Muhammad (s.a.v.)ni nima uchun barcha e’tiqodlar tomonidan Allohning payg‘ambari sifatida qabul qilinishi va tan olinishi kerakligi xususida
Siz shuni tushunishingiz kerakki, Alloh taolo odamlarning fitriy mayllarini turlicha qilishining yagona sababi ularni kelishtirishdir, biroq U ularning farovonligiga zid ravishda ularni kelishtirishni istamadi. Agar odamlar o‘zlariga yoqqan va yoqmagan ishlarda turfa xohish-istaklarga va majburlashlarga duchor bo‘lmaganida edi, ularning har biri savdogar va hunarmand bo‘lishni yoxud qirollik va hukmronlik yoʻlini tanlashi mumkin edi.
Bu esa odamlarning yashashiga imkon bermasdi va ularning farovonligi uchun halokatli bo‘lar, falokat va vayronagarchilikka olib kelardi. Basharti ular turli rag‘batlarga bo‘ysunmasa va undovlarga ergashmasa, ular qon olishdan, hayvonlarni davolashdan, qassoblik va teri oshlashdan butunlay qochgan bo‘lardilar.
Odamlarning barcha toifalarida o‘z kasblari haqida yuqori fikrda bo‘lish uchun asos mavjud. Ana shu narsa ularga o‘z ishlarini yengilroq qiladi. Masalan, agar to‘quvchi o‘z hamkasbining biror ishni beo‘xshov bajarganini, texnikasi noʻnoqligini yoki qo‘polligini ko‘rsa, unga: "Sen ahmoq qon oluvchisan" deydi, agar qon oluvchi o‘z hamkasbining biron ishni beo‘xshov bajarganini ko‘rsa, unga: "Sen beso‘naqay toʻquvchisan!" deydi. Shuning uchun ham ular o‘z farzandlariga faqat o‘z kasblari: to‘quvchilik, qon olish, hayvonlarni davolash va qassoblik qilishga ruxsat beradilar.
Agar Parvardigor farqlilikni kelishuv va do‘stlik sababiga aylantirmoqchi bo‘lmaganda edi, U birovni past bo‘yli, birovni novcha, birovni chiroyli, birovni xunuk, birovni boy, birovni kambag‘al, birovni aqlli, birovni aqli past, birovni ziyrak, birovni esa ahmoq qilib yaratmagan bo‘lardi. U ularni sinash uchun turlicha qildi, zero, ular bo‘ysunish va itoat etish orqali haqiqiy baxtga yuzlashadilar. Shu bois, U zot ularni jamlash uchun ajratib qo‘ydi va ularni itoatda birlashtirish orqali oxiratdagi mukofotda jam etmoqchi bo‘ldi.
Oliy zotga barcha hamd-u sanolar bo‘lsin! Uning sinovlari qandayin ezgu va o‘rinli, Uning yaratig'i qandayin buyuk, Uning boshqaruvi qandayin mukammal! Agar hamma to‘quvchilik ishidan qochganda, biz yalang‘och yurgan bo‘lardik, agar hamma qurilish mehnatidan qochganda, ochiq dalalarda yashardik, agar hamma dehqonchilikdan qochganda, oziq-ovqat yo‘q bo‘lib ketardi va hayot oʻz barqarorligini yoʻqotardi. Shu bois, U zot ularni qiynamay bo‘ysundirdi va ularni qiziqtirmay xohish-istak bilan gʻarq qildi.
Agar odamlarning tabiati va rag‘batlari bir xil bo‘lganda, ular faqat eng jozibali narsalarni, eng mo‘tadil mintaqalarni va eng markaziy shaharlarni tanlashgan bo‘lardilar. Agar shunday qarorga kelishsa, markaziy joylarni egallash uchun jang qilishar va baland yerlar uchun talashishardi; hech bir mintaqa ularning hammasini sig‘dira olmagan va hech qanday tinchlik shartnomasiga rioya qilinmagan bo‘lardi. Shuning uchun ular Allohning bo‘ysundirishi tufayli juda mamnun bo‘ldilar.
Bundan boshqacha bo‘lishi mumkinmi? Agar o‘rmon aholisini sahrolarga, tekislik aholisini tog‘larga, tog‘liklarni okeanga va chodir aholisini g‘isht uylarga ko‘chirsangiz, ularning qalbini tashvish qamrab olardi va ularni haddan tashqari raqobat yutib yuborardi.
(C) Al-Johiz, "Paygʻambarlik dalillari" asaridan
@Tafakkur_chizgilari
Siz shuni tushunishingiz kerakki, Alloh taolo odamlarning fitriy mayllarini turlicha qilishining yagona sababi ularni kelishtirishdir, biroq U ularning farovonligiga zid ravishda ularni kelishtirishni istamadi. Agar odamlar o‘zlariga yoqqan va yoqmagan ishlarda turfa xohish-istaklarga va majburlashlarga duchor bo‘lmaganida edi, ularning har biri savdogar va hunarmand bo‘lishni yoxud qirollik va hukmronlik yoʻlini tanlashi mumkin edi.
Bu esa odamlarning yashashiga imkon bermasdi va ularning farovonligi uchun halokatli bo‘lar, falokat va vayronagarchilikka olib kelardi. Basharti ular turli rag‘batlarga bo‘ysunmasa va undovlarga ergashmasa, ular qon olishdan, hayvonlarni davolashdan, qassoblik va teri oshlashdan butunlay qochgan bo‘lardilar.
Odamlarning barcha toifalarida o‘z kasblari haqida yuqori fikrda bo‘lish uchun asos mavjud. Ana shu narsa ularga o‘z ishlarini yengilroq qiladi. Masalan, agar to‘quvchi o‘z hamkasbining biror ishni beo‘xshov bajarganini, texnikasi noʻnoqligini yoki qo‘polligini ko‘rsa, unga: "Sen ahmoq qon oluvchisan" deydi, agar qon oluvchi o‘z hamkasbining biron ishni beo‘xshov bajarganini ko‘rsa, unga: "Sen beso‘naqay toʻquvchisan!" deydi. Shuning uchun ham ular o‘z farzandlariga faqat o‘z kasblari: to‘quvchilik, qon olish, hayvonlarni davolash va qassoblik qilishga ruxsat beradilar.
Agar Parvardigor farqlilikni kelishuv va do‘stlik sababiga aylantirmoqchi bo‘lmaganda edi, U birovni past bo‘yli, birovni novcha, birovni chiroyli, birovni xunuk, birovni boy, birovni kambag‘al, birovni aqlli, birovni aqli past, birovni ziyrak, birovni esa ahmoq qilib yaratmagan bo‘lardi. U ularni sinash uchun turlicha qildi, zero, ular bo‘ysunish va itoat etish orqali haqiqiy baxtga yuzlashadilar. Shu bois, U zot ularni jamlash uchun ajratib qo‘ydi va ularni itoatda birlashtirish orqali oxiratdagi mukofotda jam etmoqchi bo‘ldi.
Oliy zotga barcha hamd-u sanolar bo‘lsin! Uning sinovlari qandayin ezgu va o‘rinli, Uning yaratig'i qandayin buyuk, Uning boshqaruvi qandayin mukammal! Agar hamma to‘quvchilik ishidan qochganda, biz yalang‘och yurgan bo‘lardik, agar hamma qurilish mehnatidan qochganda, ochiq dalalarda yashardik, agar hamma dehqonchilikdan qochganda, oziq-ovqat yo‘q bo‘lib ketardi va hayot oʻz barqarorligini yoʻqotardi. Shu bois, U zot ularni qiynamay bo‘ysundirdi va ularni qiziqtirmay xohish-istak bilan gʻarq qildi.
Agar odamlarning tabiati va rag‘batlari bir xil bo‘lganda, ular faqat eng jozibali narsalarni, eng mo‘tadil mintaqalarni va eng markaziy shaharlarni tanlashgan bo‘lardilar. Agar shunday qarorga kelishsa, markaziy joylarni egallash uchun jang qilishar va baland yerlar uchun talashishardi; hech bir mintaqa ularning hammasini sig‘dira olmagan va hech qanday tinchlik shartnomasiga rioya qilinmagan bo‘lardi. Shuning uchun ular Allohning bo‘ysundirishi tufayli juda mamnun bo‘ldilar.
Bundan boshqacha bo‘lishi mumkinmi? Agar o‘rmon aholisini sahrolarga, tekislik aholisini tog‘larga, tog‘liklarni okeanga va chodir aholisini g‘isht uylarga ko‘chirsangiz, ularning qalbini tashvish qamrab olardi va ularni haddan tashqari raqobat yutib yuborardi.
(C) Al-Johiz, "Paygʻambarlik dalillari" asaridan
@Tafakkur_chizgilari