarni tez boyib ketish va’da bilan jalb qiladi, lekin aksariyat qatnashchilar foyda ko‘rmasdan zarar bilan chiqadi. Bu esa Payg‘ambarimiz ﷺning:
"Kim bizni aldasa, u bizdan emas" (Muslim, 101) degan hadisiga zid hisoblanadi.
2️⃣ Qimorga o‘xshashlik
MLM tizimida qatnashchilar pul tikib, boshqa odamlarni jalb qilsa, daromad oladi. Lekin pastdagilar foyda ko‘rmaydi va zarar tortadi. Bu qimor (maysir) tamoyiliga juda o‘xshash bo‘lib, Qur’onda qimor qat’iyan harom qilingani aytilgan:
"Ey iymon keltirganlar! Albatta, xamr, qimor, butlar va (fol ochadigan) choʻplar iflosdir. Shaytonning ishidir. Bas, undan chetda boʻling. Shoyadki, najot topsangiz." (Moida surasi , 90-oyat)
3️⃣ Harom daromad (riboga yaqinlashish)
Ba’zi MLM tizimlarida yuqoridagi odamlar pastdagilarning pulidan daromad oladi. Bu esa riboga yaqin tizim bo‘lib, Qur’onda riba harom qilingan:
“Alloh sudxo‘rlikni (foydasini) yo‘q qiladi va sadaqa (beruvchilarga boylik)larni ziyoda etadi. Alloh har qanday (sudxo‘rlikni halol deb biluvchi) kofirni va (uni davom ettiruvchi) gunohkorni yoqtirmaydi” (“Baqara” surasi, 276-oyat).
4️⃣ Real mahsulot yoki xizmatning yo‘qligi
Tarmoqli marketingda ko‘pincha mahsulotlar haddan tashqari qimmat bo‘ladi yoki mahsulot bahonasida odam jalb qilish asosiy maqsad bo‘ladi. Islomiy savdo esa halol bo‘lishi, haqiqatda mavjud mahsulot yoki xizmatga asoslanishi kerak.
Ulamolar Fatvolari
Islom olamidagi ko‘plab fatvo markazlari, jumladan:
Al-Azhar fatvo markazi
Saudiya Buyuk Ulamolar Kengashi
Majma’ul-Fiqh al-Islomiy
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
MLM tarmoqli marketing tizimlarini harom deb e’lon qilgan.
📶 Xulosa:
Tarmoqli marketing shariat qoidalariga zid bo‘lgani uchun undan uzoq bo‘lish tavsiya etiladi. Halol daromad qidirish har bir musulmonning burchidir. Rasululloh ﷺ aytdilar:
"Halol rizq talab qilish har bir musulmonning burchidir." (Tabaroniy, 8570)