Va yana qoʻshimcha savol
Agar shayton bo‘lganimda, yana quyidagi usullarni qo‘llagan bo‘lardim:
1. Haqiqatni aralashtirib buzish: Rostga yolg‘on aralashtirib, odamlarning haqiqatni farqlay olmasliklariga olib kelardim. Bu orqali ularning aqliy va ma’naviy ustunliklarini susaytirishga harakat qilardim.
2. Bandlikni oshirib qo‘yish: Odamlarning kundalik hayotini keraksiz vazifalar va bandlik bilan to‘ldirardim, shunda ular o‘z maqsadlari haqida o‘ylashga vaqt topolmas edi.
3. Hasad va g‘azabni kuchaytirish: Odamlarni boshqalarga nisbatan hasad qilishga yoki yomon ko‘rishga rag‘batlantirib, ularning qalblarini tinchlikdan mahrum qilardim. Bu ularni ichki barqarorlik va ruhiy rivojlanishdan uzoqlashtiradi.
4. Keraksiz raqobatni targ‘ib qilish: Odamlarni bir-biriga qarshi raqobatga undab, ularni o‘z ichki qadr-qimmatlaridan ko‘ra tashqi muvaffaqiyatlarga bog‘liq qilib qo‘yardim. Bu ularda ichki bo‘shliqni paydo qiladi.
5. Ilm va amal o‘rtasidagi tafovutni kengaytirish: Odamlarga ko‘p bilim berib, lekin u bilimlarni amalda qo‘llamaslikka undardim. Ular biladigan, ammo bajarmaydigan insonlarga aylanib qolardi.
6. Ishonchli odamlarni nishonga olish: Jamiyatdagi o‘rnak bo‘ladigan odamlarga yomon ko‘rinish berishga harakat qilardim, ularning obro‘sini yo‘qotishga intilardim. Chunki ularning nuri boshqalarga yo‘l ko‘rsatadi.
7. Halokatli odatlarni targ‘ib qilish: Ichkilik, qimor, beqaror munosabatlar kabi zararli odatlarni "erkinlik" va "baxt" niqobi ostida ularga jozibador qilib ko‘rsatardim.
8. Xursandchilikni noto‘g‘ri joyda qidirishga undash: Odamlarni haqiqiy baxtni ma’naviyatdan izlash o‘rniga moddiy narsalarda qidirishga undardim.
9. Kichik gunohlarni oddiy ko‘rsatish: "Bu kichik gunoh, kechiriladi", deb o‘ylashga majbur qilib, ularni katta gunohlar sari asta-sekin olib borardim.
10. Ikkiyuzlamachilikni rivojlantirish: Odamlarni ko‘z-ko‘z qilish uchun ibodat qilishga yoki o‘zlarini yaxshiroq ko‘rsatishga undardim, shunda ular ichki samimiyat va ixlosni yo‘qotardi.
Bu kabi usullar orqali odamlarning e’tiborini haqiqiy qadriyatlardan uzoqlashtirishga harakat qilgan bo‘lardim. Ammo shaytonning asosiy quroli odamning o‘zining zaifliklari ekanini unutmaslik kerak: inson o‘zini anglab, taqvodor bo‘lsa, shaytonning hiylalari muvaffaqiyatsiz bo‘ladi.
Agar shayton bo‘lganimda, yana quyidagi usullarni qo‘llagan bo‘lardim:
1. Haqiqatni aralashtirib buzish: Rostga yolg‘on aralashtirib, odamlarning haqiqatni farqlay olmasliklariga olib kelardim. Bu orqali ularning aqliy va ma’naviy ustunliklarini susaytirishga harakat qilardim.
2. Bandlikni oshirib qo‘yish: Odamlarning kundalik hayotini keraksiz vazifalar va bandlik bilan to‘ldirardim, shunda ular o‘z maqsadlari haqida o‘ylashga vaqt topolmas edi.
3. Hasad va g‘azabni kuchaytirish: Odamlarni boshqalarga nisbatan hasad qilishga yoki yomon ko‘rishga rag‘batlantirib, ularning qalblarini tinchlikdan mahrum qilardim. Bu ularni ichki barqarorlik va ruhiy rivojlanishdan uzoqlashtiradi.
4. Keraksiz raqobatni targ‘ib qilish: Odamlarni bir-biriga qarshi raqobatga undab, ularni o‘z ichki qadr-qimmatlaridan ko‘ra tashqi muvaffaqiyatlarga bog‘liq qilib qo‘yardim. Bu ularda ichki bo‘shliqni paydo qiladi.
5. Ilm va amal o‘rtasidagi tafovutni kengaytirish: Odamlarga ko‘p bilim berib, lekin u bilimlarni amalda qo‘llamaslikka undardim. Ular biladigan, ammo bajarmaydigan insonlarga aylanib qolardi.
6. Ishonchli odamlarni nishonga olish: Jamiyatdagi o‘rnak bo‘ladigan odamlarga yomon ko‘rinish berishga harakat qilardim, ularning obro‘sini yo‘qotishga intilardim. Chunki ularning nuri boshqalarga yo‘l ko‘rsatadi.
7. Halokatli odatlarni targ‘ib qilish: Ichkilik, qimor, beqaror munosabatlar kabi zararli odatlarni "erkinlik" va "baxt" niqobi ostida ularga jozibador qilib ko‘rsatardim.
8. Xursandchilikni noto‘g‘ri joyda qidirishga undash: Odamlarni haqiqiy baxtni ma’naviyatdan izlash o‘rniga moddiy narsalarda qidirishga undardim.
9. Kichik gunohlarni oddiy ko‘rsatish: "Bu kichik gunoh, kechiriladi", deb o‘ylashga majbur qilib, ularni katta gunohlar sari asta-sekin olib borardim.
10. Ikkiyuzlamachilikni rivojlantirish: Odamlarni ko‘z-ko‘z qilish uchun ibodat qilishga yoki o‘zlarini yaxshiroq ko‘rsatishga undardim, shunda ular ichki samimiyat va ixlosni yo‘qotardi.
Bu kabi usullar orqali odamlarning e’tiborini haqiqiy qadriyatlardan uzoqlashtirishga harakat qilgan bo‘lardim. Ammo shaytonning asosiy quroli odamning o‘zining zaifliklari ekanini unutmaslik kerak: inson o‘zini anglab, taqvodor bo‘lsa, shaytonning hiylalari muvaffaqiyatsiz bo‘ladi.