Makkaliklar chetdagi ekinlarni yo‘q qilganligi musulmon qo‘shinining Quraysh bilan jang qilish uchun Uhudga chiqishiga sabab bo‘lgan edi. Endi ekinlar erta yig‘ib olinib, foydalanish uchun g‘amlab qo‘yilgach, musulmonlar Qurayshga nisbatan ustunlikka ega bo‘lib, ular uyushtirgan qamalga bemalol bardosh bera oldilar. Quraysh tuyalari Aqiq vodiysidagi akatsiya daraxtlari bilan oziqlanishga majbur bo‘ldi. Bu paytda Qurayshning ittifoqdoshlari bo‘lgan G‘atafon tuyalari Uhud yaqinidagi tekisliklarning chakalakzorlarida o‘sadigan ikki xil yulg‘un bilan kun kechirar edi. Biroq, har ikkala qo‘shinning otlari uchun o‘zlari bilan olib kelgan yem-xashakdan boshqa hech narsa yo‘q edi.
Makka qo‘shini taxminan 12 ming kishidan iborat bo‘lib, uch alohida korpusga bo‘lingan edi.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) esa atigi 3 mingga yaqin kishiga tayana olardi. U Zot harbiy kengash chaqirib, o‘zlariga - taqdim etilgan turli maslahatlarni baholadilar. Nihoyat, bu ulkan kuchga qarshi kurashda urushning yangicha usulini qo‘llashga qaror qildilar. Madina atrofidagi o‘ziga xos landshaftdan foydalanib, xandaq qazishni ma’qul ko‘rdilar. Madina vohasi janub, sharq va g‘arbdan lava oqimlari (quruq qumli yerda sochilgan katta qora lava toshlari) bilan o‘ralgan bo‘lib, bu piyoda, tuya yoki otda harakatlanishni juda qiyinlashtirardi.
Shimoldan esa Madina qisman Sal tog‘i deb ataladigan kattaroq tepalik bilan himoyalangan edi. Payg‘ambar (s.a.v)bu tepalikni musulmonlar qaziyotgan xandaq rejasiga kiritishga qaror qildi. Geografik xususiyatlar va Sal tog‘ining xandaq rejasiga kiritilishi musulmonlarga shaharlarini bosqinchilarga nisbatan balandroq joydan himoya qilish imkonini berdi. Bu shahar musulmon himoyachilari uchun ikkinchi darajali, ammo muhim ustunlik manbai bo‘ldi, chunki bosqinchilar xandaqdan pastroq joydan sakrab o‘tishga majbur bo‘lishdi. 7-rasmda Ahzob jangi paytidagi Madinaning o‘ziga xos geografik joylashuvi ko‘rsatilgan.
Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Makka qo‘shini yo‘lga chiqqani haqida xabar olgach, darhol xandaq qazishni boshlashni buyurdilar. Ehtimol, u Zot Madinada mudofaa tayyorgarligi boshlanishidan oldin vatandoshlariga vaziyatning jiddiyligi anglatilishini istagan bo‘lishlari mumkin. Xandaq qazishga Madinadagi deyarli barcha jismonan sog‘lom musulmonlar jalb qilindi va bu ish olti kunlik mashaqqatli mehnat talab etdi. U Zot bu ishni turli qabila guruhlari o‘rtasida taqsimladilar, so‘ngra ular orasida qaysi guruh vazifani birinchi bajarishi bo‘yicha sog‘lom raqobatni shakllantirdilar.
Muhammad (s.a.v)ning xandaq qazish qarori ajoyib edi, chunki bu Qurayshning 600 kishilik otliq qo‘shinini zararsizlantirdi. Xandaq shunchalik keng ediki, hatto eng chopqir ot ham undan sakrab o‘ta olmasdi. U shu qadar chuqur ediki, unga tushib qolgan kishi yordamsiz chiqa olmasdi. Xandaqning chuqurligi uch-to‘rt gaz* edi. Quraysh otlari xandaqqa yaqinlashishdan cho‘chir, undan sakrab o‘tish haqida gap ham bo‘lishi mumkin emasdi. Aslida, xandaq qurayshliklar uchun ikki tomonlama muammo tug‘dirdi. Nafaqat ularning otlari foydasiz bo‘lib qoldi, balki ular bu 600 otni tirik saqlash uchun qandaydir tarzda boqishlari ham kerak edi. Natijada, Quraysh xandaqdan piyoda o‘tishga urinish va musulmonlarga og‘zaki da’vatlar bilan cheklanib qoldi, biroq Madina himoyachilari bularga deyarli e’tibor bermadilar.
Makka qo‘shini taxminan 12 ming kishidan iborat bo‘lib, uch alohida korpusga bo‘lingan edi.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) esa atigi 3 mingga yaqin kishiga tayana olardi. U Zot harbiy kengash chaqirib, o‘zlariga - taqdim etilgan turli maslahatlarni baholadilar. Nihoyat, bu ulkan kuchga qarshi kurashda urushning yangicha usulini qo‘llashga qaror qildilar. Madina atrofidagi o‘ziga xos landshaftdan foydalanib, xandaq qazishni ma’qul ko‘rdilar. Madina vohasi janub, sharq va g‘arbdan lava oqimlari (quruq qumli yerda sochilgan katta qora lava toshlari) bilan o‘ralgan bo‘lib, bu piyoda, tuya yoki otda harakatlanishni juda qiyinlashtirardi.
Shimoldan esa Madina qisman Sal tog‘i deb ataladigan kattaroq tepalik bilan himoyalangan edi. Payg‘ambar (s.a.v)bu tepalikni musulmonlar qaziyotgan xandaq rejasiga kiritishga qaror qildi. Geografik xususiyatlar va Sal tog‘ining xandaq rejasiga kiritilishi musulmonlarga shaharlarini bosqinchilarga nisbatan balandroq joydan himoya qilish imkonini berdi. Bu shahar musulmon himoyachilari uchun ikkinchi darajali, ammo muhim ustunlik manbai bo‘ldi, chunki bosqinchilar xandaqdan pastroq joydan sakrab o‘tishga majbur bo‘lishdi. 7-rasmda Ahzob jangi paytidagi Madinaning o‘ziga xos geografik joylashuvi ko‘rsatilgan.
Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Makka qo‘shini yo‘lga chiqqani haqida xabar olgach, darhol xandaq qazishni boshlashni buyurdilar. Ehtimol, u Zot Madinada mudofaa tayyorgarligi boshlanishidan oldin vatandoshlariga vaziyatning jiddiyligi anglatilishini istagan bo‘lishlari mumkin. Xandaq qazishga Madinadagi deyarli barcha jismonan sog‘lom musulmonlar jalb qilindi va bu ish olti kunlik mashaqqatli mehnat talab etdi. U Zot bu ishni turli qabila guruhlari o‘rtasida taqsimladilar, so‘ngra ular orasida qaysi guruh vazifani birinchi bajarishi bo‘yicha sog‘lom raqobatni shakllantirdilar.
Muhammad (s.a.v)ning xandaq qazish qarori ajoyib edi, chunki bu Qurayshning 600 kishilik otliq qo‘shinini zararsizlantirdi. Xandaq shunchalik keng ediki, hatto eng chopqir ot ham undan sakrab o‘ta olmasdi. U shu qadar chuqur ediki, unga tushib qolgan kishi yordamsiz chiqa olmasdi. Xandaqning chuqurligi uch-to‘rt gaz* edi. Quraysh otlari xandaqqa yaqinlashishdan cho‘chir, undan sakrab o‘tish haqida gap ham bo‘lishi mumkin emasdi. Aslida, xandaq qurayshliklar uchun ikki tomonlama muammo tug‘dirdi. Nafaqat ularning otlari foydasiz bo‘lib qoldi, balki ular bu 600 otni tirik saqlash uchun qandaydir tarzda boqishlari ham kerak edi. Natijada, Quraysh xandaqdan piyoda o‘tishga urinish va musulmonlarga og‘zaki da’vatlar bilan cheklanib qoldi, biroq Madina himoyachilari bularga deyarli e’tibor bermadilar.