Madaminbek qonli gullar vodiysi
(Yurt deya qon toʻkkan bobolar qissasi)
Baxtiyor Abdugʻafur (488 bet.)
Turkiston muxtoriyati, uning halokati, ozodlik uchun kurashlar. Bu qonli tarix men uchun doim qiziq boʻlgan.
Xususan ayni davrga oid ilk maʼlumotlar 10-sinf Oʻzbekiston tarixi darsligidan maʼlum. Ayniqsa Madaminbek qoʻrboshi, Katta Ergash, Kichik Ergash, Shermuhammadbek qoʻrboshi...
Ushbu kitobda ham aynan ularning millat osmonida ʼʼtugʻulishiʼʼ, hayoti va oʻlimi tasvirlanadi.
Kitob nomiga kelsak nega qonli gullar? Bu nomni Maqsudbekning takror takror koʻrgan tushi- qonli atirgulga bogʻladim. Asosiy syujet Fargʻonada boʻlgani sabab ham qonli gullar ʼʼvodiysiʼʼ deyilgan menimcha.
Kitobdagi har bir obraz nafaqat ozodlik uchun kurashgan jangchi, balki inson sifatida ham ajoyib tarzda ochib beriladi.
Jumladan Madaminbek obrazi faqatgina qoʻrboshi, jangovor sarkarda va kuchli siyosatchi sifatidagina emas, balki ayni damda goʻzal axloqli musulmon, hofizi Qurʼon, Fuzuliy, Bedil, Navoiydek shoirlarning nuridan bahramand hassos qalb egasi sifatida ham tasvirlanadi. Umuman olganda barcha qoʻrboshilar shunday. Jumladan Maqsudbekning Shabnamga boʻlgan tuygʻulari hamda Madaminbekning ayoli Saodatxonga nisbatan nozik hislari qoʻrboshilarni qonxoʻr jangchi obrazidan bir qadam nari tutib turadi. Qolaversa Krestyanlar (Turkistonni ruslashtirish uchun koʻchirib keltirilgan rus aholisi) generali Alekseyev va polkovnik Monstorov obrazlari tili bilan aytilgan shunday jumlalar ular haqida ayrim haqiqatlarni ochadi: ʼʼQoʻrboshilar boʻshligʻi Madaminbekka shunday itoat etardilarki, ular hatto taomga ham undan avval qoʻl uzatishmasdi. Goʻyo ular harbiy emas hurmat va qlab bogʻliqligi bilan itoat etayotgandekʼʼ.
Ammo shu oʻrinda asarning ilk qahramoni Maqsudbek tilidan qoʻrboshilar halokatining asl sababini ochib beruvchi achchiq bir haqiqat ham ochiqlab ketiladi: ʼʼxusumat va kek biz bilan doim ittifoqda! Bizni yoʻldan urish, bir-birimizga yov qilish oson, juda oson!ʼʼ Afsuski bu haqiqat Madaminbek va Katta Ergash oʻrtasidagi nizolarda ham aniq koʻzga tashlanadi.
Andijon qamalidan ogʻir talofotlar bilan qaytgan Madaminbekning olingan asirlar musulmonlardan iborat Kazak polki ekanini bilganida ʼʼmusulmon musulmonning qonini toʻkmaydi ʼʼ degan jumlasi ayniqsa tuyqus himmat nimaligini eslatadi. Shoʻrolar Turkistonga qarshi uning qon qarindoshi, qozonlardan foydalangandi. Albatta, bu voqealar darslikda bu tarzda ochib berilmaydi. Agar shunday anglatilganda edi, ʼʼvatan tuygʻusiʼʼ degan fan kerak boʻlmasdi balki bizga. Shunchaki biz farovon yashayotgan hayotimiz uchun kimlardan qarzdor ekanimizni bilmaganimiz uchun ham manqurtlashib borayotgandekmiz..
Voqealar davomida Boburning hayotini eslatadigan kichik bir parcha bor. Avlodlar dovonida Bobur bir yurishda chekingach oʻz qalʼasiga kiritilmagan sahna bor edi. Madaminbek ham Andijon yurishidan chekinib Oʻshga borganda hiyonatkor qism uni qalʼaga kiritmaydi. Qoʻshinidagi ittifoqdosh rus harbiylari unga hiyonat qiladi, safdosh qoʻrboshilar Ohunjon va Nasriddinxoʻja dushman tarafdan turib millatiga qarshi qurol koʻtaradi. Millat deya yongan er yigitning qismati naqadar achchiq sinov bor edi.
Yengilish sababi Madaminbek aytganidek ʼʼtoleʼsizlikʼʼ emas, aslida yuzsizlik edi, millatfurushlarning yuzsizligi!
Oʻqish davomida bir savol qayta-qayta miyamni ʼʼparmaladiʼʼ
Nega shoʻrolarning choʻldagi sarobdek vaʼdalariga ishonadi?
Nega millatiga xiyonat qiladi?
Nega pulga sotiladi?
Nega koʻrgan xoʻrliklarini oson unutadi? Nega avlodlariga qullikni munosib koʻradi?
Nega
Nega
Nega
Nega
Nega..........?
Va bir kun kelib bizga ham avlodlarimiz nega bizga ilmsizlik, qoloqlikni ravo koʻrdingiz, nega oson yoʻlni tanladingiz demaslik uchun ham ilm yoʻlini tanlash kerak fikrga keldim. Uzoqqa bormaylik, 20 yildan keyin farzandimiz aqlini taniganida ʼʼona (ota)
nega bizning oilamizda ilmiy muhit yarata olmagansiz?ʼʼ demasligi uchun bugun oʻzingizga xiyonat qilmang.
Zotan, besamar sarflangan bugungi vaqt uchun bu dunyoda ham ʼʼnega?ʼʼ degan savol albatta beriladi!
2025-yil 1-kitob
#taqriz |
@abdullazizqizi🌷
