Шайхнинг рўхсатисиз тариқат дарслари бериш мумкин эмас
Шу нарса ҳам борки, бир одам шайхининг рухсати бўлмасдан муридларга тариқат дарсларини ўргатиши ва уларнинг ҳолларини сўрашлиги хиёнатдир.
Бу борада Имом Раббоний (қуддиса сирруҳу) шундай дейдилар: “Шайх ҳазрат (ўзларининг шайхлари назарда тутилмоқда) охирги марта учрашганимизда камина фақирга: “Илаҳдод (деган киши) ҳақида нима деб ўйлайсан? Агар айрим муридларимизга бизнинг номимиздан вазифаларини етказса ва уларнинг ҳолларини бизга етказиб турса қандай бўлади? Зеро, менда муридларни ёнимга оладиган, уларга вазифаларини ўргатадиган ва уларнинг ҳолларини сўрайдиган кучим йўқ”, деди. Лекин камина фақир ушбу масалада иккиланиб қолдим. Бироқ чорасизлик бунга мажбур қилгани боис, тегишли масалада бунга рухсат бердим. Бундай таблиғ (дарсларни етказиш) вазифаси худди элчилик вазифасига ўхшаш бўлишига шубҳа йўқ. Айниқса, иш имконсизлик туфайли юзага келган бўлса, (вазифа ҳам) зарурат миқдорича тайин этилади. Шунинг учун ҳам бу элчилик вазифаси шайхимизнинг тирикликлари билан чегаралангандир. Шайхимиз вафот этганларидан сўнг муридларга сабоқ бериш ва уларнинг ҳолларини сўрашлик ҳам хиёнат ҳисобланади” (Имом Раббоний, “Мактубот”, 32-мактуб, 1/46).
Аёллар тариқат дарслари бермайдилар, лекин тариқатда бўлган аёллардан биттаси аёл ихвонларни бир жойга тўплаб, олган дарсларини тушунтириб беришлари мумкин бўлади. Бизнинг уйимизда ҳам шундай. Улуғларимизда кўрмаган нарсаларни бажармасликка ғайрат кўрсатамиз.
Мурид ҳол ва зуҳурот ларини шайхига айтиб туради ва кўрсатмаларига кўра ҳаракат қилади.
Имом Раббоний (қуддиса сирруҳу): “Зуҳуротларга эътибор берилмайди. Зеро, булар хаёлий нарсалар бўлиб, ҳақиқий эмаслар. Шайтон жуда ҳам қаттиқ душмандир. Унинг оёқ уйинларидан амин бўлиш, фақатгина Аллоҳ ҳимоя қилган кишиларга насиб этади. Зуҳуротларга эътибор берилмайди. Гарчи бу айтганларимнинг тўғрилиги бугун тушунилмаса ҳам вақти келиб тўғрилиги маълум бўлади. Бир одамнинг шариатида нуқсон бўлган ҳолда кашф ва зуҳуротлар содир бўлаётган бўлса, бу истидрождир.”
“Шариатдир бизга ҳужжат кетамиз,
Жамолни камол билан сайр қиламиз.”
Яъни, ҳақ ва ботилни бир-биридан ажратишда далилимиз шариатдир. Жамолуллоҳни сайр қиламиз.
Абдулқодир Жийлоний (қуддиса сирруҳу)нинг муридларидан биттаси тушида ўзини жаннатда сарой ва қасрлар ичида, ҳурлар ва ғилмонлар орасида кўрди. Бу тушни бир неча марта кўргач, жуда ҳам катта мақомга етишганини ва муршидга эҳтиёжи қолмаганига ишонч ҳосил қилиб, суҳбатларни тарк қилди.
Бир куни ҳазрат уни тасодифан учратиб қолади ва суҳбатларга нима сабабдан келмаётганига қизиқади. У эса тушини айтиб берар экан, муршидга эҳтиёжи қолмаганини ва жаннатий инсон бўлиб қолганини маълум қилади.
Шунда Абдулқодир Жийлоний (қуддиса сирруҳу) унга агар шу тушини яна кўрадиган бўлса: “Бисмиллаҳ ё Абдулқодир Жийлоний!” деб айтишни бюради.
У яна ўша тушини кўради ва муршиди буюргандек, айтади. Сўзни айтиши биланоқ жаннат бўлиб кўриниб турган жой ахлатхонага айланади. Мурид эса кўрган тушининг шайтоний эканини тушуниб етади ва тавба қилади.
Кўрдингизми, шайтон ахлатхонани инсонга жаннат қилиб кўрсатмоқда. Эй инсон! Кўрган тушингга ишонаверасанми? Ундан кўра Қуръонга ишонсанг-чи! Ўзингизни туш ёки зуҳуротда жуда ҳам ажойиб ҳолларда кўришингиз мумкин. Шариатга зид ҳол ва ҳаракатларингиз бўлган ҳолда бундай тушлар кўришингиз, истидрождан бошқа нарса эмас.
Истидрож – бу Аллоҳ таолонинг осий бандасини даража-даража ҳалокат томон тортиши, деганидир. Сўйилмоқчи бўлган қўй қочади. Қассоб эса уни ушлаб сўйиладиган жойга олиб бориш учун унга ўт, сув, сомонга ўхшаш нарсалар беради. Қассобнинг қўйга қиладиган мана шу муомаласини истидрож деб айтилади.
Бир одам ўзи нотўғри йўлда бўла туриб чиройли зуҳурот кўрадиган бўлса ва буни яна қайта кўрадиган бўлса, мавжуд ёмон ҳолига кўмилади. Яъни ёмон шахс ўзи ҳақида ҳар қанча яхши тушлар кўрадиган бўлса, шунчалик зарарли бўлади.
Аллоҳ таоло Аъроф сурасида шундай марҳамат қилади:
وَالَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَيْثُ لاَ يَعْلَمُونَ
Шу нарса ҳам борки, бир одам шайхининг рухсати бўлмасдан муридларга тариқат дарсларини ўргатиши ва уларнинг ҳолларини сўрашлиги хиёнатдир.
Бу борада Имом Раббоний (қуддиса сирруҳу) шундай дейдилар: “Шайх ҳазрат (ўзларининг шайхлари назарда тутилмоқда) охирги марта учрашганимизда камина фақирга: “Илаҳдод (деган киши) ҳақида нима деб ўйлайсан? Агар айрим муридларимизга бизнинг номимиздан вазифаларини етказса ва уларнинг ҳолларини бизга етказиб турса қандай бўлади? Зеро, менда муридларни ёнимга оладиган, уларга вазифаларини ўргатадиган ва уларнинг ҳолларини сўрайдиган кучим йўқ”, деди. Лекин камина фақир ушбу масалада иккиланиб қолдим. Бироқ чорасизлик бунга мажбур қилгани боис, тегишли масалада бунга рухсат бердим. Бундай таблиғ (дарсларни етказиш) вазифаси худди элчилик вазифасига ўхшаш бўлишига шубҳа йўқ. Айниқса, иш имконсизлик туфайли юзага келган бўлса, (вазифа ҳам) зарурат миқдорича тайин этилади. Шунинг учун ҳам бу элчилик вазифаси шайхимизнинг тирикликлари билан чегаралангандир. Шайхимиз вафот этганларидан сўнг муридларга сабоқ бериш ва уларнинг ҳолларини сўрашлик ҳам хиёнат ҳисобланади” (Имом Раббоний, “Мактубот”, 32-мактуб, 1/46).
Аёллар тариқат дарслари бермайдилар, лекин тариқатда бўлган аёллардан биттаси аёл ихвонларни бир жойга тўплаб, олган дарсларини тушунтириб беришлари мумкин бўлади. Бизнинг уйимизда ҳам шундай. Улуғларимизда кўрмаган нарсаларни бажармасликка ғайрат кўрсатамиз.
Мурид ҳол ва зуҳурот ларини шайхига айтиб туради ва кўрсатмаларига кўра ҳаракат қилади.
Имом Раббоний (қуддиса сирруҳу): “Зуҳуротларга эътибор берилмайди. Зеро, булар хаёлий нарсалар бўлиб, ҳақиқий эмаслар. Шайтон жуда ҳам қаттиқ душмандир. Унинг оёқ уйинларидан амин бўлиш, фақатгина Аллоҳ ҳимоя қилган кишиларга насиб этади. Зуҳуротларга эътибор берилмайди. Гарчи бу айтганларимнинг тўғрилиги бугун тушунилмаса ҳам вақти келиб тўғрилиги маълум бўлади. Бир одамнинг шариатида нуқсон бўлган ҳолда кашф ва зуҳуротлар содир бўлаётган бўлса, бу истидрождир.”
“Шариатдир бизга ҳужжат кетамиз,
Жамолни камол билан сайр қиламиз.”
Яъни, ҳақ ва ботилни бир-биридан ажратишда далилимиз шариатдир. Жамолуллоҳни сайр қиламиз.
Абдулқодир Жийлоний (қуддиса сирруҳу)нинг муридларидан биттаси тушида ўзини жаннатда сарой ва қасрлар ичида, ҳурлар ва ғилмонлар орасида кўрди. Бу тушни бир неча марта кўргач, жуда ҳам катта мақомга етишганини ва муршидга эҳтиёжи қолмаганига ишонч ҳосил қилиб, суҳбатларни тарк қилди.
Бир куни ҳазрат уни тасодифан учратиб қолади ва суҳбатларга нима сабабдан келмаётганига қизиқади. У эса тушини айтиб берар экан, муршидга эҳтиёжи қолмаганини ва жаннатий инсон бўлиб қолганини маълум қилади.
Шунда Абдулқодир Жийлоний (қуддиса сирруҳу) унга агар шу тушини яна кўрадиган бўлса: “Бисмиллаҳ ё Абдулқодир Жийлоний!” деб айтишни бюради.
У яна ўша тушини кўради ва муршиди буюргандек, айтади. Сўзни айтиши биланоқ жаннат бўлиб кўриниб турган жой ахлатхонага айланади. Мурид эса кўрган тушининг шайтоний эканини тушуниб етади ва тавба қилади.
Кўрдингизми, шайтон ахлатхонани инсонга жаннат қилиб кўрсатмоқда. Эй инсон! Кўрган тушингга ишонаверасанми? Ундан кўра Қуръонга ишонсанг-чи! Ўзингизни туш ёки зуҳуротда жуда ҳам ажойиб ҳолларда кўришингиз мумкин. Шариатга зид ҳол ва ҳаракатларингиз бўлган ҳолда бундай тушлар кўришингиз, истидрождан бошқа нарса эмас.
Истидрож – бу Аллоҳ таолонинг осий бандасини даража-даража ҳалокат томон тортиши, деганидир. Сўйилмоқчи бўлган қўй қочади. Қассоб эса уни ушлаб сўйиладиган жойга олиб бориш учун унга ўт, сув, сомонга ўхшаш нарсалар беради. Қассобнинг қўйга қиладиган мана шу муомаласини истидрож деб айтилади.
Бир одам ўзи нотўғри йўлда бўла туриб чиройли зуҳурот кўрадиган бўлса ва буни яна қайта кўрадиган бўлса, мавжуд ёмон ҳолига кўмилади. Яъни ёмон шахс ўзи ҳақида ҳар қанча яхши тушлар кўрадиган бўлса, шунчалик зарарли бўлади.
Аллоҳ таоло Аъроф сурасида шундай марҳамат қилади:
وَالَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَيْثُ لاَ يَعْلَمُونَ