#Foydali
#malumot

📚 Organik kimyo

Mavzu: Alkenlar CnH2n

📝 Alkenlar (Olefinlar) deb tarkibida uglerod va vodorod atomlaridan tashkil topgan va bitta qoʻshboq saqlagan ochiq zanjirli uglevodorodlarga aytiladi.


Birinchi vakli etilen CH2=CH2 etanning degidrogenlash yo'li bilan olinadi. Undan bitta vodorod atomini chiqarish natijasida vinil radikali hosil boʻladi ( CH2=CH- ).

Ikkinchi vakili propen deb nomlanadi yani alkanlardagi an qo'shimchasi o'rniga en qo'shimchasi qo'shib aytiladi. Undan bitta vodorod atomini chiqarish natijasida allil radikali hosil boʻladi ( CH2=CH-CH2- ) .

Eslab qoling vinil radikali (CH2=CH-)
Vinil spiriti CH2=CH-OH
Vinil xlorid CH2-CH-Cl

Eslab qoling allil radikali ( CH2=CH-CH2- )
Allil spirti CH2=CH-CH2-OH
Allil xlorid CH2=CH-CH2-Cl

Olinishi:

1. Alkanlarni degidrogenlab:

2CH4=CH2=CH2+2H2

2. To'yingan spirtlarni degidratlab:
Reaksiya Zaytsev qoidasiga binoan boradi.

C2H5OH = CH2=CH2 + H2O

Zaytsev qoidasi: Suv gidroksid va vodoroddan hosil boʻladi. Vodorod kam gidrogenlangan ( vodorod kami ) ugleroddan ajraladi.

CH3-CH-CH-CH3 = CH3-CH=CH-CH3
| |
[ H OH ] = > H2O

3. Galogenli hosilalaridan:

CH3-CH(Cl)-CH3+KOH(spirt)=>

C3H6+KCl+H2O

4. Digalogenli hosilalarga Zn yoki Mg ta'sir ettirib:

CH2Br-CHBr-CH3+Zn =>

CH2=CH2-CH3 + ZnBr2

Kimyoviy xossalari:

Birikish oksidlanishi reaksiyalariga qo'shbo'g'ining uzilishi hisobiga kirishadi, Bromli suv va KMnO4 ni rangsizlantiradi.

1. Birikish reaksiyalari ( H2, Galogenlar, suv )

a) CH3-CH=CH2+H2=CH3-CH2-CH3
( Ni kat, 150-200 °C , Sabatye kashf qilgan)

b) CH2=CH2+Br2=CH2(Br)-CH2(Br)

c) H2O va HBr birikishi reaksiyalari Markovnikov qoidasiga binoan boradi.

Markovnikov qoidasi:
Vodorod ko'p gidrogenlangan ( vodorod ko'p ) uglerod atomiga birikadi kam gidrogenlanganiga esa OH birikadi.

CH2=CH-CH3 + H2O=>

CH3-CH(OH)-CH3

CH2=CH-CH3 + HCl =>

CH3-CH(Br)-CH3

2. Oksidlanish reaksiyasi:

a) K2Cr2O7, H2CrO4 , HNO3, CrO3 ta'sirada keton va kislotalar hosil qiladi.

Alkenlarning tuzilishini aniqlashda ishlatiladi.
CrO3
CH3-C(CH3)=CH-CH3 ---------->

CH3-C(CH3)=O + CH3COOH

b) KMnO₄ ning suvdagi yoki ishqordagi eritmasi bilan 2 atomli spirtlar(glikol)lar hosil qiladi. Organik modda to’yinganligini unda qo’sh va uchbog’lar mayjudligini aniqlash reaksiyasi. Vegner reaksiyasi hisoblanadi.

2CH2=CH2+4KMnO4+H2O = 2MnO2

+2KOH+3HO-CH2-CH2-OH

3. Yonish reaksiyasi:

CnH2n+1.5nO2=nCO2+nH2O

4. Polimerlanish:

nCH2=CH2 = ( -CH2-CH2- )n polietilen

Ishlatilishi:

Polietilen plyonkalar, idish, trubalar tayyorlashda Etilen issiqxona havosiga oz miqdorda qo'shilganda mevalarning (pomidor, sitrusva b.) yetilishi tezlashadi.Etilxlorid tibbiyotda mahalliy tinchlantiruvchi vosita sifatida ishlatiladi.

🔰 Eng yaxshilarni sizlar uchun tayyorladim oʻqib chiqsangiz foydasi tegadi degan umiddamiz📌📌

✅ Do'stlarga ham ulashamiz bizni kuzatishni davom eting!

⚠️Boshqa kanal adminlar manba bilan olishini unutmang♻️

✍ @Student_kimyo

🔻Kanalga obuna boʻlish
@Kimyo_S_A_00