“Канада орзуси” канали муаллифи Чаросхоннинг диссертациялар $3,000-5,000га ёзилиши ҳақидаги ёзувини ўқиб, ҳайрон қолдим дея олмайман. Ўзбекистондаги университетлардаги вазиятни ўзим яхши билмасамда (бакалаврни битирганимга бу йил 20 йил тўлади), шундай бўлиши мумкинлигини таҳмин қилардим. Айниқса охирги йилларда эшитаётган гапларимга асосланиб (масалан, “халқаро” журналларда “мақола чиқариш” ҳақида).

Илм-фан кўзбўямачилик учун, номига ё хўжакўрсинга қилинадиган нарса эмас. Диплом олиш учун ўқиш, ишга кириш учун ё лавозим учун PhD қилиш мумкиндир, аммо бундай амалиёт нормага айланса илм-фан ривожи ҳақида гапирмасаям бўлади. Эски даврлардагидек, “биз ўзимизни ишлаганга соляпмиз, бизга эса ойлик тўлагандек бўлишяпти” қабилидаги илм-фан бўлади.

Кўп нарсада бўлгани каби, биринчи навбатда одамлар орасида бундай “илм-фанга” нисбатан муносабат ўзгариши керак. Бу соҳада ишлайдиганлар биринчи навбатда бизга шундай университетлар, тадқиқотлар, илмий даражалар керакми, деб сўрашлари керак.

Плагиатга бўлган муносабат ўзгариши керак. Биз ўқиган давримизда “интернетдан кўчириб” диплом ё ёзма иш ёзиш кўпчилик фикрида “плагиат” эмас, балки илмий иш ёзилиш усули сифатида кўриларди. Талабалар интернет кафеда ўтириб, интернет ва принтердан чиқариш ҳаражатларини ўз ёнидан тўлаб, топширган илмий ишлардан фойдаланиб, “илмий иш” ёзган домлалар ҳақида эшитардик. У замонлар ортда қолган, деб ўйларканман.

Плагиат—биров ёзган ишни ўзиники қилиб кўрсатиш—ўғирликдан бошқа нарса эмас. Буни домлалар ҳам, талабалар ҳам тушуниб етмагунча, университетлар эса плагиатни қаттиқ жазоламагунча, ҳақиқий илмий ишлар бўлишига ишониш қийин.

@profsherzod