Va nihoyat, Nazar Eshonqulning 2 jildlik saylanmasıni tugatdim.
Miyyam oʻzini uzoq va mashaqqatli jangdan shalpayib, xorib chiqqan piyoda askardek his qilyapti...
Taqriz yozmoqchi edim, lekin shundoq ham ilmiy ishimning bir butun bobi shunga bagʻishlangan. Shuning uchun endi oʻtirib ishni yozish kerak.
Hamma biladi, Nazar Eshonqul ijodi mazza qilib oʻqiladigan turga kirmaydi, xoslar uchun, adabiy did, badiiy salohiyat, yuksak ijtimoiy tafakkur egalari uchun.
Shuning uchun juda qiynalib, boʻlib-bo'lib oʻqidim. Tugatib olguncha ichlarim ezilib ketdi. Ramzlar, timsol, yarim betda ham tugamaydigan uzun gaplar, oxiriga yetguncha boshi esdan chiqadigan jumlalar, tagida juda katta ijtimoiy ishoralar yotgan tasvirlar... Qisqasi, tushunmagan oʻrinlarim ham boʻldi, oʻchig'ini aytsam. Hali xoslar ichiga kirmabman deb biroz shashtim qaytdi.
Nazar Eshonqul ijodi boʻyicha yozilgan maqolalar, tahlillar, taqrizlar, monografiyalar bilan tanishdim. Bildimki, hatto akademik, dotsent va professorlar ham adib ijodini bir oʻqishda zoʻriqish his qilishgani, mutolaa oson kechmaganini tan olishgan (Ibrohim Haqqul, masalan)
Sal konglim taskin topdi. Demak, muhimi, hammasini tushunish, mazza qilib oʻqish emas.
Qanday oʻqish emas, qanday asarni oʻqishda asl masala.
Badiiy didni kitobga qarab oʻstirib borish kerak, kitob saviyasini badiiy didga qarab tushirib borish emas.
Oʻqib tugatgandan keyin koʻnglingizga huzun va asarlaridagi kabi qora boʻgʻiq ranglar, zulmat, badboʻy hamda ufunat hidini qoldirib ketadi bu ijodkor asarlari. Oʻkirib yigʻlamaysiz, baqirib kulmaysiz. Faqat oʻylatadi, oʻylatadi, oʻylatadi...
Chalkash fikrlar, bir dunyo mulohazalar ichiga tashlab qoʻyadi. Keyin yuraverasiz, boshvog'ingizni topa olmay.
Umuman olganda, asaridagi qahramonlaridan birining Dostoyevskiy haqida aytgan fikrini Nazar Eshonqul ijodiga ham bemalol qoʻllash mumkin deb oʻyladim:
"Достоевскийнинг ҳам касали бор эди, шекилли, Ўта ғайритабиий ёзувчи. Уни ўқийверсам, ўзимни ўзим ёмон кўриб қоламан. Худди бировнинг хаётида яшаб юрганга ўхшайман. Кўнглимдаги кўпгина нарсаларни суғуриб олади... Ўзимни бўм-бўш, чириган ёгочдек ҳис қиламан.... Умуман, дахоларнинг ҳаммаси маълум маънода руҳий касал бўлишади. (Ta'qiq mevasi" romanidan)
@MoychechagiM_Sh