IerarxiyaIngliz tili o'rganishni boshlaganimda bitta konsept yoki g'oya men uchun shok bo'lgan: you. Inglizlar siz demas ekan, hammaga sen deb ishlatisharkan, vaauuuuuv deganman. Solishtirish uchun o'zimizda yoshi kattalarga nisbatan yoki bizdan ijtimoiy mavq'ei balandroq odamga nisbatan siz deb hurmat shaklida gapirish mavjud, koreyschada eng kami uch xil "hurmat" yoki "honorific" grammatikasi mavjud. Bu yaqin-yaqingacha meni e'tiborimni tortmasdi lekin nimaga bunaqaligini, va buni orqasidagi jamiyatga ta'sirini endi tushunishni boshlayabman.
Koreyada yoshi, tajribasi, jamiyatdagi o'rni, ish pozitsiyasi yoki bitirgan universiteti sizdan balandroq odamga siz gap qaytarishiz, savolga tutishiz yoki jahl qilmasdan, argumentlashishiz yaxshi qabul qilinmaydi, ba'zida bu 'jinoyat' sifatida ko'riladi. Siz ularga nisbatan doimiy hurmatda, savollarsiz, boshiz egilgan va har doim '네 (ha/ho'p kontekstga qarab)' deb javob berishiz kerak. Ayrimlarga, xususan, O'zbek vatandoshlarimizga ham, g'arblik yoki umuman Koreys bo'lmagan odamlarga bu qulay, yoqadi. Ularni argumentlari - hurmat va izzat saqlash, yoshi kattani aytganini qilish yoki yosh kichiklardan ham huddi shunday hurmatni qabul qilib olish kabi argumentlar. Bu to'g'rimi? Balkim ha lekin mengamas. Nimaga?
Birinchidan, hurmatsizlik va savolga tutish o'rtasida juda katta farq bor. Kimdir sizni qarorizni yoki ayrim masalalardagi fikrlarizni savolga tutsa, bu sizni hurmat qilishni to'xtatdi, u endi sizga bo'ysunmedi yoki u gap qaytaryabdi, hurmatizni to'kmoqchi deganimas. Savol berilmagan, hisob so'ralmagan, sabablarini aniqlashtirilmagan joy - 1984ga aylanadi, shubhasiz. Shuning uchun biror g'oya yoki maqsadni rivojlanishi, haqiqatga yaqinlashishi yoki ko'zlanayotgan natijaga erishishi uchun - savollar berilishi, muhokama qilinishi va so'roqqa tutish eng yaxshi yo'l. O'tgan semesterda, Byron Douglas professorning Advanced English Conversation kursini olgandim. Amerikalik, amerika harbiy sohasida ishlagan, eng kami PhD darajasi bor professor. U bilan ko'p narsalarni gaplashardim, va ko'p savollar berib, xulosalarga asosi nimaligini so'rardim. Hammasiga javob berishga harakat qilardi. Hullas, yaxshi muhokamalar, munozaralar qilardik, shunday bo'lsayam, u men eng ko'p hurmat qilgan professor hozirgacha universitetda. Mana shu nuqta eng asosiysi, kimdir savol bersa, so'roqqa tutsa, u sizni shaxsiyatizga emas, fikrlarga yoki xulosalarizga savol beryabdi. Bu joyda yopiq fikrlab, xavfsiragandan foyda yo'q. Ochiq bo'lish, savollarni uni qiziqishi, sizni g'oyalarizga e'tibor deb qabul qilish yanada osonroq va foydaliroq.
Ikkinchidan, hurmat orttiriladi yoki erishiladi, shunchaki berilmaydi. Men yoshi kattalarni hurmat qilmasligimiz kerak demayabman. Yoshi kattalarni va ularni hurmat qilish, ulardan narsalarni o'rganish muhim lekin savolimiz yoki shubhamiz bor paytda so'rab ham ololishimiz kerak. Siz PhD egasi, katta lavozimdagi odam yoki prezident bo'lsangiz va men oddiy omi, maktabdiyam 3ga bitirgan odam bo'lsam ham, agar sizni qarorlariz yoki g'oyalariz menga, meni hayotim yoki ishimga ta'siri bo'lsa, uni so'roq qilishga va sabablarini so'rashga haqqim bor. Masalan, aytaylik Fayzulla menejer va ishchi Akmalga aytyabdi, "Akmal X ishni qil". Akmal so'radi: "Nimaga? Y ishni qilganman, X ishga xojat yo'q, X ishga xojat paydo bo'lsayam, vaqtida yetkazib beraman". Akmalni sabablari bor, va uni qarori to'g'ri bo'lsayu va sizning Fayzullani qarori asossiz bo'lsa, menimcha Akmal Fayzulla shunchaki menejerligi uchun hurmat qilishi shart emas yoki uni yo'liga yurishi shart emas. Bu hurmatsizlik emas, balki skill yoki ko'ra bilish va foydaliroq yo'lni tanlash holos.
@uningrief_x
