HARBIY STRATEGIYALAR
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Islomda harbiy fanning deyarli birinchi ustozi edilar. U Zot urush strategiyalari, taktik harakatlar va harbiy operatsiyalarni rejalashtirish uchun ko‘p vaqt sarfladilar. U Zot sahobalari bilan maslahatlashar va ularning ham strateg, ham jangchi sifatidagi harbiy tayyorgarligiga jiddiy e’tibor qaratardilar. U Zot o‘z rejalarini katta aniqlik va muvaffaqiyat bilan amalga oshirib, maqsadlariga erishdilar. Dushmanga qarshi katta mahorat, donolik va zukkolik bilan kurashib, uni barcha jabhalarda mag‘lub etdilar, uning ruhiy va harbiy kuchini butunlay yo‘q qildilar. U Zot o‘z harbiy strategiyasini ishlab chiqdi va dushman rejalari hamda taktikasini mag‘lub etish uchun o‘ziga xos taktik manevr usullarini qo‘lladilar.
U Zotning barcha strategik harakatlari va taktik operatsiyalari voqelikka, zamon va makonning amaliy ehtiyojlariga asoslangan bo‘lib, katta aql-zakovat bilan amalga oshirildi. U Zot Arabistonda bir qancha harbiy yangiliklar kiritdilar va u kishining ko‘plab harbiy strategiyalari hamda taktikasi dushmanlarini hayratda qoldirdi. Hodgson - Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ni "qurollangan payg‘ambar" deb atagan, bu uni Muso (alayhissalom)dan boshlab boshqa bir qator payg‘ambarlardan deyarli farqlamaydi.
Payg‘ambar Madinada yashagan o‘n yil mobaynida (622-yildan 632-yilgacha) turli xil va o‘lchamdagi yetmish to‘rtta harbiy yurishni tashkil etdilar. Bu taxminan har yetti haftada bir marta yurishga to‘g‘ri keladi va Madina davrida Payg‘ambar olib borgan harbiy faoliyatning g‘oyat yuqori darajasini ko‘rsatadi. Harbiy yurishlarning ko‘lami sezilarli darajada farq qilardi - bir necha otliqdan iborat xarbiy guruhdan tortib - 12 000 dan ortiq ishtirokchini o‘z ichiga olgan janggacha. Ana shu yetmish to‘rt yurishning yigirma yettitasida Rasulullohning o‘zlari musulmon qo‘shinlariga boshchilik qilganlar. Ibn Isxoqning yozishicha, Payg‘ambar (s.a.v)ning o‘zlari quyidagi yigirma yetti harbiy yurishda ishtirok etganlar:
1. Al-Abva (Vaddan nomi bilan ham tanilgan) bosqini
2. Buvot (Al-Abva yo‘nalishida)
3. Yanbu vodiysidagi Ushayra
4. Murz bin Jobirni ta’qib qilish uchun Badrdagi birinchi jang
5. Badr g‘azoti
6. Banu Sulaym (al-Qudrga yetib borguncha)
7. As-Saviyq Abu Sufyon bin Harbning izidan
8. G‘atafon (Dhu Amar bosqini nomi bilan ham tanilgan)
9. Bahron (Hijozda bir joy)
10. Uhud jangi
11. Hamro ul Asad
12. Banu Nazir
13. Naxldagi Zatur-Riqo
14. So‘nggi Badr jangi
15. Dumatul Jandal
16. Xandaq jangi
17. Banu Qurayza
18. Huzoyl qabilasidan bo‘lgan Banu Lihyon
19. Zu Qarad
20. Xuzo‘a qabilasidan bo‘lgan Banu Mustaliq
21. Al-Hudaybiya
22. Xaybar jangi
23. Umra safari
24. Makka fathi
25. Hunayn jangi
26. Toif qamali
27. Tabuk jangi
Ibn Isxoqning aytishicha, Payg‘ambar yuqoridagi yigirma yetti jangdan to‘qqiztasida bevosita jang qilganlar:
(1) Badr;
(2) Uhud;
(3) Al-Xandaq (Ahzob jangi nomi bilan ham mashhur);
(4) Qurayza;
(5) Al-Mustaliq;
(6) Makka fathi;
(7) Hunayn; va
(8) Toif.
Harbiy faoliyatning yuqori darajasiga qaramay, ikkala tomondan ham harbiy yurishlarda qurbonlar soni hayratlanarli darajada kam edi. Payg‘ambar qon to‘kishni xohlamasdilar va u Zotning aksariyat harbiy yurishlari aslida har ikki tomondan ham hech qanday qurbon bermagan. Hatto uning yirik harbiy yurishlari va janglarida ham har ikki tomondan juda oz kishilar halok bo‘lganligi ajablanarlidir. Buni 8-ilovadan ko‘rish mumkin.
Payg‘ambarimiz diplomatik yo‘llar bilan ittifoqchilarni o‘zlariga og‘dirish uchun ko‘p kuch sarfladilar. U Zot urushni faqat foyda-zarar hisobi harbiy harakatlarni afzal ko‘rsatgan hollardagina olib bordilar. Ba’zi hollarda u Zot dushmanni oldindan zarba berish orqali mag‘lub etdilar. Boshqa paytlarda g‘alaba qozonish uchun qattiq kurashishga to‘g‘ri kelardi. U Zot raqiblariga juda katta kuch bilan kelish orqali tayyor vaziyatni taqdim etishni afzal ko‘rardilar.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam) Islomda harbiy fanning deyarli birinchi ustozi edilar. U Zot urush strategiyalari, taktik harakatlar va harbiy operatsiyalarni rejalashtirish uchun ko‘p vaqt sarfladilar. U Zot sahobalari bilan maslahatlashar va ularning ham strateg, ham jangchi sifatidagi harbiy tayyorgarligiga jiddiy e’tibor qaratardilar. U Zot o‘z rejalarini katta aniqlik va muvaffaqiyat bilan amalga oshirib, maqsadlariga erishdilar. Dushmanga qarshi katta mahorat, donolik va zukkolik bilan kurashib, uni barcha jabhalarda mag‘lub etdilar, uning ruhiy va harbiy kuchini butunlay yo‘q qildilar. U Zot o‘z harbiy strategiyasini ishlab chiqdi va dushman rejalari hamda taktikasini mag‘lub etish uchun o‘ziga xos taktik manevr usullarini qo‘lladilar.
U Zotning barcha strategik harakatlari va taktik operatsiyalari voqelikka, zamon va makonning amaliy ehtiyojlariga asoslangan bo‘lib, katta aql-zakovat bilan amalga oshirildi. U Zot Arabistonda bir qancha harbiy yangiliklar kiritdilar va u kishining ko‘plab harbiy strategiyalari hamda taktikasi dushmanlarini hayratda qoldirdi. Hodgson - Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ni "qurollangan payg‘ambar" deb atagan, bu uni Muso (alayhissalom)dan boshlab boshqa bir qator payg‘ambarlardan deyarli farqlamaydi.
Payg‘ambar Madinada yashagan o‘n yil mobaynida (622-yildan 632-yilgacha) turli xil va o‘lchamdagi yetmish to‘rtta harbiy yurishni tashkil etdilar. Bu taxminan har yetti haftada bir marta yurishga to‘g‘ri keladi va Madina davrida Payg‘ambar olib borgan harbiy faoliyatning g‘oyat yuqori darajasini ko‘rsatadi. Harbiy yurishlarning ko‘lami sezilarli darajada farq qilardi - bir necha otliqdan iborat xarbiy guruhdan tortib - 12 000 dan ortiq ishtirokchini o‘z ichiga olgan janggacha. Ana shu yetmish to‘rt yurishning yigirma yettitasida Rasulullohning o‘zlari musulmon qo‘shinlariga boshchilik qilganlar. Ibn Isxoqning yozishicha, Payg‘ambar (s.a.v)ning o‘zlari quyidagi yigirma yetti harbiy yurishda ishtirok etganlar:
1. Al-Abva (Vaddan nomi bilan ham tanilgan) bosqini
2. Buvot (Al-Abva yo‘nalishida)
3. Yanbu vodiysidagi Ushayra
4. Murz bin Jobirni ta’qib qilish uchun Badrdagi birinchi jang
5. Badr g‘azoti
6. Banu Sulaym (al-Qudrga yetib borguncha)
7. As-Saviyq Abu Sufyon bin Harbning izidan
8. G‘atafon (Dhu Amar bosqini nomi bilan ham tanilgan)
9. Bahron (Hijozda bir joy)
10. Uhud jangi
11. Hamro ul Asad
12. Banu Nazir
13. Naxldagi Zatur-Riqo
14. So‘nggi Badr jangi
15. Dumatul Jandal
16. Xandaq jangi
17. Banu Qurayza
18. Huzoyl qabilasidan bo‘lgan Banu Lihyon
19. Zu Qarad
20. Xuzo‘a qabilasidan bo‘lgan Banu Mustaliq
21. Al-Hudaybiya
22. Xaybar jangi
23. Umra safari
24. Makka fathi
25. Hunayn jangi
26. Toif qamali
27. Tabuk jangi
Ibn Isxoqning aytishicha, Payg‘ambar yuqoridagi yigirma yetti jangdan to‘qqiztasida bevosita jang qilganlar:
(1) Badr;
(2) Uhud;
(3) Al-Xandaq (Ahzob jangi nomi bilan ham mashhur);
(4) Qurayza;
(5) Al-Mustaliq;
(6) Makka fathi;
(7) Hunayn; va
(8) Toif.
Harbiy faoliyatning yuqori darajasiga qaramay, ikkala tomondan ham harbiy yurishlarda qurbonlar soni hayratlanarli darajada kam edi. Payg‘ambar qon to‘kishni xohlamasdilar va u Zotning aksariyat harbiy yurishlari aslida har ikki tomondan ham hech qanday qurbon bermagan. Hatto uning yirik harbiy yurishlari va janglarida ham har ikki tomondan juda oz kishilar halok bo‘lganligi ajablanarlidir. Buni 8-ilovadan ko‘rish mumkin.
Payg‘ambarimiz diplomatik yo‘llar bilan ittifoqchilarni o‘zlariga og‘dirish uchun ko‘p kuch sarfladilar. U Zot urushni faqat foyda-zarar hisobi harbiy harakatlarni afzal ko‘rsatgan hollardagina olib bordilar. Ba’zi hollarda u Zot dushmanni oldindan zarba berish orqali mag‘lub etdilar. Boshqa paytlarda g‘alaba qozonish uchun qattiq kurashishga to‘g‘ri kelardi. U Zot raqiblariga juda katta kuch bilan kelish orqali tayyor vaziyatni taqdim etishni afzal ko‘rardilar.