A R G U M E N T _ U Z канали

Такрор айтаман:
Мана шунақа догма, юзи-ю кети бир хил "Суқрот"лар ҳали- ҳамон амалкурсисида бойўғлидек бақрайиб ўтираверар экан, биз ёш авлод ҳеч қачон кўкармаймиз!

Таассуфки, узоқ йиллар давомида мана шу суратдагига чинакамига ўхшаш нусхалар ҳар доим, ёш, уйғоқ, замонавий фикрловчи авлоднинг оёғига тушов бўлиб, шиддатини сўндириб келган. Иқтидорини рўёбга чиқармаган. "Кресломдан ажралиб қолмай, яна!"- дея, ҳатто уйига ҳам бормайди. Бунақа жоҳил, қарийб тўқсонбойлардан уйидагилар ҳам безор бўлган десам, ишонаверинг!..😄

Айрим типларнинг нурсиз аураси-ю шавқсиз, ҳиссиз кўз қорачиқларига синчиклаб тикилсангиз, маънонику қўятуринг, шунақа қўрқинчли ҳодисаларга дуч келасизки, ҳатто азроил ҳам бунақалардан жирканадиёв?

На ўлик, на тирик?!.

Иршайиб, илжайиб, ишшайиб, тумшайиб юраверадилар.

Бунақа типлар тоълеига, туғилиш ва умрининг сўнггига қадар мараз бўлиб яшаш қисмати битилгандек, гўё? Қарангга: яшаш ва бу ҳақда ҳеч нарсани англамаслик. Мана бу ҳодиса эса ҳақиқатан ҳам қўрқинчлидир!..

ФОЖЕА

Ёмғир шиғалаб ёғмоқда. Қалинпўстинлик 20 ёшли бир бўз болакай Қува шаҳрининг шавқсиз ва нурсиз кўчалари бўйлаб ўйчан бир алпозда кетарди.

У ўзи яшаётган чиркин жамият пойдеворининг тобора нураб бораётганини, носамимиятлигу юзсизлик авж олаётганини, мамлакатининг ташқи қарзи кун сайин ортиб, коррупцияга бўғзигача ботаётганини, шўх-шодон болалигини эса бевақт ўғирлаган шавқатсиз ҳаёт ҳамда адолатсиз тузумни ҳаёлан лаънатлаб борар эди.

Шу ва шу каби минглаб ижтимоий проблемалар уни фавқулодда йиқитди ва...

У ўлди...

Тугади.

Матбуотнинг кўзи кўр, қулоғи кар, тили соқов бўлса...

Ижтимоий тармоқларнинг бу қадар тез оммалашиши, мамлакатда сўз эркинлигининг буғилгани, йиғилиб қолган муаммоларнинг йиллар давомида ҳал этилмаётгани, бошқарувдаги тўсиқ ва нўноқликлар жамиятнинг турли жабҳаларида - одамларнинг нафақат ижтимоий, балки иқтисодий, маънавий ҳаётида ҳам ижтимоий портлашларни юзага келтирмоқда. Алал-оқибат ҳақсизликка учраган одам борки, ўз муаммосини энди оммавий ахборот воситалари орқали эмас, ижтимоий тармоқлар орқали дунёга ёймоқда.

Жаноб Президент! Сизнинг сўз эркинлиги борасидаги барча саъй-ҳаракатларингизга қарамай, ҳамон сўз эркинлигига сунъий тўсиқлар қўйилмоқда. Жумладан, Президент админстрацияси ҳузуридаги АОКА давлат нашрлари у ёқда турсин, ҳатто электрон сайтларга ҳам халқ ҳаётидаги ўткир муаммоларни кўтариб чиқаётгани учун мушт ўқталганини барчамиз кўрдик, эшитдик. Аслида АОКА матбуот эркинлиги бўлмагани учун таназзулга юз тутган, фаолиятини тўхтатаётган нашрларга сўз эркинлиги бериш билан қайта жон бағишлаши, бугун ишсизлар сафига улоқтирилган минглаб журналистларни ўз фаолиятига қайтариши мумкин эди. Ўзбекистон журналистлари ижодий уюшмаси эса номи бору, ўзи йўқ ташкилотга айланган. Бу ташкилотнинг ҳали бирорта ОАВ ёки журналист ҳимояси учун майдонга отилиб чиққанини эшитмадик.

Аччиқ бўлса ҳам айтақолайлик, АОКА таъсири доирасидаги давлат телевидениясини одамлар фақат футбол, бокс кўриш ёки сериал томоша қилиш учун қўйишади, холос. Ўзбекистон-24 канали маддоҳлиги, ёлғончилиги учун халқ орасида аллақачон Сусамбил-24 дея ном олган.

"Халқ сўзи", "Янги Ўзбекистон", "Ўзбекистон овози" сингари кўплаб шаблон нашрлар корхона, ташкилот жовонларида тахлам-тахлам бўлиб чанг босиб ётади, биров очиб қарамайди. Чунки, бу нашрларнинг мажбурий обуначиси бор, ўқувчиси йўқ, халққа айтадиган сўзи йўқ. Макулатурадан бошқасига ярамайди...

Очиғини айтганда, kun uz, xabar uz, сингари кўплаб сайтлар ҳам ўтган давр мобайнида чинакам халқчил сайтларга айланиб кетолмади. Баъзан ўз позициясида тура олмаслиги, халқ кўз ўнгида содир этилаётган ўткир масалаларни ёритишдан тийилиши ёки чўчиши бунга сабаб бўлди. Айтайлик, Тошкент шаҳар ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаевнинг журналистларни гейга айлантириш ҳақидаги дағдасидан сўнг воқеага дахлдор kun uz мухбирлари ўз хизмат вазифаларини ташлаб кетишгача борган исёнига қарамай, kun uz таҳририяти ўз қаътиятини сақлай олмади. Бу баҳсли воқеа минг минглаб ўқувчилар кўз ўнгида содир этилди. Қатъиятсизлик туфайли одамларнинг kun uz га бўлган ишончига ҳам чинакамига дарз кетди.

Ўзбекистонда оммавий ахборот воситалари тўғрисида қонунлар мавжуд. Нима улар ишламаса, хўжакўрсинга қабул қилинганми?! АОКАда ўтирган жаноблар ана шу қонунлар доирасида ишлаши, оммавий ахборот воситаларини қўллаб-қувватлаши шарт эмасми? Нега ўз халқи дардини халқаро ёки бошқа АОКА ўзига бегона билган нашрлар айтиши керагу маҳаллий нашрлар жим туриши керак? Матбуотнинг кўзи кўр, қулоғи кар, тили соқов бўлса, у ҳеч ким тушунмайдиган ғўнғиллашдан бошқасига ярамайди. Бундай матбуот ҳукм сурган жамиятда яшашдан энди Худонинг ўзи асрасин!

Одатда сезги одамни алдамайди. Қисман чалғитиши мумкин, холос. Сен эса жонли воқеалару сезимлар аро беқарорсан. Дафъатан, сезим ўнг қобоғинг учишини юрагингга шипшигандек бўлади. Оний лаҳза ичида ўнг қобоғинг учиб, юрагинг дук-дук мардона ура бошлайди. Мана, сездингми, қойилмисан? Қара, сезим нақадар илоҳий қудратга эга куч! Шунда сен, "Сезимларимга шукр!" дея, фавқулодда қичқириб юборасан...

~

Энг тўғри танлов ҳам шу, дўстим. Ўз қалбинг амрига итоат эт! Қариб-қартайган буюк Толстой ҳам еру кўкдан ҳақиқат излаб, умри поёнида "Иқрорнома"ни ёзди. У фоний дунёга оид барча фалсафалар воситаларнинг эмас, Яратганнинг измида эканлигини англади. Кимларгадир муте, яна кимларнингдир қўлида ўйинчоқ бўлиб яшагандан кўра, ўзинг, ўзлигинг, қалбинг амри билан яша! Ишон, нафақат Толстой, балки буюкларнинг барчаси ўз идеалларига содиқ бўлганликлари учун ҳам хотираларда мангу яшамоқдалар!..

~

Мана бугун баҳорнинг илк кунлари. Сен эса баҳорни, айниқса қизғалдоқларни яхши кўрасан. Негадир узоқ-узоқларга, айниқса поёнсиз кенгликлар сари кетгинг келяпти. Шундайми? Бу гўё фироққа ўхшайди. Буни французлар "nostalgi", руслар "ностальгия" дейишади. Уни-буни қўй-да, ҳаммасига қўл силтаб қишлоққа бир бориб кел энди, оғайни. Бошқаларни билмадиму, аммо сен қишлоққа борсанг чинакамига дам олиб қайтасан. Ҳар тугул мавжуд тизим ва жамиятдаги ижтимоий тенгсизлик, проблемалардан бирров чалғийсан. Тоғларга боқасан. Улкан қоялар тепасига чиқиб кенгликлар узра баланд овозда бақириб-бақириб юборасан...

Умид СОРИЕВ,
журналист.
03.03.2021 йил.

МЕТАМОРФОЗА

(Эссе)

"Ғоя ўлмайди! Баъзан уни мудроқ босади." Буни Жек Лондон айтган. У шундай деяётиб қандай хаёллар гирдобида бўлган экан, деб ўйлайман. Эҳтимол у ўзини овитиш - ўлаётган ғоянинг яна қайта тирилишига ботинида ишонч пайдо қилиш илинжида шундай дегандир. Билмадим. Хавотир шундаки, у менга бу гапни барча умидлари сўнгган ғоянинг бошида туриб, унинг осилиб тушаётган “жағи”ни танғиётиб айтгандай туюлади...
~

Назаримда ғоя - умиднинг издоши. Умидсиз ғоя, қанотсиз қушдир. Шу боис, умид ҳеч қачон ўлмаган, ўлмайди ҳам. Умид - ҳаётга бўлган муҳаббат тимсоли ҳамдир!

~

Зулматни ёритган кўзларинг, тонгача оғушингда ётган жажжи болангни излаб қолади. Унинг ошхона томонлардан изиллаган овози-ю қовурилган пиёзнинг хиди юрагу димоққа омухта урилишидан янги куннинг мангу қўшиғи садо бера бошлайди.
Шу пайт Тагорнинг "Осмон саҳнасида фақат икки актёр ўйнамоқда — булут ва қуёш, уларнинг ҳар бири ўз ролини бажаради, аммо ер саҳнасида, айни бир вақтда неча жойда, қанча пеъсалар ўйналаётганини ҳисоблаш мумкин эмас" - деган фалсафий қарашини эслайсану истеҳзо аралаш бурнингни жийириб қўясан. Ҳа, шунақа азиз дўстим. Ҳаёт саҳнасидаги "спектакль", чархпалак оқар сувда қандай айланса, шундай намойиш этилмоқда. Сен эса қўлларингни орқангга кенг қулоч ёйиб чуқур эснаб оласану, шишиб кетган қовоқларингни уқалаб турганингда, зотан миллионлаб қоракўзларни вояга етказаётган етишмовчиликлар ҳитоби деворларга урилиб акс-садо беради. Қулоқларингни қоматга келтиради. Ширин ташвишлар залвори ила ўрнингдан қалқиб туриб кетасан...

~

Бекатда турибсан. Тошдек бошинг ҳамон ғувиллайди. Шиғалаб ёғаётган совуқ ёмғирдан эса тиззаларинг қалтирайди.

Ёмғир ёғар, шиғалаб ёғар.

Йўлларимда ғиж ғиж соқов тош...

Рауф Парфи бу мисраларни ўтган асрнинг 60-йилларида ёзган эди. Бугун учинчи минг йиллик. Рауф Парфи йўқ. Бироқ ўша ёмғир яна шиғалаб ёғаётир, йўлларда ҳамон ўша-ўша соқов тошлар...
Парфи домла шу тошлардан, тош қалблардан зада бўлиб, зерикиб қочиб кетмаганмиди?! Сенчи, сен тунд осмонга боқиб тошлар аро кезиниб нени ахтараётирсан? Сен-да зерикдингми, сенда бездингми? Ҳа, сен ҳамон ёлғонларга кўмилиб кетган шаҳарлару паришон кўчалардан чарчагансан. Атроф шавқсиз, шукуҳсиз. Одамларнинг эртанги кунга боққан умидсиз кўзлари-ю нурсиз дийдаларига қараб юрагинг эзилиб кетади. Аммо ана шу миллионлаб қоракўзларга нечоғли керак эканлигинг, инсонлар тақдирига дахлдорлик ҳиссинг сенга руҳий мадад бераётгандек бўлади...

~

Шу пайт тергангда шақшайиб турган кондуктор опахонга кўзинг тушади-ю мумтоз ҳаёлларинг тумандай тарқаб кетади. Каловланган кўйи чўнтагингдаги намиқиб қолган йўл чиптасини топиб кўрсатасан. У эса афтини бужмайтириб сенга бир ўқраядида, ғоз юриш қилиб нари кетади. Бу манзара асло ғалати эмас! Бу манзара сен ва сенингдек миллионлар учун нотабиий эмас. Бу манзара дунё яралганидан бери борку, ахир!. Ҳар куни ҳар ерда у такрор...

..."Нега адолат йўқ,, нега рағбат кам?" - дейсан беихтиёр ўкиниб. Адолат - тенгдошларинг иссиқ ўринларида ётганида қорин ғамида бозорларда юрган мурғак вужудингдир! Адолат - Аллоҳдир! Адолат - онанг! Адолат - отанг! Сенинг тасаввурингда бошқа адолат йўқ! Адолат амалиётда эмас, назарияда бўлган жамият шу кўйга маҳкум, росманисига айтганда...

~

Моҳиятан олганда сенда ўша ўткинчи рағбату ялтироқ нарсалардан ҳам улуғроқ, нима бор, биласанми? Сенда қалб бор дўстим, қалб! Сен манфаат эмас, кўнгил одамисан. Сен ўзинг англамаган юксакликдасан!
Сенинг ортингда гизли, ёмон хотиралар йўқ! Қолдирганлар юришибди ана, пана-ю пасқамларда тумшайиб...

~

Хонлар ва амирлар замонинику қўяверайлик, бу шўрлик халқ чор Россияси босқинчилари истибдоди даврида чеккан азоблари бир бўлдию, 30 йиллик мустақиллик даврида кўрган азобу уқубатлари барчасидан ошиб тушмоқда. Амирлар замонидаги бойлар энди ширкатлар, компаниялар, кластерлар қиёфасида қайтишди. Улар ўзлари хоҳлаганини қилиши учун чегаралар бекитиб олинди. Даромад келтирадиган ҳар бир жой, машина турагоҳи-ю ҳожатхоналаргача ўзаро тақсимлаб олишди. Ер ости-ю ер-усти бойликларини ўзига бўйсундирган бу корчалонлар талаби билан мамлакатга кирадиган сифатли ҳар қандай товарга катта миқдорда бож белгиланди. "Растаможкасиз" "Абу-Саҳий"ни тўлдирган маҳсулотларга кенг йўл очилди. Қарабсизки, бутун бошли мамлакат Ортиқхўжаев артелида ишлаб чиқарилган бирга иккини қўшиб ҳисоблайдиган газ ҳисоблагичлар, фақат UZAVTOMOTORSда ишлаб чиқарилган, сифатсизлиги билан жаҳон бозоридан қайтган автомашиналар ва ҳакозолар билан тўлдирилди.Бу ширкат ва компанияларнинг борган сари иштаҳаси очилиб бормоқда. Биргина кластерлар, фермерларнинг пахта пулларини икки йиллаб тўламай уларни қашшоқлик гирдобига тортаётганинику қўяверинг, яқин орада нефть ва химия корхоналарини ҳам ютиб юборадиёв! Бу улар иш ўрни яратиш у ёқда турсин, борларини ҳам касодга учратиб минг-минглаб одамларни кўчага улоқтиради дегани.

Мана буни ОТА гап дейдилар!

Зеро, бу иддао бошқа амалдорларга ибрат бўлсин!

- "Русча гапиринг русча!"

Тошкент шаҳар ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев:

- "Ўзбекистонда яшаяпман, хоҳласангиз "переводчик" олинг, ёнингизга!"

Яшанг, Жахонгир ака!

@Uzbekistanuz 👈