Абдуллоҳ ибн Масъуд разийаллоҳу анҳу ривоят қилишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилганлар:
المرأة عورة، فاذا خرجت استشرفها الشيطان
“Хотин киши авратдир! Бас, қачон кўчага чиқса, шайтон у билан шарафланади”. (Термизий, 1/1173, Ибн Ҳиббон, 1/329, Ибн Хузайма, 1/1676; Имом Термизий (р.ҳ.) мазкур ҳадисни “ҳасани саҳиҳи ғариб” деган).
Аёллар уйларида ўзлари жамоат бўлиб ҳам намоз ўқий олмайдилар!
Имом Молик раҳимаҳуллоҳнинг ривоятларига бағишланган “ал-Мудаввана” асарида Ҳазрати Али каррамаллоҳу важҳаҳунинг “Аёл имом бўлмайди!” деганлари нақл қилинган (“ал-Мудаввана”, 1/86).
Тўғри, Ойша разийаллоҳу анҳо ва Умму Салама разийаллоҳу анҳо оналаримиздан имом бўлиб аёлларга намоз ўқиб берганлари ривоят этилган (Ҳоким, 1/203, Байҳақий, 3/131, аш-Шофиъий, “ал-Умм”, 1/145, Ибн Ҳазм, “ал-Муҳалло”, 4/219).
Умму Салама разийаллоҳу анҳо онамиз айнан рамазонда аёлларга намоз ўқиб берганлар. Али ибн Ҳусайн разийаллоҳу анҳу ўз жориясига рамазонда оила аъзоларига таровеҳ ўқиб беришни буюрар эди (Музаний, “ал-Мухтасар”, 1/24).
Бироқ, улар имом бўлганда олдинга чиқмасдан биринчи сафда аёллар ўртасида туришган.
Таниқли ҳанафий олими Имом аз-Зайлаъий раҳимаҳуллоҳ мазкур ривоятлар Ҳазрати Умар разийаллоҳу анҳунинг аёлларни масжидга келишидан ман қилгунча бўлган даврларда содир бўлганини, аёлларнинг жамоати мансух (бекор) қилинганини ёзади (Зайлаъий, “Насб ур-раъйа”, 2/33). Шунинг учун бўлса керакки, Ойша онамиз разийаллоҳу анҳо: “Аёллар жамоатида хайр йўқ!” деганлар (Аҳмад, 6/24421, 25254; Табароний, 12/13228).
Аёллар кичик ёшдаги болаларни ҳам таровеҳга ўргатишлари мустаҳабдир. Зотан, Ойша онамиз разийаллоҳу анҳодан рамазон ойида болалар ҳам таровеҳ ўқишлари учун ва шунга ўрганишлари учун уларга беланчак ва арғимчоқлар қилиб беришлари нақл қилинган (Байҳақий (2/219/4797).
Аёллар жамоат бўлиб намоз ўқишлари макруҳи танзиҳий (ҳалолга яқин макруҳ) бўлгани билан, улар эркаклар аралашмайдиган жойда, ўзлари паст овозда жамоат бўладиган бўлсалар ёки эркакларга иқтидо қилсалар ёки ёш болаларга иқтидо қилиб жамоат бўлиб намоз ўқисалар, албатта дуруст. Аёлларнинг ўзлари жамоат бўлган тақдирда, юқорида ўтганидек, имом бўлган аёл биринчи сафнинг ўртасида, ярим қарич олдроқда туради.
Аёллар ўзларининг ёш болаларига иқтидо қилиб намоз ўқиганлари яхшироқ. Чунки, уларни намозга завқ-шавқли қилиб ўстирилади, шу баҳонада, Қуръон суралари ва оятларини кўпроқ ёд олдирилади. Ярим тунгача масжидларда ёш болаларнинг қолиб кетганидан кўра, уйларида оналари ва опа-сингиллари билан жамоат бўлиб таровеҳ ўқиганлари, шак-шубҳасиз, афзалроқдир! Шуни эсда сақлаш керакки, Ҳанафий мазҳабида (ва бошқа мазҳабларда ҳам) фарз намозларига 12-13 ёшга тўлмаган ёш болалар имом бўла олмайдилар. Чунки, уларга ҳали намоз фарз қилинмаган, ўқигани нафл бўлади. Фарз ўқиётганлар нафл ўқиганга иқтидо қила олмайдилар.
Ҳанафий олимларидан Хуросон уламоларининг кўпчилиги ёш боланинг таровеҳга имом бўлишини жоиз десалар, Ироқ ва бизнинг Мовароуннаҳр уламолари жоиз эмас, дейдилар. Насир ибн Яҳё раҳимаҳуллоҳ ўн яшар бола таровеҳга имом бўлса, дуруст бўлади, деган. Муҳаммад ибн Муқотил раҳимаҳуллоҳ бу таровеҳгагина хос, деган. Чунки, Ҳазрати Ҳасан ибн Али разийаллоҳу анҳу бола пайтида Ойша онамиз разийаллоҳу анҳога таровеҳда имом бўлиб берар эканлар (“Фатовойи Таторхония”, 1-жилд. 486-бет). Шунинг учун Абу Али ан-Насафий раҳимаҳуллоҳ ёш боланинг таровеҳга имом бўлишини жоиз, деб фатво берган. Таниқли ҳанафий олими Абдулҳай Лакнавий раҳимаҳуллоҳ ўзининг “Нафъ ул-муфтий” асарида ёзишича, у бола пайтида қори бўлиб, ўн бир яшар пайтида отаси уни таровеҳга ўтказаверган экан (Абдулҳай ал-Лакнавий. Нафъ ул-муфтий ва-с-соил. – Деҳли: Мустафоий, 1886. – Б. 40).
Аёллар жамоат бўлиб таровеҳ ўқимоқчи бўлсалар, аввал хуфтонни ўқиб оладилар. Имомлари балоғатга етган аёл киши бўлса, биринчи сафнинг ўртасида туриб ўқиб беради, ёш бола хуфтонга имом бўла олмайди. Имомликка ярайдиган аёл бўлмаса, ҳамма ўз ҳолича хуфтоннинг фарзини ўқиб олади. Сўнг ҳамма ўз ҳолича хуфтоннинг суннатини ўқийди.
المرأة عورة، فاذا خرجت استشرفها الشيطان
“Хотин киши авратдир! Бас, қачон кўчага чиқса, шайтон у билан шарафланади”. (Термизий, 1/1173, Ибн Ҳиббон, 1/329, Ибн Хузайма, 1/1676; Имом Термизий (р.ҳ.) мазкур ҳадисни “ҳасани саҳиҳи ғариб” деган).
Аёллар уйларида ўзлари жамоат бўлиб ҳам намоз ўқий олмайдилар!
Имом Молик раҳимаҳуллоҳнинг ривоятларига бағишланган “ал-Мудаввана” асарида Ҳазрати Али каррамаллоҳу важҳаҳунинг “Аёл имом бўлмайди!” деганлари нақл қилинган (“ал-Мудаввана”, 1/86).
Тўғри, Ойша разийаллоҳу анҳо ва Умму Салама разийаллоҳу анҳо оналаримиздан имом бўлиб аёлларга намоз ўқиб берганлари ривоят этилган (Ҳоким, 1/203, Байҳақий, 3/131, аш-Шофиъий, “ал-Умм”, 1/145, Ибн Ҳазм, “ал-Муҳалло”, 4/219).
Умму Салама разийаллоҳу анҳо онамиз айнан рамазонда аёлларга намоз ўқиб берганлар. Али ибн Ҳусайн разийаллоҳу анҳу ўз жориясига рамазонда оила аъзоларига таровеҳ ўқиб беришни буюрар эди (Музаний, “ал-Мухтасар”, 1/24).
Бироқ, улар имом бўлганда олдинга чиқмасдан биринчи сафда аёллар ўртасида туришган.
Таниқли ҳанафий олими Имом аз-Зайлаъий раҳимаҳуллоҳ мазкур ривоятлар Ҳазрати Умар разийаллоҳу анҳунинг аёлларни масжидга келишидан ман қилгунча бўлган даврларда содир бўлганини, аёлларнинг жамоати мансух (бекор) қилинганини ёзади (Зайлаъий, “Насб ур-раъйа”, 2/33). Шунинг учун бўлса керакки, Ойша онамиз разийаллоҳу анҳо: “Аёллар жамоатида хайр йўқ!” деганлар (Аҳмад, 6/24421, 25254; Табароний, 12/13228).
Аёллар кичик ёшдаги болаларни ҳам таровеҳга ўргатишлари мустаҳабдир. Зотан, Ойша онамиз разийаллоҳу анҳодан рамазон ойида болалар ҳам таровеҳ ўқишлари учун ва шунга ўрганишлари учун уларга беланчак ва арғимчоқлар қилиб беришлари нақл қилинган (Байҳақий (2/219/4797).
Аёллар жамоат бўлиб намоз ўқишлари макруҳи танзиҳий (ҳалолга яқин макруҳ) бўлгани билан, улар эркаклар аралашмайдиган жойда, ўзлари паст овозда жамоат бўладиган бўлсалар ёки эркакларга иқтидо қилсалар ёки ёш болаларга иқтидо қилиб жамоат бўлиб намоз ўқисалар, албатта дуруст. Аёлларнинг ўзлари жамоат бўлган тақдирда, юқорида ўтганидек, имом бўлган аёл биринчи сафнинг ўртасида, ярим қарич олдроқда туради.
Аёллар ўзларининг ёш болаларига иқтидо қилиб намоз ўқиганлари яхшироқ. Чунки, уларни намозга завқ-шавқли қилиб ўстирилади, шу баҳонада, Қуръон суралари ва оятларини кўпроқ ёд олдирилади. Ярим тунгача масжидларда ёш болаларнинг қолиб кетганидан кўра, уйларида оналари ва опа-сингиллари билан жамоат бўлиб таровеҳ ўқиганлари, шак-шубҳасиз, афзалроқдир! Шуни эсда сақлаш керакки, Ҳанафий мазҳабида (ва бошқа мазҳабларда ҳам) фарз намозларига 12-13 ёшга тўлмаган ёш болалар имом бўла олмайдилар. Чунки, уларга ҳали намоз фарз қилинмаган, ўқигани нафл бўлади. Фарз ўқиётганлар нафл ўқиганга иқтидо қила олмайдилар.
Ҳанафий олимларидан Хуросон уламоларининг кўпчилиги ёш боланинг таровеҳга имом бўлишини жоиз десалар, Ироқ ва бизнинг Мовароуннаҳр уламолари жоиз эмас, дейдилар. Насир ибн Яҳё раҳимаҳуллоҳ ўн яшар бола таровеҳга имом бўлса, дуруст бўлади, деган. Муҳаммад ибн Муқотил раҳимаҳуллоҳ бу таровеҳгагина хос, деган. Чунки, Ҳазрати Ҳасан ибн Али разийаллоҳу анҳу бола пайтида Ойша онамиз разийаллоҳу анҳога таровеҳда имом бўлиб берар эканлар (“Фатовойи Таторхония”, 1-жилд. 486-бет). Шунинг учун Абу Али ан-Насафий раҳимаҳуллоҳ ёш боланинг таровеҳга имом бўлишини жоиз, деб фатво берган. Таниқли ҳанафий олими Абдулҳай Лакнавий раҳимаҳуллоҳ ўзининг “Нафъ ул-муфтий” асарида ёзишича, у бола пайтида қори бўлиб, ўн бир яшар пайтида отаси уни таровеҳга ўтказаверган экан (Абдулҳай ал-Лакнавий. Нафъ ул-муфтий ва-с-соил. – Деҳли: Мустафоий, 1886. – Б. 40).
Аёллар жамоат бўлиб таровеҳ ўқимоқчи бўлсалар, аввал хуфтонни ўқиб оладилар. Имомлари балоғатга етган аёл киши бўлса, биринчи сафнинг ўртасида туриб ўқиб беради, ёш бола хуфтонга имом бўла олмайди. Имомликка ярайдиган аёл бўлмаса, ҳамма ўз ҳолича хуфтоннинг фарзини ўқиб олади. Сўнг ҳамма ўз ҳолича хуфтоннинг суннатини ўқийди.