Quyida bu uchun muhim bo‘lgan fanlar ro‘yxati keltirilgan:
1. Tarixshunoslik va tarix falsafasi
Ibn Xaldun tarixni voqealardan iborat hodisalar yig‘indisi emas, balki ularning sabab va oqibatlarini tahlil qiluvchi ilm sifatida ko‘radi.
Tarix falsafasi va tarixiy metodologiyani o‘rganish, uning tarixga yangicha yondashuvini tushunishga yordam beradi.
2. Ijtimoiy fanlar (sotsiologiya)
Ibn Xaldun ijtimoiy hayotni chuqur tahlil qilgan. U sotsiologiya tamoyillarini asarlarida nazariy jihatdan bayon etgan.
Jamiyat tuzilishi, qabilachilik, shahar madaniyati va davlat shakllanishi kabi masalalarni tushunish muhimdir.
3. Islomiy ilm-fanlar
Fiqh va shariat ilmlari: Uning asarida davlat boshqaruvi va qonunlar bilan bog‘liq masalalar chuqur bahs qilingan.
Ilmul kalom (islom falsafasi): Ibn Xaldunning diniy-falsafiy qarashlarini anglash uchun kerak. Ilmul kalom uchun esa mantiq ilmi zarur.
4. Falsafa va islom falsafasi
Ibn Xaldunning asarida falsafiy tafakkur va nazariyalar (masalan, Aristotel, Forobiy va Ibn Sino kabi faylasuflarning ta’siri) sezilib turadi. Falsafiy tushunchalarni bilish asarni yaxshi tahlil qilishga yordam beradi.
5. Iqtisodiy bilimlar
U iqtisodiy faoliyat, mehnat taqsimoti, boylik va jamiyat rivojlanishini chuqur tahlil qilgan. Bu esa zamonaviy iqtisodiyot nazariyasi asoslarini o‘rganish uning g‘oyalarini yaxshi tushunishga yordam beradi.
6. Geografik ilmlar haqida tushuncha
Ibn Xaldun jamiyat rivojlanishida geografik omillarning ta’sirini muhim deb bilgan. Shuning uchun uning bu jihatini to‘g‘ri tushunish uchun geografiya fanidan xabardor bo‘lish kerak.
7. Psixologiya va inson xulq-atvori
Ibn Xaldun jamiyat va inson xulqining ichki sabablarini o‘rganadi. Shuning uchun inson psixologiyasini tushunish ham muhimdir.
"Muqaddima" ni tushunib o‘qish uchun yuqoridagi kabi keng qamrovli bilimlar kerak bo‘lsa-da, asosan tarix, sotsiologiya, iqtisodiyot, falsafa va islomiy fanlarga asosiy e’tibor qaratish lozim. Shu fanlar bo‘yicha chuqur bilimga ega bo‘lish Ibn Xaldunning g‘oyalarini mukammal tushunish va zamonaviy dunyoda ulardan foydalanish imkonini beradi.
"Muqaddima" kitobidan arab tilida yetuk olim, muhaddis, faqih Muhammad Mujiyr al-Xotiy tomonidan olib borilayotgan dars:
Biz kitobni o'qimang demayabmiz, avval mutaxassislar o'qib xulosa berishsin, keyin yuqoridagi kabi dars yoki shunga o'xshash kitobni tushunishga yaqinlashtiruvchi davralar tashkil qilinsa, keyin kirishsangiz juda afzal demoqchimiz. Ungacha vaqtni va zehnni kerakli o'ringa sarflab turing.
Bunday yuqori saviyadagi asar shunchaki oson tushuniladigan bir roman kabi yozilmaydi. Shu ham esdan chiqmasin..
Manba: Xushnudbek Xolmuhammad
1. Tarixshunoslik va tarix falsafasi
Ibn Xaldun tarixni voqealardan iborat hodisalar yig‘indisi emas, balki ularning sabab va oqibatlarini tahlil qiluvchi ilm sifatida ko‘radi.
Tarix falsafasi va tarixiy metodologiyani o‘rganish, uning tarixga yangicha yondashuvini tushunishga yordam beradi.
2. Ijtimoiy fanlar (sotsiologiya)
Ibn Xaldun ijtimoiy hayotni chuqur tahlil qilgan. U sotsiologiya tamoyillarini asarlarida nazariy jihatdan bayon etgan.
Jamiyat tuzilishi, qabilachilik, shahar madaniyati va davlat shakllanishi kabi masalalarni tushunish muhimdir.
3. Islomiy ilm-fanlar
Fiqh va shariat ilmlari: Uning asarida davlat boshqaruvi va qonunlar bilan bog‘liq masalalar chuqur bahs qilingan.
Ilmul kalom (islom falsafasi): Ibn Xaldunning diniy-falsafiy qarashlarini anglash uchun kerak. Ilmul kalom uchun esa mantiq ilmi zarur.
4. Falsafa va islom falsafasi
Ibn Xaldunning asarida falsafiy tafakkur va nazariyalar (masalan, Aristotel, Forobiy va Ibn Sino kabi faylasuflarning ta’siri) sezilib turadi. Falsafiy tushunchalarni bilish asarni yaxshi tahlil qilishga yordam beradi.
5. Iqtisodiy bilimlar
U iqtisodiy faoliyat, mehnat taqsimoti, boylik va jamiyat rivojlanishini chuqur tahlil qilgan. Bu esa zamonaviy iqtisodiyot nazariyasi asoslarini o‘rganish uning g‘oyalarini yaxshi tushunishga yordam beradi.
6. Geografik ilmlar haqida tushuncha
Ibn Xaldun jamiyat rivojlanishida geografik omillarning ta’sirini muhim deb bilgan. Shuning uchun uning bu jihatini to‘g‘ri tushunish uchun geografiya fanidan xabardor bo‘lish kerak.
7. Psixologiya va inson xulq-atvori
Ibn Xaldun jamiyat va inson xulqining ichki sabablarini o‘rganadi. Shuning uchun inson psixologiyasini tushunish ham muhimdir.
"Muqaddima" ni tushunib o‘qish uchun yuqoridagi kabi keng qamrovli bilimlar kerak bo‘lsa-da, asosan tarix, sotsiologiya, iqtisodiyot, falsafa va islomiy fanlarga asosiy e’tibor qaratish lozim. Shu fanlar bo‘yicha chuqur bilimga ega bo‘lish Ibn Xaldunning g‘oyalarini mukammal tushunish va zamonaviy dunyoda ulardan foydalanish imkonini beradi.
"Muqaddima" kitobidan arab tilida yetuk olim, muhaddis, faqih Muhammad Mujiyr al-Xotiy tomonidan olib borilayotgan dars:
Biz kitobni o'qimang demayabmiz, avval mutaxassislar o'qib xulosa berishsin, keyin yuqoridagi kabi dars yoki shunga o'xshash kitobni tushunishga yaqinlashtiruvchi davralar tashkil qilinsa, keyin kirishsangiz juda afzal demoqchimiz. Ungacha vaqtni va zehnni kerakli o'ringa sarflab turing.
Bunday yuqori saviyadagi asar shunchaki oson tushuniladigan bir roman kabi yozilmaydi. Shu ham esdan chiqmasin..
Manba: Xushnudbek Xolmuhammad