C. Uhud va Ahzob janglari oralig‘idagi notinch davrda harbiy strategiyalar
Uhud va Ahzob janglari oralig‘idagi davr ko‘plab diplomatik va harbiy harakatlar bilan ajralib turdi. Bu davr muhim, chunki u Payg‘ambar (s.a.v)ning diplomatik va harbiy strategiyalarining ko‘p qirralarini namoyon etadi. Uhud jangidan keyingi oylarda Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Quraysh nazarida o‘zlarining zaif ko‘rinishlarini chuqur his etgan bo‘lsalar kerak. U Zot makkaliklarga nisbatan o‘z mavqeini tezda mustahkamlash zarurligini yaxshi anglaganlar. Kuch muvozanati uning foydasiga bo‘lmagan sharoitda, ko‘plab arab qabilalari endi unga qarshi chiqishi yoki fitna uyushtirishi mumkin edi. Bu davrni bemalol Islomga va Islom payg‘ambariga qarshi fitna davri deb atash mumkin.
Madina atrofidagi hududning xaritasi quyidagi holatni ko‘rsatadi: G‘atafon va Fazara qabilalari Madinaning shimolida; Banu Sulaym sharqda, Makkaliklar, Kinona va Saqif janubda yashardilar. Bu qabilalarning barchasi dastlab makkaliklarga do‘stona munosabatda bo‘lganligi sababli, Madina har uch tomondan dushman va mustahkam kuchlar tahdidi ostida qolgan edi.
Uhuddagi mag‘lubiyatdan so‘ng, musulmonlarning shimolga boradigan savdo yo‘llari Ukaydir tomonidan to‘sib qo‘yildi.U Arabistonning eng shimolida, Madinadan ikki haftalik masofa uzoqlikda joylashgan Dumat al-Jandal qabilasining boshlig‘i edi. Ukaydir tomonidan Madina savdosining to‘sib qo‘yilishi: Suriya va Mesopotamiyaga boradigan muhim shimoliy savdo yo‘li amalda yopilganini anglatardi. Bu Madina uchun ham, xususan Rasululloh uchun ham jiddiy muammo edi. Bu vaziyatni hal qilish uchun Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) ning o‘zlari yurishga chiqishlari kerakligi aniq edi.
Uhuddan keyingi ikki yil davomida Muhammad (s.a.v.)ning siyosati iloji boricha Madinaga qarshi dushmanlik harakatlarining oldini olishga qaratilgan edi. Bu musulmon davlatining nihoyatda zaif davri edi. Payg‘ambar dushmanlar va qo‘shni qabilalar orasida bu tasavvurga qarshi kurashishni istardilar. Bu davrda kuchlar muvozanati Quraysh foydasiga o‘zgargan bo‘lib, Muhammad (s.a.v.) o‘zlarining ulkan diplomatik va harbiy mahoratlarini bunga imkon qadar tezroq qarshi qo‘yish uchun ishga soldilar. Madinaga tahdid solayotgan qabilalar to‘planayotgani haqida xabar topishi bilanoq, bunday xavfning oldini olish uchun yurishlar uyushtirdilar. 625-yil iyun oyida Qatanga 150 kishi bilan Banu Asadga qarshi qilingan yurish shunday edi. Xuddi bir yil o‘tgach, Muhammad (s.a.v.) ning o‘zlari katta qo‘shin bilan Banu Anmor va Sa’labaga qarshi Zot ar-Riqo‘ga shunday yurish qildilar. Bu yurishlarning maqsadi musulmonlarning kuch-qudratini namoyish etish edi.
D. Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Ahzob jangida qo‘llagan harbiy strategiyalar
Islomning uchinchi yirik jangi: Ahzob jangi bo‘lib, u Ittifoqchilar jangi va Xandaq jangi nomi bilan ham mashhur. Ba’zi tarixchilar uni Madina qamali deb ataydilar. Bu jang milodiy 627-yilning 3-yanvaridan 24-yanvarigacha, ya’ni hijriy 5-yil Shavvol oyining 8-29 kunlari oralig‘ida bo‘lib o‘tgan.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) qurayshliklar Uhud jangining hal bo‘lmay qolganidan so‘ng Madinaga hujum qilish uchun jiddiy harakat qilishlarini juda yaxshi bilar edilar. Quraysh tomonidan tayyorlanayotgan hujum rejalari haqidagi xabar yetib kelgach, Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Madina atrofidagi muhim g‘alla hosilini erta yig‘ib olishni buyurdilar. Bu yil hosilning barchasi erta yig‘ib olindi. Natijada, Qurayshning katta qo‘shini Madinaga kelganida, ular otlari uchun o‘tloq va qo‘shinlari uchun oziq-ovqat topishda katta qiyinchilikka duch keldi. Musulmonlar tomondan esa, g‘allalar endi Madinada aholi uchun xavfsiz saqlanib, ular Qurayshning dalalarni vayron qilishini ko‘rish azobidan xalos bo‘ldilar.
Uhud va Ahzob janglari oralig‘idagi davr ko‘plab diplomatik va harbiy harakatlar bilan ajralib turdi. Bu davr muhim, chunki u Payg‘ambar (s.a.v)ning diplomatik va harbiy strategiyalarining ko‘p qirralarini namoyon etadi. Uhud jangidan keyingi oylarda Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Quraysh nazarida o‘zlarining zaif ko‘rinishlarini chuqur his etgan bo‘lsalar kerak. U Zot makkaliklarga nisbatan o‘z mavqeini tezda mustahkamlash zarurligini yaxshi anglaganlar. Kuch muvozanati uning foydasiga bo‘lmagan sharoitda, ko‘plab arab qabilalari endi unga qarshi chiqishi yoki fitna uyushtirishi mumkin edi. Bu davrni bemalol Islomga va Islom payg‘ambariga qarshi fitna davri deb atash mumkin.
Madina atrofidagi hududning xaritasi quyidagi holatni ko‘rsatadi: G‘atafon va Fazara qabilalari Madinaning shimolida; Banu Sulaym sharqda, Makkaliklar, Kinona va Saqif janubda yashardilar. Bu qabilalarning barchasi dastlab makkaliklarga do‘stona munosabatda bo‘lganligi sababli, Madina har uch tomondan dushman va mustahkam kuchlar tahdidi ostida qolgan edi.
Uhuddagi mag‘lubiyatdan so‘ng, musulmonlarning shimolga boradigan savdo yo‘llari Ukaydir tomonidan to‘sib qo‘yildi.U Arabistonning eng shimolida, Madinadan ikki haftalik masofa uzoqlikda joylashgan Dumat al-Jandal qabilasining boshlig‘i edi. Ukaydir tomonidan Madina savdosining to‘sib qo‘yilishi: Suriya va Mesopotamiyaga boradigan muhim shimoliy savdo yo‘li amalda yopilganini anglatardi. Bu Madina uchun ham, xususan Rasululloh uchun ham jiddiy muammo edi. Bu vaziyatni hal qilish uchun Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) ning o‘zlari yurishga chiqishlari kerakligi aniq edi.
Uhuddan keyingi ikki yil davomida Muhammad (s.a.v.)ning siyosati iloji boricha Madinaga qarshi dushmanlik harakatlarining oldini olishga qaratilgan edi. Bu musulmon davlatining nihoyatda zaif davri edi. Payg‘ambar dushmanlar va qo‘shni qabilalar orasida bu tasavvurga qarshi kurashishni istardilar. Bu davrda kuchlar muvozanati Quraysh foydasiga o‘zgargan bo‘lib, Muhammad (s.a.v.) o‘zlarining ulkan diplomatik va harbiy mahoratlarini bunga imkon qadar tezroq qarshi qo‘yish uchun ishga soldilar. Madinaga tahdid solayotgan qabilalar to‘planayotgani haqida xabar topishi bilanoq, bunday xavfning oldini olish uchun yurishlar uyushtirdilar. 625-yil iyun oyida Qatanga 150 kishi bilan Banu Asadga qarshi qilingan yurish shunday edi. Xuddi bir yil o‘tgach, Muhammad (s.a.v.) ning o‘zlari katta qo‘shin bilan Banu Anmor va Sa’labaga qarshi Zot ar-Riqo‘ga shunday yurish qildilar. Bu yurishlarning maqsadi musulmonlarning kuch-qudratini namoyish etish edi.
D. Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Ahzob jangida qo‘llagan harbiy strategiyalar
Islomning uchinchi yirik jangi: Ahzob jangi bo‘lib, u Ittifoqchilar jangi va Xandaq jangi nomi bilan ham mashhur. Ba’zi tarixchilar uni Madina qamali deb ataydilar. Bu jang milodiy 627-yilning 3-yanvaridan 24-yanvarigacha, ya’ni hijriy 5-yil Shavvol oyining 8-29 kunlari oralig‘ida bo‘lib o‘tgan.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) qurayshliklar Uhud jangining hal bo‘lmay qolganidan so‘ng Madinaga hujum qilish uchun jiddiy harakat qilishlarini juda yaxshi bilar edilar. Quraysh tomonidan tayyorlanayotgan hujum rejalari haqidagi xabar yetib kelgach, Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Madina atrofidagi muhim g‘alla hosilini erta yig‘ib olishni buyurdilar. Bu yil hosilning barchasi erta yig‘ib olindi. Natijada, Qurayshning katta qo‘shini Madinaga kelganida, ular otlari uchun o‘tloq va qo‘shinlari uchun oziq-ovqat topishda katta qiyinchilikka duch keldi. Musulmonlar tomondan esa, g‘allalar endi Madinada aholi uchun xavfsiz saqlanib, ular Qurayshning dalalarni vayron qilishini ko‘rish azobidan xalos bo‘ldilar.