Alisher Navoiy ushbu gʻazalini Paygʻambarimiz Muhammad Mustafo sollallohu alayhi vasallamga bagʻishlab yozgan. Gʻazalda Navoiy Paygʻambarimizga boʻlgan chuqur muhabbatini, unga yetisha olmaganidan kelib chiqqan sog‘inch va hijron dardini ifoda etadi.

Dalillar va maʼno tahlili:

1. "Kecha kelgumdur debon ul sarvi gulru kelmadi,
Ko‘zlarimga kecha tong otquncha uyqu kelmadi."
– "Sarvi gulru" (yal-yal yongan guldek yuzli, novdaydek kelishgan) sifatlari Paygʻambarimizga ishora qiladi. Navoiy uni kechasi bilan intizorlik bilan kutganini va hijron azobidan uxlay olmaganini ta’kidlaydi.


2. "Orazidek ondin erkanda gar etti ehtiyot,
Ro‘zgorimdek ham o‘lg‘anda qorang‘u kelmadi."
– "Orazi" – yaʼni, nuri Muhammadiy. Shoir Paygʻambarimizning vafotidan keyin uning muborak jamolini ko‘rish baxtidan bebahra qolganidan dard chekadi.


3. "Ul parivash hajridinkim yig‘ladim devonavor,
Kimsa bormukim, anga ko‘rganda kulgu kelmadi."
– Shoir Paygʻambarimizdan judo bo‘lgani sababli yig‘layotganini va bu holga tushgan odamni ko‘rgan har qanday kishining achinish o‘rniga kulib yuborganini afsus bilan aytadi.


4. "Ey Navoiy, boda birla xurram et ko‘nglung uyin,
Ne uchunkim boda kelgan uyga qayg‘u kelmadi."
– Bu misrada "boda" so‘zi tasavvufiy maʼnoda ishlatilgan bo‘lib, maʼnaviy mastlikni, yaʼni ilohiy muhabbat va shavqni anglatadi. Shoir o‘zini Payg‘ambarimizga bo‘lgan sevgisi bilan ovutmoqchi bo‘ladi.


Xulosa

Bu g‘azal oddiy ishqiy she’r emas, balki maʼnaviy-mistik asar bo‘lib, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning hijroniga bagʻishlangan. Navoiy o‘zining ul zotga bo‘lgan chuqur sog‘inchi va sevgisini bu g‘azal orqali ifoda etadi.

ChatGPT