Diyorbek Egamov

#kuzatuv

Stereotip juda qiziq narsa. O’zbekistondagi ba'zi tanishlarim hazil aralash " amerikaliklar rostdan ham bilimsiz bo'ladimi? geografiyadan hech nima bilishmaydimi?” deb so'rab qolishadi. Bu yerliklar bilan suhbatda chetda o’qiydigan o'zbekistonliklar haqida aytsam " qizlar ham o'qiydimi yoki faqat yigitlarmi? “ deb so'rashadi...

Mediani kuchi biz o’ylaganimizdan ancha katta.

@diyorbekegamovblog

#hayotiy

Hayot juda tez o’tib ketyapti, kechagina 2016-yil edi. Keyin, Trump prezident bo’ldi va keyingi saylovda yutqazdi. Orada, dunyoda karantin, urushlar sodir bo’ldi. Kecha Trump yana saylovlarda g’olib bo’ldi, lekin Barselona hali YeCHL ni yutgani yo’q)


@diyorbekegamovblog

#long_read #free_palestine

Kuchga tayanmagan adolat zaif, adolatga tayanmagan kuch esa zolimdir.

So’nggi voqealardan keyin shuni tushunib yetdimki, to’g’ri yo’lda bo’lishlikning o’zi yetarli emas ekan, yetarlicha kuchli bo’lish ham kerak ekan.

2022- yil Rossiya Ukrainaga bostirib kirgach, Ilon Mask o’zining Starlink kompaniyasi( Sun’iy yo’ldoshlar yordamida internetni ta’minlovchi tizim, urushdan zarar ko’rgan joylar uchun ayni muddao) Ukrainada internet aloqasini qayta tiklashini va bu orqali ularga yordam berishini e’lon qilgandi. Shundan keyin u asrimizning eng muvaffaqiyatli va muhim insonlaridan biri hamda yaxshilik homiysi sifatida ko’rila boshlandi.

Keyinroq, Isroil G’azodagi genotsidini kuchaytirib, jurnalistlarni o’ldirish va infrastrukturani yoʻq qilish orqali mintaqani dunyodan to’liq uzib qo’ydi. G’azo ahli bilan aloqani tiklash va Isroil armiyasining vaxshiyliklarini dunyoga ko’rsatish maqsadida faollar Ilon Maskdan Ukrainadagi ishini takrorlashni so’rashdi. Mask esa aksincha, Isroil bosh vaziri Netanyahu bilan uchrashib, bu urushda ular haqligini va isroilliklar jabr ko’rayotganini ta’kidladi. Tadbirkor egalik qiladigan va eng katta yangiliklar platformasi hisoblanadigan Tvitterda ham Falastin xayrihohlariga nisbatan adolatsizliklar davom etyapti.

Aslida, bu kabi ikkiyuzlamachiliklar g’arb uchun yangilik emas, deyarli barcha yangilik nashrlari, siyosatchilar Isroil qirg’inini oqlashda va jinoyatga teng sherik bo’lishda bir-biridan qolishmayapti. Meni qayg’uga solgan jihat esa asl adolat tarafdorlarining qo’lidan deyarli hech narsa kelmayotganida, hatto boykotni ham eplolmayapmiz.

Bu genotsidni qo’llayotganlar shubhasiz zolimdirlar. Ammo biz adolat tarafida bo’lsak ham, hozircha ojizmiz. Agarda, o’sha Starlinkni bizlardan kimdir ixtiro qilganda va bizning dunyo iqtisodi, mediasidagi ta’sirimiz kuchliroq bo’lganda balki hozir barchasi boshqacha bo’lardi.

Ammo, Falastin qachondir albatta ozod bo’ladi. Chunki, haqiqat kuchli yoki ojiz tomonida emas, Haq tarafida bo’ladi.

@diyorbekegamovblog

#nazm

Eng avval teraklar
Barglarin to'kdi.
So'ngra xazon bo'ldi gilos-u o'rik.
Shiddatim
Qalbdagi xazonga cho'kdi,
Yuragim uvishdi dunyoni ko'rib.
Xotira to'ridan
"Kelgin, kel" deding -
Men seni sevganman.
Zarra tonmayman.
Bahor bo'lganda ham bir gapi edi...
Endi kuzak keldi.
Bora olmayman.

Usmon Azim


@diyorbekegamovblog

#info #iqtisod

Moliyaviy piramida

Moliyaviy piramida haqida ilk bora maktab paytim Perelmanning “Qiziqarli matematika” nomli kitobida o’qiganman. Unda quyidagicha hikoya keltirilgan:

Bir kompaniya “50 dollarlik velosipedlarni 10 dollarga oling” mazmunida e’lon tarqatadi. Qiziqib borganlarga esa velosiped emas balki 5 ta kupon berilib, bularni tanishlariga 10 dollardan sotishlari va yig’ilgan pulga mahsulotni olishi mumkinligi aytiladi. 10 dollarga tanishlardan kupon sotib olganlar esa kompaniyaga borib uni 5 ta xuddi shunday kuponga almashtirishadi va ularga ham boshqalarga sotish orqali 50 dollar to’plash vazifasi qo’yiladi.

Bir qarashda, hech qanaqa tovlamachilik yo’q, rostdan ham hamma xaridorlar faqat 10 dollar xarajat evaziga velosiped olyapti, ikkinchi oqimdagilarda ham xuddi shunday imkoniyat, qizig’i kompaniya ham velosipedni to’liq narxida sotyapti, qisqasi hamma xursand. Lekin bu piramidaning boshlanishi, xolos. Faraz qilaylik, dastlab 10 kishi kompaniyadan kupon sotib oldi, ular velosiped olishi uchun kupon sotib olishga tayyor 50 ta kishi topilishi kerak, keyingi oqimda esa 250 kishi jalb qilinadi va hkz. Xullas, 7- oqimdagilar velosiped olishi uchun 781,250 ta qurbon topilishi kerak, bu esa deyarli ilojsiz. Muhimi, bu piramida qaysi bosqichda tugasa ham eng kamida xaridorlarning 4/5 zarar ko’radi chunki sxemaning mazmuni 4 kishi pul to’plab 5-insonga velik olib berishdan iborat.

O’zi siz olayotgan mahsulotga faqat ma’lum kishilar qiymat bera olishi yoki nimadandir foyda ko’rishning yagona yo’li buni boshqalarga sotish bo’lsa, bu piramida sxemasiga 1-signal bo’ladi. Yuqoridagi holatda sizga kompaniya 10 dollarga hech qanday qiymatsiz kupon sotyapti, qo’polroq aytganda sizni “ uxlatyapti”. Zarar ko’rmasligingiz uchun esa siz boshqani uxlatishingiz kerak. Aytishingiz mumkin, bizda ko’p narsa boshqalarga sotish uchun olinadi: mashina, uy. Farq shundaki, bu mahsulotlar sotilmay qolganda ham o’z qiymatiga ega: mashinani haydashingiz, uyda yashashingiz mumkin. Albatta, uylarni kelajakda qimmatlashishiga ishonib xarid qilinishi iqtisodiy pufakka sabab bo’lishi mumkin. Lekin, bu endi boshqa postga mavzu bo’ladi.

@diyorbekegamovblog

#dolzarb

Tekin pishloq qopqonda bo'ladi!

AIF degan kompaniya ochilibdi. Odamlarga oson pul ishlashda yordam berarkan. Kinolarga like bosib kuniga 30 US dollargacha ishlashingiz mumkin ekan. Xorazmda yaxshigina ommalashishga ham ulguribdi.

Kompaniya ( agar shunday atash mumkin bo'lsa) faoliyati piramidaga asoslangani yaqqol bilinib turibdi. O'zlaricha rasmiy kanallari, instagram sahifalari, maxsus telegram guruhlari ham ochishgan. E'lon qilingan postlaridagi 80 foiz so'zlar imloviy xato bilan yozilgan. Eng kulgulisi rasmiy shartnoma deb e'lon qilingan rasm shunchaki saytning ro'yxatdan o'tganligi haqidagi domain ma'lumotlari, xolos🤦‍♂

Nahotki xalqimizni aldash shunchalik oson bo'lsa? Nahotki odamlar soxtaligi kulguli darajada ravshan bo'lgan e'lonlarga ishonib ketaversa? 100 million foydalanuvchisi va Netflix bilan shartnomasi bor ekani da'vo qilingan kompaniyani shunchaki Google dan qidirib ko'rish hayollariga kelmadimikin?

Rostdan ham, aholi orasida moliyaviy savodxonlik juda past ko'rinadi. Odamlarimizning tanimagan odamlarga 500 USD o'tkazishi va passport ma'lumotlarini osonlik bilan berishi juda achinarli holat. Tanishlaringiz orasida mabodo kimdirda qiziqish bo'lsa iltimos ogohlantirib qo'ying. Tekin pishloq faqat qopqonda bo'ladi.

@diyorbekegamovblog

#nazm #tavallud

Bugun sevimli shoirlarimdan biri Usmon Azim 74 yoshga kiribdi. Tabriklaymiz.

...Yo‘q, sizga hech yetmasin ozor,
Tushunaman-yillar, andisha...
Faqat sizga aytmovdim oshkor-
Siz yoqqansiz menga hamisha.

Usmon Azim

@diyorbekegamovblog

#subyektiv

Mukofot pullari haqida

" Byudjet pullari shundogʻam biz bilmagan qancha joylarga bekor sarf bo'lyapti, sportchilarga berilgan arzimagan pulni muhokama qilasizlarmi? Hasad qilavermanglar... " qabilida e'tirozlarga ko'zim tushdi.

Birinchidan, biron bir noto'g'ri qaror boshqasini oqlamaydi. Sovrindorlarga berilgan sovg'alar ochiq e'lon qilindi, hamma yerda aylanyapti. Kimdir ko'zi tushib noroziligini bildirishi tabiiy. Odamlar xalq byudjeti ustidan nazorat o'rnatishga harakat qilishi quvonarli holat aslida. Kun kelib boshqa xarajatlar: Gullar festivali, davlat tomonidan ishlangan filmlar, san'atkorlarga sarflangan mablag'larga ham savollar ko'payishi va mas'ullarga bosim ortishiga ishonaman.

Ikkinchidan, har bir oltin medal uchun $200,000 ( uy va mashinalarni qo'shsa $300,000 dan oshadi) bizning iqtisodimiz uchun arzimagan pul emas. "Open budget" loyihasidan keyin xalqimiz bu summa eng muhim ehtiyojlarni qoplashga: maktab ta'miri, asfalt yotqizish kabilarga ishlatilishi mumkinligini tushunib yetdi, nazarimda. Ba'zi davlatlarda mukofot pullari bundan ham baland deyishingiz mumkin, lekin davlat YAIM ga nisbati bo'yicha bizlarnikichalik ko'rsatgich boshqa yo'q bo'lsa kerak.

Albatta, biz juda muhim yo'nalishlarga ham pul ajratyapmiz, masalan O'zbekiston YAIM ning aholi soniga nisbatida ta'limga eng katta foizda mablag' ajratadigan davlatlardan hisoblanadi. Bu kelajakda o'z mevasini berishi shubhasiz. Lekin, hozircha davlat byudjetidan qilingan har qanday xarajat muhokamaga sabab bo'laveradi. Bu holatni to'g'ri tushunishimiz, eng kamida bunday ulkan mukofot pullariga qarshilarni hasadgo'ylikda ayblashdan tiyilishimiz kerak.

@diyorbekegamovblog

#sport #long_read

Davlatning sportga e'tibori medallar soni bilan o'lchanishi kerakmi?

O'zbekiston o'z tarixidagi eng yaxshi natijani qayd etgan olimpiya o'yinlari ham tugadi. Medal qo'lga kiritgan sportchilarni mukofotlash haqidagi bahslar esa hali tugagani yo'q. Bu bahslarning oshishiga esa yaqinda o'tkazilgan fan olimpiadasi sovrindorlariga bo'lgan munosabat ham turtki bo'ldi, nazarimda. Lekin, fan olimpiadalari haqida keyinroq, hozir davlatning sportga bo'lgan yondashuvi haqida yozmoqchiman.

Albatta, sportchilar shuncha yillik mehnatlari va bizga ulashgan cheksiz faxr tuyg'usi uchun munosib taqdirlanishi kerak. Lekin bizda bu mukofotlar sportchilarni rag'batlantirishdan ko'ra "ochko ishlash" ga ko'proq o'xshab ketadigandek. Masalan, har bir yirik turnirdan  keyin  "mana viloyat hokimimiz falon sportchiga mashina berdi, sportga bo'lgan e'tiborni qara, hokimlar ishlayapti..." kabi pafos jumlalar ko'payib ketadi.

Aslida, sportga bo'lgan e'tibor deganda, bolalar sportiga mablag'lar yo'naltirilishi, sportzallar va sport maktablari qurilishini tushunish kerak deb o'ylayman. Sport sohasidagi ma'sullar ham iste'dodlarning hech qanday to'siqlarsiz muhim turnirlargacha yetib borishiga javobgar bo'lish kerak. Ularning ishlariga baho ham aynan yaratilgan sharoitlar bilan berilishi kerak, olingan medallar soni bilan emas.

Ya'ni ma'sullar samarasi uzoq vaqtda ko'riladigan qora ishlarga ko'proq e'tibor berishi kerak, g'oliblarni taqdirlashni esa xususiy sektorning o'zi eplab oladi. Buni, Isroil Madrimovga, Razambek Jamalovga berilgan sovg'alar misolida ko'rdik.  Mashhurlikka erishgan sportchilar reklama shartnomalari orqali o'zlarini eplay oladi, davlat byudjetidagi pulga esa sportzali yo'q maktabga qatnaydigan qishloq bolalari ko'proq muhtoj.

Milliy olimpiya qo'mitamiz ham sportchilarga sharoit yaratib berish, ularning formasi, jihozlari sharoitlariga ma'sul bo'lishi, musobaqa boshlangach esa hammamiz kabi oddiy tomoshabinga aylanishi kerak. Musobaqada qanday natija qo'lga kiritilishi ularga bog'liq emas. MOQ bu vazifani ortig'i bilan bajarganiga ishonaman.

Shuning uchun ham hozir sportga qanday e'tibor berilayotganiga 10 yillardan keyingina xolis baho bera olamiz, deb o'ylayman. Va umid qilamanki, 12 yildan keyingi olimpiadada natijalarimiz bundanda yaxshi bo'ladi.

@diyorbekegamovblog

#long_read #subyektiv

Qiz bola o'qib shahar olib berarmidi?

Muqaddas dinimizda har bir muslim va muslima uchun ilm olish farz ekanligini barchamiz bilamiz, shuningdek konstitutsiyamizda ham har bir o'zbekistonlik ilm olish huquqiga ega ekanligi qat'iyan belgilab qo'yilgan. Afsuski, ba'zi oilalar imkoniyati yetsa ham qiz farzandini o'qitishdan, uning ta'limiga sarmoya kiritishdan bosh tortadi. Bunga turli xil sabablarni keltirishlari mumkin, lekin fikrimizcha bularning bari asossiz va mantiqsiz argumentlardir va shu haqida batafsil yozishga qaror qildim.

Birinchidan, ayollarning ta'limiga e'tiborning oshishi iqtisodiy tarafdan juda katta foyda hisoblanadi, chunki deyarli barcha sohada malakali kadrlar yetishmovchiligi kuzatiladi. Ayollar orasida soha mutaxassislarining ko'payishi esa o'z navbatida raqobatni oshiradi va tanlov imkoniyatlarini kengaytiradi. Balki keyinchalik qizlarimiz rivojlangan davlatlarda ham yuqori maoshli kasblarni egallab, yurtimiz mavqeini oshirishar. Har holda IT sohasida bir yillik faoliyatidan keyin otasiga mashina sovg'a qilgan qiz haqida eshitgandirsiz.

Ikkinchidan, hammamizga ma'lumki har qanday jamiyatda ayollarsiz tasavvur qilib bo'lmaydigan kasblar mavjud. Ayol shifokor yoki hamshiralarning yetishmovchiligi ulkan muammolarga sabab bo'lishi mumkin. Shuningdek bog'cha, maktab yoxud universitet kabi ilm dargohlarida ham kelgusi avlodga ilm berishda, mehr ko'rsatishda va ularni ilhomlantirishda ayollar erkaklarga qaraganda muvaffaqiyatliroq ekani hech kimga sir emas. Aslida bunday kasblar son-sanoqsiz. Qolaversa, ayollarning siyosiy faolligi oshishi natijasida ko'plab muammolar o'z yechimini topishi mumkin. Chunki ba'zi ayol-qizlar kundalik duch keladigan muammolarni ayol deputatlar yaxshiroq his qilishi shubhasiz.

Uchinchidan, ayol-qizlarning ta'lim olishi keyingi avlod rivoji uchun ham katta ahamiyatga ega, Zero, har qanday inson birinchi ta'lim va tarbiyani oilada, aniqrog'i o'z onasidan oladi.Ilmga mehr qo'ygan onalarning farzandlari albatta ajralib turadi, chunki bunday onalar o'z farzandlariga yaxshi tarbiya beradi, ilm o'rgatadi, har xil tutiriqsiz seriallardan ko'ra kitob o'qishni afzal ko'radi. Biz qizlarning ta'limiga to'sqinlik qiladigan bo'lsak, keyingi avloddan yangi Buxoriylar, Xorazmiylar chiqishidan umid qilmasak ham bo'ladi.

Agar o‘g‘il bolaga ta’lim bersang, shaxsga ta’lim bergan bo‘lasan. Agar qiz bolaga ta’lim bersang, butun ummatga ta’lim bergan bo‘lasan.

Abdulhamid ibn Bodis.

Eng muhimi esa qiz farzandlarga ham alohida mustaqil shaxs sifatida qarash lozim. Ularning ta'lim olishini ta'minlash ota-ona oldidagi burjdir, bundan hech qanday manfaat ko'zlamasdan amalga oshirish zarur. Shunda kelgusida ayollar qaysi kasb egasi bo'lishidan qat'iy nazar umumiy bilim va saviyalari oshadi, mustaqil muhim qarorlar qabul qilishni o'rganadi, har xil mayda illatlardan uzoqda bo'ladi, yod g'oyalarga o'zida immunitet hosil qiladi. Hozirda jamiyatda mavjud bo'lgan isrofgarchiliklar, g'iybatning keng tarqalishi, oiladagi mayda janjallar, huquqiy savodxonlikning yetishmasligi kabi muammolar ham o'z-o'zidan bartaraf etilsa ajab emas.

Xulosa o'rnida esa opa-singillarimizga ilm olish qanchalik muhim ekanini yana bir bor eslatib o'tishni joiz deb bildim. Ota-onalardan esa qiz farzandlarining ta'limiga befarq bo'lmaslikni so'rab qolamiz, zero bundan nafaqat o'sha oilaning o'ziga balki butun jamiyatimizga ham ulkan manfaat bor.

@diyorbekegamovblog

#subyektiv #long_read

Orzularing o’zingnikimi?

Bir video ko’rib qoldim, qizlardan mahrga nima xohlashlari so’ralganda deyarli hammasi “gelik” ( Gelandewagen) deb javob bergan. Albatta, mahrning chegarasi yo’q, har kim xohlaganini so’rayveradi, ularning tanlovini muhokama qilmoqchimasman, bunga haqqim ham yo’q.

Meni ajablantirgani hammaning javobi bir xil ekani. Nega aynan gelik? Bu faqat qizlardamas, yigitlarning ham ko'pchiliki "boyib ketsam birinchi navbatda qop-qora gelik olaman" degan niyatda yurishadi. Ya'ni hammaning orzusi hayratlanarli darajada o'xshash, yo'qsa bunday savolga hammaning bir xil javob berish ehtimoli qancha?

Bu yaqinda, ijtimoiy tarmoqlar davrida yuzaga kelgan holatmas, menimcha. Biz o'zi bolalikdan hammamiz bir xil bo’lishga o’rgatilgandekmiz. Esimda 6-sinf paytimiz sinfdagi o’g’il bolalarning 90 foizi kelajakda harbiy bo’lishni orzu qilishlarini aytgandi. 10-sinfdagilar uchun asosiy maqsad esa IELTS dan 8 yoki 8.5 olish( albatta IELTS juda foydali, lekin ko’pchilikka 6.5 olish yetadi, 8 va undan yuqorisi esa shunchaki status uchun harakat qilishayotgandek, nazarimda.)

Menda ko'p savollar bor:
Nimaga bizda deyarli hech kim Audi yoki Porsche orzu qilmaydi?
Nimaga o'shanda sinfimizda hech kim kelajakda astronavt yoki rassom bo'laman demagan?
Nimaga chet el sayohati deyishsa bizda faqat Turkiya va Dubayni tushunishadi?
Nahotki hech kimda noodatiyroq orzular yo'q bo'lsa?

Bu savollarning javobi, menimcha, biz boshqalarning fikriga ortiqcha ahamiyat berib yuboramiz. Boshqalarning nazdida obro'li bo'lgan oliygohga kiramiz, ular ko'p maqtaydigan mashinani olmoqchi bo'lamiz va hkz. Aslida, bizni umuman boshqa narsalar baxtli qilishi mumkin. Ammo, biz baxtli bo'lishdan ko'ra boshqalar bizni baxtli deb o'ylashini ko'proq xohlaymiz.

Shuning uchun ham o'zimizniki bo'lmagan orzular uchun juda ko'p resurslarni ( pul, energiya va eng muhimi vaqtni) bekorga sarflab yuboramiz. Aslida hayot biz o'ylagandan osonroq bo'lishi mumkin, shunchaki quyidagi savolni o'zimizga tez-tez berib turishimiz kerak:
Orzularim o'zimnikimi?

@diyorbekegamovblog

#futbol

Cristiano is the biggest example of " you either die a hero or live long enough to see yourself become the villain".

@diyorbekegamovblog