Finlit.uz - moliyaviy savodxonlik

Xususiy korxonani ro‘yxatdan o‘tkazish

Davlat ro‘yxatidan o‘tish tartib-taomilidan istalgan tumandagi Davlat xizmatlari markazida oflayn, shuningdek, davlat xizmatlari veb-saytida onlayn o‘tish mumkin.

Buning uchun nima qilish kerak:
💬 ustav va ustav fondini yaratish;
💬 korxonaning nomlash;
💬 arizani to‘ldirish;
💬 boj to‘lash.

Onlayn murojaat qilinganda hujjatlarni elektron shaklda arizaga biriktirish, shaxsan murojaat qilinganda qog‘oz shaklida taqdim etish.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Xususiy korxona (XK) - bitta jismoniy shaxs tomonidan ochiladigan va boshqariladigan tijorat tashkiloti.

Kompaniyani faqat mulkdor boshqarishi mumkin. Ta’sischi faqat bitta shaxs - jismoniy shaxs bo‘lishi mumkin. Mulkdor sheriklarsiz biznes yuritishni va faoliyat turlarida cheklanishni istamasa, XK ochadi

💬 Xususiy korxona to‘liq firma nomiga ega bo‘lishi yoki istasa qisqartirilgan firma nomiga ega bo‘lishiga haqli. Xususiy korxonaning to‘liq firma nomi uning to‘liq nomini va "xususiy korxona" so‘zlarini o‘z ichiga olishi kerak. Xususiy korxonaning qisqartirilgan firma nomida uning qisqartirilgan nomi va "xususiy korxona" so‘zlari yoki "XK" qisqartmasi bo‘lishi kerak.

Xususiy korxona o‘zining to‘liq firma nomi davlat tilida yozilgan va xususiy korxona joylashgan joy ko‘rsatilgan muhrga ega bo‘lishga haqli. Muhrda bir vaqtning o‘zida firma nomi boshqa tilda ham ko‘rsatilishi mumkin.

💬 Xususiy korxona, agar uning ustavida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, nomuayyan muddatga tashkil etiladi.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Bunday vaziyatda amalga oshirilishi kerak bo‘lgan bir nechta qadamlar:

💬 Hujjatlarni tekshirish. Kafillik shartnomasining nusxasini bankdan so‘rashingiz lozim. Kafil sifatida sizning ismingiz ko‘rsatilgan hujjatni olish juda muhimdir. Agar kafillik shartnomasida sizning imzongiz bo‘lmasa yoki siz bunga rozilik bermagan bo‘lsangiz, bu sizni noqonuniy kafil sifatida ko‘rsatganliklarining isboti bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

💬 Fakt bo‘yicha tekshirish o‘tkazish. Barcha tafsilotlarni va nima uchun bank sizga qarzdorlik majburiyatini yuklaganini aniqlash uchun bankka murojaat qiling. Kafil bo‘lishga roziligingiz haqida bankda yozuv bor-yo‘qligini tekshiring.

💬 Bankka ariza berish. Agar siz kafillikka rozilik bermagan bo‘lsangiz, bankka kafillik shartnomasini imzolamaganingiz va bunga rozilik bermaganingiz haqida rasmiy ariza bering. Kredit bo‘yicha majburiyatingiz haqida bilmasligingizni ko‘rsating.

💬 Sudga murojaat qilish. Agar bank sizning vajlaringizni qabul qilmasa, sudga murojaat qilish huquqiga egasiz. Sud jarayoni kafillik shartnomasi sizning huquqlaringizni buzgan holda tuzilganligini aniqlashga yordam beradi. Sudda kafillik mavjudligidan xabardor bo‘lmaganligingiz, shuningdek, sizning imzoingiz yoki roziligingiz yo‘qligi haqidagi dalillarni taqdim etish muhimdir.

💬 Huquqni muhofaza qiluvchi organlarga ariza berish. Agar sizning nomingizdan sizning ruxsatingizsiz yoki imzosiz foydalanilganligi aniqlansa, firibgarlik haqida huquqni muhofaza qilish organlariga ariza berishingiz mumkin. Kredit yoki qarz olish uchun o‘zgalarning ma’lumotlaridan uning roziligisiz foydalanish jinoyat hisoblanadi.

Muhim! Kredit majburiyatlarini rasmiylashtirish uchun ma’lumotlaringizdan noqonuniy foydalanish huquqlaringizning jiddiy buzilishi hisoblanadi. Oqibatlarni kamaytirish va o‘z manfaatlarini himoya qilish uchun tezda harakat qilish juda muhimdir.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Akrom Isayevichga bankdan qo'ng'iroq qilishdi. Qo'ng'iroq qilgan ayol o‘zini kredit bo‘limi xodimi deb tanishtirdi. U Akrom Isayevich boshqa shaxsga berilgan kredit bo‘yicha kafil ekanligini va bu qarz bo‘yicha kechikish yuzaga kelganini aytdi.

Akrom Isayevich hech qachon hech qanday hujjatga qo‘l qo‘ymagan va hech kimga kafil bo‘lmaganligini aytdi. Bank xodimi Akrom Isayevichning ma’lumotlari kafillik shartnomasida ko‘rsatilganligini va kredit bo‘yicha qarzdorlik allaqachon bir necha million so‘mni tashkil etganini aytdi.

Agar fuqaroning roziligisiz kredit bo‘yicha kafil qilib ko‘rsatishsa va bank unga ushbu qarzni to'lashini talab qilsa, bu imkon qadar tezroq hal qilinishi kerak bo‘lgan jiddiy vaziyatdir. Qonunchilikka ko‘ra, shaxs kredit bo‘yicha kafil bo‘lishi uchun u bunga rozilik berishi kerak. Agar bunday rozilik bo‘lmasa, u holda kafillik shartnomasi haqiqiy emas deb hisoblanadi.

Kimningdir krediti bo‘yicha kafil ekanligingizni qanday aniqlash mumkin?

My.gov.uz sayti orqali kredit tarixingizni olishingiz kerak. Buning uchun siz:

🔗 my.gov.uz saytini yuklab olish va ro‘yxatdan o‘tish;
🔗 xizmat ko‘rsatish bo‘limiga o‘tish;
🔗 "kredit tarixini olish" bo‘limini tanlash;
🔗 o‘z ma’lumotlarizni (manzil, telefon, pasport/ID karta seriyasi) to‘ldirish;
🔗 to‘lovni amalga oshirish (birinchi so‘rov bepul)
🔗 so‘rov yuborishingiz kerak bo'ladi.

Biroz vaqt o‘tgach, shaxsiy sahifangizga kredit tarixingiz bo'yicha ma'lumotlar keladi, unda kredit va kafillik majburiyatlari, agar ular mavjud bo‘lsa, ko‘rsatiladi.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Mablag‘larni saqlashning o'zingizga mos usulini tanlang. “Moliyaviy yostiqcha”ni yaratish uchun mablag‘lar mavjud bo‘lishi kerak, ammo shu bilan birga, ularni ahamiyatsiz narsalarga sarflash oson bo‘lmasligi kerak.
💬 talab qilib olinguncha depozitlar: “Moliyaviy yostiqcha”sini saqlash uchun yaxshi variant. Biroq bunday hisobvaraqlarda foiz stavkalari ko‘pincha past bo‘ladi.
💬 muddatli depozitlar: Agar yaqin oylarda pulga muhtoj bo‘lmasligingizga amin bo‘lsangiz, pullarni uzoq muddatli jamg‘armaga qo'yish to'g'ri bo'ladi. Biroq mablag‘larni muddatidan oldin yechib olish foizlarning bir qismini yo‘qotishga olib kelishi mumkin.
💬 onlayn depozitlar: Ba’zi banklar onlayn depozitlar bo‘yicha yuqori foiz stavkalarini taklif qiladi.

“Moliyaviy yostiqcha”ngizni asta-sekin oshiring. Dastlabki summani to‘plaganingizdan so‘ng, moliyaviy yostiqni qulay darajaga ko‘tarish uchun pulni jamg‘arishda davom etishingiz kerak. Mablag‘ingiz qancha ko‘p bo‘lsa, fors-major holatida o‘zingizni shunchalik xotirjam his qilasiz.
💬 bonuslar yoki mukofotlardan foydalanish: Agar siz qo‘shimcha daromad, masalan, ishdagi mukofot yoki bonuslarni olishga muvaffaq bo‘lsangiz, bu summadan “moliyaviy yostiqcha”ngizni to‘ldirish uchun foydalaning.
💬 xarajatlarni nazorat qilish: Keraksiz xarajatlarni kamaytirishga va bo‘shagan mablag‘larni “moliyaviy yostiqcha”ngizga yo‘naltirishga harakat qiling.

Taftish va to'g'irlash. Bir necha oyda bir marta “moliyaviy yostiqcha”ngizni kutilmagan xarajatlarni qoplash uchun qanchalik yetarli ekanligini qayta ko‘rib chiqing. Daromadingiz o‘sishi yoki moliyaviy ahvolingiz o‘zgarishi bilan “yostiqcha” hajmini oshirishingiz kerak bo‘lishi mumkin.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Tasavvur qiling, sizga zudlik bilan pul kerak, ammo bankdan mikroqarz olish imkoniyatiga ega emassiz. Sizga qarz bera oladigan tanishlaringiz ham yo‘q.

Aynan shunday paytda har bir kishi ishlab topgan pulini nimaga sarflayotganligi haqida o‘ylab qoladi. Ana shunda har kim “moliyaviy yostiqcha” yaritishni boshlaydi. “Moliyaviy yostiqcha”ni yaratish moliyaviy rejalashtirishning muhim jihati bo‘lib, u kutilmagan xarajatlar yoki iqtisodiy qiyinchiliklarga duch kelganingizda o‘zingizni ishonchliroq his qilishingizga imkon beradi. “Moliya yostiqcha”si - bu ishdan ketish, kasallik, yirik texnika buzilishi, avtomobilni ta’mirlash yoki boshqa kutilmagan xarajatlar kabi favqulodda vaziyatlarni qoplash uchun mo‘ljallangan jamg‘armalardir.

Mana sizga “moliyaviy yostiqcha” yaratishga yordam beradigan bir nechta asosiy qadamlar:

“Moliyaviy yostiqcha”ning maqsadini aniqlang. Pulni jamg‘arishni boshlashdan oldin “moliyaviy yostiqcha”ni yaratish uchun sizga qancha pul kerakligini tushunish muhimdir. Bu sizning hozirgi moliyaviy holatingizga, xarajatlar darajangizga va turmush sharoitingizga bog‘liq bo‘ladi.

✅ minimal variant: Mutaxassislar hisobingizda 3-6 oylik xarajatlaringizni qoplaydigan summaga ega bo‘lishni maslahat berishadi. Bu daromad yo‘qotilganda kutilmagan xarajatlarni qoplash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
✅ maksimal variant: Agar daromadingiz barqaror bo‘lmasa, 6-12 oylik xarajatlaringiz uchun “moliyaviy yostiqcha”sini yaratishingiz mumkin.

Oylik xarajatlaringizni aniqlang. Pulni jamg‘arib qo‘yishdan oldin siz har oy qancha pul sarflayotganingizni aniq tushunib olishingiz kerak.
✅ qat’iy belgilangan xarajatlar: uy-joy ijarasi, kreditlar, kommunal xizmatlar, sug‘urta, obunalar bo‘yicha oylik to‘lovlar va boshqalar.
✅ o‘zgaruvchan xarajatlar: ovqat, transport, ko‘ngilxushliklar, sovg‘alar, kutilmagan xaridlar.

Jamg‘arish rejasini tuzing. Jamg‘arma uchun har oyda ma’lum miqdorda mablag‘ ajratish muhimdir.
✅ muntazamlik: Har oy mablag‘ jamg‘arishga harakat qiling. Mablag‘ oz bo‘lsa ham, muntazam ravishda jamg‘arish maqsadingizga tezroq erishishga yordam beradi.
✅ avtomatlashtirish: Vaqtni tejash va keraksiz narsalarga pul sarflashdan qochish uchun mablag‘larni alohida jamg‘arma hisob raqamiga yoki depozitga avtomatik o‘tkazishni sozlang.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Bayramlar arafasida fishingni qanday aniqlash mumkin?

✅ Jo‘natuvchining manzilini tekshiring: Elektron pochta manziliga diqqat bilan qarang. Fishing xatlari ko‘pincha shubhali yoki biroz o‘zgartirilgan manzillardan keladi, ular haqiqiyga o‘xshashi, ammo ozgina farq bolishi mumkin.

✅ Bayramona takliflar va chegirmalardan ehtiyot bo‘ling: Agar taklif judayam yaxshi shartlarda bo`lsa, bu taklif fishing bo`lishi ehtimoli yuqori. Katta foyda va’da qiladigan chegirmalar (masalan, hamma narsa uchun 90 foiz chegirma) ko‘pincha firibgarlik bilan bog‘liq.

✅ Havolalarni tekshiring: Xatdagi havolalar qayerga olib borishini ko‘rish uchun ularni bosmasdan kursorni yo‘naltiring. Soxta saytlar ko‘pincha rasmiy saytlardan farq qiladigan domenlardan foydalanadi. Masalan, "example.com" o‘rniga "example-shop.com" yoki shunga o‘xshash bo‘lishi mumkin.

✅ Shubhali fayllarni ochmang: Ayniqsa, ko‘plab tabriklar yoki fayllar kelishi mumkin bo‘lgan bayram paytida, fayllarni yuklab olish yoki ochishda ehtiyot bo‘ling. Fayllar viruslar bilan zararlangan bo`lishi mumkin.

✅ Buyurtma xabarlarini tekshirish: Agar siz buyurtma qilmagan bo‘lsangiz, lekin yetkazib berish yoki buyurtma maqomini o‘zgartirish haqida xabarnoma olsangiz, xatdagi havolalarni ochishga shoshmang. Buning o‘rniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri brauzer orqali do‘kon saytiga o‘ting va buyurtmangizni tekshiring.

✅ Ikki faktorli autentifikatsiyadan foydalanish: Onlayn akkauntlaringizni himoyalash uchun ikki faktorli autentifikatsiyani yoqing. Bu ma’lumotlaringizni ancha xavfsiz tutadi.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Firibgarlar bayramlar arafasida faollashdi

Bayramlar arafasida, ayniqsa, yangi yil bayramiga bag`ishlangan o`tkazilayotgan aksiyalar davrida, fishing hujumlari tez-tez va xilma-xil bo‘lishi mumkin. Firibgarlar bayram kayfiyatidan foydalanib, aholidan aldov yo‘li bilan shaxsiy ma’lumotlar, loginlar, parollar, shuningdek, bank kartalari ma’lumotlarini olish payida bo`ladi. Ayni kunlarda fuqarolar judayam e’tiborli bo‘lishlari muhim.

Bayram arafasida fishingga misollar:

💬 Bayram chegirmalari bilan soxta xatlar: Firibgarlar maxsus bayram chegirmalari yoki aksiyalarini taklif qilib, yirik onlayn-do‘konlardan xat yuborishlari mumkin. Ushbu xatlarda haqiqiy ko‘rinishga ega bo‘lgan soxta saytlarga havolalar bo‘lishi mumkin. Maqsad - foydalanuvchini soxta do‘kon yoki ma’lumot yig‘ish sahifasiga jalb qilish.

💬 "Sovg‘alar" va "aksiya"li xatlar: Sovg‘a yutib olganingiz haqida yozilgan xatlar - bu mashhur fishing sxemalaridan biridir. Xatda "sovrinni olish" uchun havola bo‘lishi mumkin, bu soxta sahifaga olib boradi, u yerda sizdan shaxsiy ma’lumotlar yoki bank kartasi ma’lumotlarini kiritish so‘raladi.

💬 Yetkazib berish yoki buyurtma holati haqida soxta xabarnomalar: Bayramlar arafasida odamlar ko‘pincha Internetda buyurtma berishadi va firibgarlar mahsulot yetkazib berilganligi yoki buyurtma holati o‘zgarganligi haqida soxta xatlar yuborishlari mumkin. Xatga havola yoki fayl biriktirilishi mumkin, agar ular ochilsa, zararli dasturiy ta’minot yoki fishing sahifasini o‘rnatishga olib keladi.

💬 Bayram elektron otkritkalari: Yangi yil munosabati bilan kutilayotgan elektron otkritkalardan fishing tarqatish uchun ham foydalanish mumkin. Firibgarlar "bayram" otkritkalarida havolalar yuborishadi, ular orqali o‘tganda qurilmani viruslar bilan zararlanishiga yoki shaxsiy ma’lumotlar to‘planishiga olib kelishi mumkin.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Komissiyasiz qanday ilovalar orqali pul o‘tkazish mumkin?

💳 Uzum Bank - 100 mln. so‘mgacha
🏦 Tenge24 - 10 mln. so‘mgacha
🏦 Xazna - 5 mln. so‘mgacha
💳 Joyda - 5 mln. so‘mgacha
💳 Oson - 5 mln. so‘mgacha
🏦 Davr Mobile - 3,5 mln. so‘mgacha
🏦 Milliy Bank - 3 mln. so‘mgacha
🏦 Mikrokreditbank - 3 mln so‘mgacha

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Pul o‘tkazish uchun mobil ilovalarning kamchiliklari:

💬 Barcha mamlakatlarda ham ishlamaydi: Ko‘pgina mobil ilovalar geografik joylashuvi bilan cheklangan va faqat ma’lum mamlakatlar yoki mintaqalarda ishlashi mumkin.

💬 Muayyan operatsiyalar uchun yuqori komissiyalar: Ba’zi ilovalar bank hisob raqamlariga pul o‘tkazish, valyutani konvertatsiya qilish yoki pul jo‘natish uchun bank kartalaridan foydalanish uchun yuqori komissiyalar olishi mumkin.

💬 Internetga ulanish zarurati: Mobil ilovalardan foydalanish uchun Internetga ulanish kerak, bu olis yoki kam rivojlangan hududlarda muammo bo‘lishi mumkin.

💬 Qurilmaga bog‘liqlik: Agar qurilmangiz yo‘qolgan yoki shikastlangan bo‘lsa, bu ilovalarga kirish bilan bog‘liq muammolarga olib kelishi mumkin, ayniqsa ma’lumotlar sinxronlanmagan bo‘lsa.

💬 Firibgarlik va fishing: Yuqori darajadagi xavfsizlikka qaramay, pul o‘tkazmalari ilovalari fishing hujumlari, firibgarlik va akkauntlarni buzish uchun zaifligicha qolmoqda. Foydalanuvchilar, ayniqsa, ikki faktorli autentifikatsiya kabi himoya choralarini qo‘llamasa, firibgarlarning qurboni bo‘lishi mumkin.

💬 O‘tkazma xatolari: Ma’lumotlarni kiritishdagi xatolar mablag‘lar yo‘qotilishiga olib kelishi mumkin. Misol uchun, agar siz tasodifan pulni boshqa oluvchiga yuborsangiz, uni qo‘llab-quvvatlash xizmatisiz qaytarib bo‘lmaydi va jarayon ko‘p vaqt olishi mumkin.

💬 Pul o‘tkazmalari uchun cheklovlar: Ko‘pgina mobil ilovalar bir kunda yoki oyda o‘tkazish mumkin bo‘lgan summaga cheklovlarni o‘rnatadi. Agar bir vaqtning o‘zida katta miqdordagi pulni o‘tkazish kerak bo‘lsa, bu muammo bo‘lishi mumkin.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Mobil ilovalar pul o‘tkazmalari uchun qulayligi tufayli tobora ommalashib bormoqda. Biroq, har qanday texnologiya singari, ularning ham o‘z afzalliklari va kamchiliklari bor. Quyida ularning asosiylari keltirilgan:

Pul o‘tkazmalari uchun mobil ilovalarning afzalliklari:

💬 Istalgan vaqtda va istalgan joyda pul o‘tkazish: Mobil ilovalar yordamida istalgan vaqtda, uydan chiqmasdan pul yuborish imkoni mavjud. Barcha operatsiyalarni telefondan amalga oshirish mumkin, bankka borish yoki terminalni qidirish shart emas.

💬 Tranzaksiyalar tezligi: Ba’zi ilovalar foydalanuvchilar o‘rtasida tezkor o‘tkazmalarni taklif qiladi, bu ayniqsa tezda pul ayirboshlash uchun qulay.

💬 Komissiyaning yo‘qligi yoki past tariflar: An’anaviy banklardan farqli o‘laroq, ko‘plab mobil ilovalar foydalanuvchilar o‘rtasidagi o‘tkazmalar uchun past yoki hatto komissiyasiz tariflarni taklif qiladi, ayniqsa, agar bank va hamyon bir bankga tegishli bo`lsa.

💬 Moliyaviy markazlashtirish: Ko‘pgina mobil ilovalar nafaqat o‘tkazmalarni, balki hisoblar, investitsiyalar, kreditlar, sug‘urta va kartalarni ham boshqarish imkonini beradi. Shuningdek, byudjet, davlat xizmatlari va pensiyalarni boshqarish imkoniyatlari mavjud.

💬 Ma’lumotlarni himoyalash tizimlari: Aksariyat mashhur ilovalar yuqori xavfsizlik standartlaridan foydalanadi - ikki faktorli autentifikatsiya, ma’lumotlarni shifrlash va shaxsiy ma’lumotlarni himoyalashning boshqa usullari.

💬 Mobil xabarnomalar: Foydalanuvchilar har bir tranzaksiya haqida xabarnoma olishlari mumkin, bu ularning tranzaksiyalarini kuzatish va firibgarlikning oldini olishga yordam beradi.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru

Pul o‘tkazmalari uchun qanday mobil ilovalardan foydalanasiz? Javoblaringizni izohlarda kutamiz.

🌐@finlituzb | 🌐@finlituzb_ru