Bobo Doll Experiment (Bobo qo‘g‘irchoq eksperimenti) – bu mashhur psixologik tadqiqot bo‘lib, 1961–1963-yillarda Albert Bandura tomonidan o‘tkazilgan. Ushbu tajriba ijtimoiy o‘rganish nazariyasini (Social Learning Theory) tasdiqlash uchun o‘tkazilgan bo‘lib, odamlar atrof-muhitni kuzatish orqali qanday qilib xulq-atvorni o‘rganishini tushuntiradi.

Eksperiment tafsilotlari

Eksperimentda 3-6 yosh oralig‘idagi bolalar qatnashgan. Ular uch guruhga ajratilgan:

• Tajribali guruh: Bolalar kattalar Bobo qo‘g‘irchog‘iga (shar shaklidagi katta qo‘g‘irchoq) tajovuzkor munosabatda bo‘layotganini kuzatishgan (masalan, qo‘g‘irchoqni urish, tepish, so‘kish).

• Nazorat guruhi: Bolalar tajovuzkor bo‘lmagan modelni kuzatishgan.

• Nazoratsiz guruh: Bolalar hech qanday modelni kuzatishmagan.

Eksperiment davomida tajovuzkor modelni ko‘rgan bolalar Bobo qo‘g‘irchog‘iga nisbatan tajovuzkor xatti-harakatlarni takrorlagan, hatto ba’zilari yangi tajovuzkor harakatlarni o‘ylab topgan. Boshqa ikki guruhdagi bolalar esa bunday xatti-harakatlarni kamroq namoyon etishgan.

Xulosa

• Bolalar kattalar harakatlarini kuzatish orqali tajovuzni o‘rganishi mumkin.

• Agar kattalar tajovuzkor harakatlari uchun jazolanmasa, bolalar bunday xatti-harakatni tezroq o‘zlashtiradi.

Bu eksperiment zamonaviy psixologiya, pedagogika va ommaviy axborot vositalari ta’siri bo‘yicha ko‘plab tadqiqotlarga asos bo‘lib xizmat qilgan.