πModal so'zlar
Modal so'zlar β ifodalanayotgan fikrga so'zlovchining turli munosabatlarini (ishonch, gumon, achinish) bildiruvchi so'zlardir.
πFikrning aniqligini ifodalaydigan modal so`zlar:
βͺοΈa) fikrning rostligi tasdiqlanadi: darhaqiqat, haqiqatan, haqiqatda, filhaqiqat (arx.);
βͺοΈb) fikrning qatβiyligi taβkidΒlanadi: shubhasiz, shaksiz, so'zsiz
βͺοΈc) angΒlatilayotgan voqelikning yuzaga kelishi tabiiy ekanligini bildiradi: tabiiy, o'z-o'zidan.
βͺοΈd) fikrning chinligi eslatiladi: to'g'ri, hoynahoy, muhaqqaq (arxaik), aslida, darvoqe, rostdan.
π Fikrning noaniqligini ifodalaydigan modal so'zlar:
βͺοΈa) fikrning taxminiyligini bildiradi: shekilli, chamasi, choΒg'i;
βͺοΈb) fikrning gumonli ekanligini bildiradi: ehtimol, balki;
βͺοΈc) fikrning tusmolli ekanini bildiradi: aftidan;
βͺοΈd) fikrning chinligiga gumon ham, ishonch ham bildiradigan: har holda, har qalay.
π Fikrning tartibi: avvalo, avvalambor, birinchidan, ikkinchidan.
π Fikrning dalillanishi: masalan, jumladan
π Xulosa: xullas, demak, nihoyat, xullas kalom.
π Achinish: afsus, attang, esiz.
π Zaruriyat: kerak, zarur, lozim.
π Quvonch: xayriyat.
π Mavjudlik va mavjud emaslik: bor, yo'q.
βοΈModal so'zlarning ko'pchiligi mustaqil so'zlardan o'sib chiqqan.
Masalan:
βͺοΈ1) ot turkumidan: aftidan, haqiqatan, mazmuni, ehtimol, darhaqiqat;
βͺοΈ2) sifatdan: yaxshi(ki), to'g'ri, so'zsiz, shubhasiz, tabiiy;
βͺοΈ3) ravishdan: nachora, nahot;
βͺοΈ4) bog'lovchidan: ayniqsa, aksincha.
βͺοΈ5) so'z birikmasidan: har qalay, har holΒda;
πModal so'zlar sof va vazifadosh modal so'zlarga bo'linadi.
βͺοΈHaqiqatan, darhaqiqat, afsuski, attang, albatta, shekilli, avvalo, xullas, masalan so'zlari sof modal so'zlar hisoblansa, modal maβnoda ham qo'llanadigan aftidan, chamasi, balki, ehtimol, shubhasiz kabi so'zlar vazifadosh modal so'zlar hisoblanadi
Modal so'zlar β ifodalanayotgan fikrga so'zlovchining turli munosabatlarini (ishonch, gumon, achinish) bildiruvchi so'zlardir.
πFikrning aniqligini ifodalaydigan modal so`zlar:
βͺοΈa) fikrning rostligi tasdiqlanadi: darhaqiqat, haqiqatan, haqiqatda, filhaqiqat (arx.);
βͺοΈb) fikrning qatβiyligi taβkidΒlanadi: shubhasiz, shaksiz, so'zsiz
βͺοΈc) angΒlatilayotgan voqelikning yuzaga kelishi tabiiy ekanligini bildiradi: tabiiy, o'z-o'zidan.
βͺοΈd) fikrning chinligi eslatiladi: to'g'ri, hoynahoy, muhaqqaq (arxaik), aslida, darvoqe, rostdan.
π Fikrning noaniqligini ifodalaydigan modal so'zlar:
βͺοΈa) fikrning taxminiyligini bildiradi: shekilli, chamasi, choΒg'i;
βͺοΈb) fikrning gumonli ekanligini bildiradi: ehtimol, balki;
βͺοΈc) fikrning tusmolli ekanini bildiradi: aftidan;
βͺοΈd) fikrning chinligiga gumon ham, ishonch ham bildiradigan: har holda, har qalay.
π Fikrning tartibi: avvalo, avvalambor, birinchidan, ikkinchidan.
π Fikrning dalillanishi: masalan, jumladan
π Xulosa: xullas, demak, nihoyat, xullas kalom.
π Achinish: afsus, attang, esiz.
π Zaruriyat: kerak, zarur, lozim.
π Quvonch: xayriyat.
π Mavjudlik va mavjud emaslik: bor, yo'q.
βοΈModal so'zlarning ko'pchiligi mustaqil so'zlardan o'sib chiqqan.
Masalan:
βͺοΈ1) ot turkumidan: aftidan, haqiqatan, mazmuni, ehtimol, darhaqiqat;
βͺοΈ2) sifatdan: yaxshi(ki), to'g'ri, so'zsiz, shubhasiz, tabiiy;
βͺοΈ3) ravishdan: nachora, nahot;
βͺοΈ4) bog'lovchidan: ayniqsa, aksincha.
βͺοΈ5) so'z birikmasidan: har qalay, har holΒda;
πModal so'zlar sof va vazifadosh modal so'zlarga bo'linadi.
βͺοΈHaqiqatan, darhaqiqat, afsuski, attang, albatta, shekilli, avvalo, xullas, masalan so'zlari sof modal so'zlar hisoblansa, modal maβnoda ham qo'llanadigan aftidan, chamasi, balki, ehtimol, shubhasiz kabi so'zlar vazifadosh modal so'zlar hisoblanadi