Forward from: Arxeologiya👨🏫👩🏫
To‘lg‘ama yoki to‘lg‘amish
To‘lg‘ama yoki to‘lg‘amish - bu ko‘chmanchi turkiy qabilalarning o‘rta asr otliq qo‘shinlarining taktik texnikasi bo‘lib, u dushmanning jangovar tuzilmalarini chuqur qanot yozib, so‘ngra qurshab olish va yo‘q qilish uchun uning orqa tomondan zarba berishga mo‘ljallangan taktika.
Boburiylar sulolasining asoschisi Bobur o‘z yozuvlarida bu uslubni yuksak baholagan va uni “buyuk sanʼat” deb atagan, ularsiz Buyuk dashtda birorta ham jang bo‘lmagan. Masalan, to‘lg‘ama 1501-yilda Shayboniyxon qo‘shinlari bilan Bobur o‘rtasida bo‘lib o‘tgan jangda qo‘llanilgan.
Turkiy to‘lg‘amasining asosiy xususiyati bir vaqtning o‘zida bir necha yo‘nalishdan dushmanga hujum qilish edi, lekin odatda u darhol ishlatilmaydi, eng og‘ir va jang qizigan paytda ishlatiladi. Bu vaqt ichida yengil otliqlar dushman tuzilmalarini ancha uzoqda chetlab o‘tib, uning qanotiga va hatto orqasiga o‘tib, u yerda vayronagarchiliklar keltirib, jangovar tuzilmalarni buzadilar.
Jangda ko‘chmanchi qabilalar bilan to‘qnashuvlardan so‘ng, ularning qamrov taktikasini XVI asrda rus mahalliy otliqlari qo‘llay boshlagan.
Biroq, to‘lg‘amadan foydalanish har doim ham muvaffaqiyatli bo‘lavermagan. Masalan, 1578-yilda Kesya (Venden) jangida rus otliqlari polsha otliqlarini ortda qoldirib, to‘lg‘amani ko‘paytirishga harakat qildilar. Bu manevr dushman zahirasining qarshi hujumi bilan barbod bo‘ldi va bu ruslarni chekinishga majbur qildi.
Bu nomning to‘lg‘ama (Bobur matnlarida) ham, to‘lg‘amish ham (Abdulg‘affor Karimiy asarlarida) barcha variantlari turkiy “to‘lg‘amak” feʼlidan kelib chiqqan – “o‘rab olmoq, o‘ramoq, aylanmoq, aylana olmoq, burish" degan maʼnoni keltirib chiqarishi taʼkidlab o‘tilgan.
Shohista O‘ljayeva
👉 Археология
To‘lg‘ama yoki to‘lg‘amish - bu ko‘chmanchi turkiy qabilalarning o‘rta asr otliq qo‘shinlarining taktik texnikasi bo‘lib, u dushmanning jangovar tuzilmalarini chuqur qanot yozib, so‘ngra qurshab olish va yo‘q qilish uchun uning orqa tomondan zarba berishga mo‘ljallangan taktika.
Boburiylar sulolasining asoschisi Bobur o‘z yozuvlarida bu uslubni yuksak baholagan va uni “buyuk sanʼat” deb atagan, ularsiz Buyuk dashtda birorta ham jang bo‘lmagan. Masalan, to‘lg‘ama 1501-yilda Shayboniyxon qo‘shinlari bilan Bobur o‘rtasida bo‘lib o‘tgan jangda qo‘llanilgan.
Turkiy to‘lg‘amasining asosiy xususiyati bir vaqtning o‘zida bir necha yo‘nalishdan dushmanga hujum qilish edi, lekin odatda u darhol ishlatilmaydi, eng og‘ir va jang qizigan paytda ishlatiladi. Bu vaqt ichida yengil otliqlar dushman tuzilmalarini ancha uzoqda chetlab o‘tib, uning qanotiga va hatto orqasiga o‘tib, u yerda vayronagarchiliklar keltirib, jangovar tuzilmalarni buzadilar.
Jangda ko‘chmanchi qabilalar bilan to‘qnashuvlardan so‘ng, ularning qamrov taktikasini XVI asrda rus mahalliy otliqlari qo‘llay boshlagan.
Biroq, to‘lg‘amadan foydalanish har doim ham muvaffaqiyatli bo‘lavermagan. Masalan, 1578-yilda Kesya (Venden) jangida rus otliqlari polsha otliqlarini ortda qoldirib, to‘lg‘amani ko‘paytirishga harakat qildilar. Bu manevr dushman zahirasining qarshi hujumi bilan barbod bo‘ldi va bu ruslarni chekinishga majbur qildi.
Bu nomning to‘lg‘ama (Bobur matnlarida) ham, to‘lg‘amish ham (Abdulg‘affor Karimiy asarlarida) barcha variantlari turkiy “to‘lg‘amak” feʼlidan kelib chiqqan – “o‘rab olmoq, o‘ramoq, aylanmoq, aylana olmoq, burish" degan maʼnoni keltirib chiqarishi taʼkidlab o‘tilgan.
Shohista O‘ljayeva
👉 Археология