Аёлларнинг ҳам таровеҳ ўқишлари суннатдир!
Бисмиллаҳир роҳманир роҳим
Аҳли суннат ва жамаот уламоларининг иттифоқ билан айтган гапларига кўра, таровеҳ намозини аёллар ҳам ўқишлари суннати муаккада ҳисобланади. Афсуски, бизнинг юртларда бу унутилган ва амалда қолиб келаётган суннатдир. Уни тирилтиришимиз керак!
Ҳанафий мазҳабининг улуғ фиқҳий манбаларидан “Мухтасар ал-Виқоя”нинг эътиборли шарҳларидан бири “Жомеъ ар-румуз”да бундай дейилган:
و سن التراويح على الصحيح للرجال و النساء جميعا سنة مؤكدة باجماع الصحابة و من بعدهم من الأئمة منكرها مبتدع ضالّ مردود الشهادة
“Таровеҳ саҳиҳ фатвога кўра эркакларга ҳам, аёлларга ҳам – ҳаммасига суннат қилинган. Бу – саҳобаларнинг ва улардан кейинги имомларнинг ижмоъсига кўра суннати муаккададир. Уни инкор қилувчи бидъатчи, адашган, гувоҳлиги мардуд кимсадир!”.(Шамсиддин ал-Қўҳисоний. Жомеъ ар-румуз. 1-жилд. – Қозон, 1902. – Б. 213).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таровеҳ ўқиганларида аҳли аёллари, оила аъзоларини ҳам тўплаганликлари саҳиҳ ҳадиси шарифларда ўз аксини топган. Бу саҳоба Абу Зарр разийаллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда очиқ айтилган. (Масалан, қаранг: Абу Довуд, 1245, Ибн Хузайма, 2206).
Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг аёллари, хусусан, Ойша разийаллоҳу анҳо ва Умму Салама разийаллоҳу анҳо таровеҳни қолдирмай ўқишар эдилар. Ойша онамиз разийаллоҳу анҳо ўз ходимлари Заквон разийаллоҳу анҳунинг орқасида намоз ўқисалар, Умму Салама разийаллоҳу анҳо онамиз ўзи аёллар билан жамоат бўлиб ўқиб берар эдилар.
Саҳоба Жобир ибн Абдуллоҳ разийаллоҳу анҳудан ривоят қилишларича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Убай ибн Каъб разийаллоҳу анҳунинг таровеҳларда кўринмай қолганини сезиб, ундан сабабини сўрабдилар. Убай: “Рамазон кечалари битта ишим бор”, дебди. “Нима иш экан у?” дебдилар. Убай: “Ҳовлимдаги хотинлар: “Биз Қуръонни (тўла) ўқишни билмаймиз. Сен билан намоз ўқисак”, дедилар. Улар билан таровеҳ ўқийман ва витр ҳам ўқийман” деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга розилик билдириб, ҳеч нарса демадилар (Табароний, “ал-Мўъжам ал-авсат”, 4/3731; Ибн Ҳиббон, 6/2549; Абу Яъло, 3/1801). Ҳадисшунос олим ал-Ҳайсамий раҳимаҳуллоҳ “Мажмаъ аз-завоид”да ушбу ҳадисни “исноди ҳасан” деган (2/2387).
Мазкур ривоятдан Убай ибн Каъб разийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларидаёқ аёлларга таровеҳ ўқиб берганлиги англашилади. Ҳазрати Умар разийаллоҳу анҳу таровеҳни жамоат бўлиб ўқишни қайтадан ташкил қилганларида Убай ибн Каъб разийаллоҳу анҳуни эркакларга Сулаймон ибн Абу Хайсума (Ҳасма) разийаллоҳу анҳуни эса аёлларга таровеҳ ўқиб беришга амр қилган эди. Ҳазрати Усмон разийаллоҳу анҳу даврида эса Сулаймон разийаллоҳу анҳу аёлларга ҳам, эркакларга ҳам таровеҳ ўқиб берган. Ҳазрати Али каррамаллоҳу важҳаҳунинг даврида эса Арфажа ас-Сақафий разийаллоҳу анҳу аёлларга таровеҳ ўқиб берадиган бўлди. (Байҳақий, 2/4788, 4789, Абдурраззоқ, 4/258/8722, Ибн Наср, “Қиём ал-лайл”, 1/93).
Демак, таровеҳни ўқиш аёлларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг замонларидан бери суннат бўлиб келмоқда!
Ҳозирда аёллар масжидларда жамоатга қўшилиб намоз ўқиш имкониятлари яратилган бўлса, масжидга чиқишлари мумкин, бироқ, уйларида ўқиганлари яхшироқ, албатта. Бизда мана шуниси қабул қилинган. Чунки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
بيوتهنّ خير لهن
“Аёлларнинг уйлари улар учун яхшироқдир”, деганлар. (Абу Довуд, 1/567; Аҳмад, 2/5468; Ҳоким, 1/755; Ибн Хузайма, 3/1684; Байҳақий, 3/5142).
Умму Салама онамиз разийаллоҳу анҳо ривоят қилишича, Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деб марҳамат қилганлар:
خير مساجد النساء قعر بيوتهن او قال خير صلوة النساء قعر بيوتهن
“Аёлларнинг энг яхши масжидлари уйларининг тўридир” ёки “Аёлларнинг намозларининг энг яхшиси уйларининг тўридир”, деганлар.(Аҳмад, 6/26584, 26612; Ҳоким, 1/756; Ибн Хузайма, 3/1683; Табароний, 23/709; Байҳақий, 3/5143; Абу Яъло, 12/7025).
Бисмиллаҳир роҳманир роҳим
Аҳли суннат ва жамаот уламоларининг иттифоқ билан айтган гапларига кўра, таровеҳ намозини аёллар ҳам ўқишлари суннати муаккада ҳисобланади. Афсуски, бизнинг юртларда бу унутилган ва амалда қолиб келаётган суннатдир. Уни тирилтиришимиз керак!
Ҳанафий мазҳабининг улуғ фиқҳий манбаларидан “Мухтасар ал-Виқоя”нинг эътиборли шарҳларидан бири “Жомеъ ар-румуз”да бундай дейилган:
و سن التراويح على الصحيح للرجال و النساء جميعا سنة مؤكدة باجماع الصحابة و من بعدهم من الأئمة منكرها مبتدع ضالّ مردود الشهادة
“Таровеҳ саҳиҳ фатвога кўра эркакларга ҳам, аёлларга ҳам – ҳаммасига суннат қилинган. Бу – саҳобаларнинг ва улардан кейинги имомларнинг ижмоъсига кўра суннати муаккададир. Уни инкор қилувчи бидъатчи, адашган, гувоҳлиги мардуд кимсадир!”.(Шамсиддин ал-Қўҳисоний. Жомеъ ар-румуз. 1-жилд. – Қозон, 1902. – Б. 213).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таровеҳ ўқиганларида аҳли аёллари, оила аъзоларини ҳам тўплаганликлари саҳиҳ ҳадиси шарифларда ўз аксини топган. Бу саҳоба Абу Зарр разийаллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда очиқ айтилган. (Масалан, қаранг: Абу Довуд, 1245, Ибн Хузайма, 2206).
Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг аёллари, хусусан, Ойша разийаллоҳу анҳо ва Умму Салама разийаллоҳу анҳо таровеҳни қолдирмай ўқишар эдилар. Ойша онамиз разийаллоҳу анҳо ўз ходимлари Заквон разийаллоҳу анҳунинг орқасида намоз ўқисалар, Умму Салама разийаллоҳу анҳо онамиз ўзи аёллар билан жамоат бўлиб ўқиб берар эдилар.
Саҳоба Жобир ибн Абдуллоҳ разийаллоҳу анҳудан ривоят қилишларича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Убай ибн Каъб разийаллоҳу анҳунинг таровеҳларда кўринмай қолганини сезиб, ундан сабабини сўрабдилар. Убай: “Рамазон кечалари битта ишим бор”, дебди. “Нима иш экан у?” дебдилар. Убай: “Ҳовлимдаги хотинлар: “Биз Қуръонни (тўла) ўқишни билмаймиз. Сен билан намоз ўқисак”, дедилар. Улар билан таровеҳ ўқийман ва витр ҳам ўқийман” деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга розилик билдириб, ҳеч нарса демадилар (Табароний, “ал-Мўъжам ал-авсат”, 4/3731; Ибн Ҳиббон, 6/2549; Абу Яъло, 3/1801). Ҳадисшунос олим ал-Ҳайсамий раҳимаҳуллоҳ “Мажмаъ аз-завоид”да ушбу ҳадисни “исноди ҳасан” деган (2/2387).
Мазкур ривоятдан Убай ибн Каъб разийаллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларидаёқ аёлларга таровеҳ ўқиб берганлиги англашилади. Ҳазрати Умар разийаллоҳу анҳу таровеҳни жамоат бўлиб ўқишни қайтадан ташкил қилганларида Убай ибн Каъб разийаллоҳу анҳуни эркакларга Сулаймон ибн Абу Хайсума (Ҳасма) разийаллоҳу анҳуни эса аёлларга таровеҳ ўқиб беришга амр қилган эди. Ҳазрати Усмон разийаллоҳу анҳу даврида эса Сулаймон разийаллоҳу анҳу аёлларга ҳам, эркакларга ҳам таровеҳ ўқиб берган. Ҳазрати Али каррамаллоҳу важҳаҳунинг даврида эса Арфажа ас-Сақафий разийаллоҳу анҳу аёлларга таровеҳ ўқиб берадиган бўлди. (Байҳақий, 2/4788, 4789, Абдурраззоқ, 4/258/8722, Ибн Наср, “Қиём ал-лайл”, 1/93).
Демак, таровеҳни ўқиш аёлларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг замонларидан бери суннат бўлиб келмоқда!
Ҳозирда аёллар масжидларда жамоатга қўшилиб намоз ўқиш имкониятлари яратилган бўлса, масжидга чиқишлари мумкин, бироқ, уйларида ўқиганлари яхшироқ, албатта. Бизда мана шуниси қабул қилинган. Чунки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
بيوتهنّ خير لهن
“Аёлларнинг уйлари улар учун яхшироқдир”, деганлар. (Абу Довуд, 1/567; Аҳмад, 2/5468; Ҳоким, 1/755; Ибн Хузайма, 3/1684; Байҳақий, 3/5142).
Умму Салама онамиз разийаллоҳу анҳо ривоят қилишича, Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деб марҳамат қилганлар:
خير مساجد النساء قعر بيوتهن او قال خير صلوة النساء قعر بيوتهن
“Аёлларнинг энг яхши масжидлари уйларининг тўридир” ёки “Аёлларнинг намозларининг энг яхшиси уйларининг тўридир”, деганлар.(Аҳмад, 6/26584, 26612; Ҳоким, 1/756; Ибн Хузайма, 3/1683; Табароний, 23/709; Байҳақий, 3/5143; Абу Яъло, 12/7025).