Turkiya-Suriya: barqarorlikmi yoki yangi mojaro?
2025-yil 4-fevral kuni Suriyaning muvaqqat prezidenti Ahmad ash-Shaara (Al-Jo’laniy) o‘zining ikkinchi xorijiy tashrifini Turkiyaga amalga oshirdi. Suriya prezidenti Erdog'an tomonidan iliq kutib olindi. Muzokarada asosan harbiy kelishuvlar va Suriya Demokratik Kuchlari (SDK) masalasi muhokama qilindi. Bizningcha, Bashar Asad hokimiyati qulaganidan so‘ng, uni qo‘llab-quvvatlagan Eronning o‘rni Turkiya tomonidan to‘ldirilmoqda.
Shu o'rinda savol tug'iladi Turkiya va Suriya munosabatlaridagi o'zgarishlar Suriyada barqarorlikni tiklashga yordam beradimi yoki kuchlar o'rtasidagi muvozanatni o'zgartirib, yangi mojaroga sabab bo'ladimi?
Harbiy havo bazalar
Shuningdek, uchrashuvda ikki davlat rahbarlari yangi harbiy havo bazalari haqida suhbatlashishdi. Shunga ko‘ra, Turkiya Suriyada ikkita harbiy havo bazasini joylashtirishni rejalashtiradi. Bittasi Palmira havo harbiy bazasi, ikkinchisi esa Suriya armiyasining T4 bazasi bo‘lishi mumkin va ikkalasi ham Homs viloyatida joylashgan. Bundan tashqari, tomonlar Turkiyaning Suriya yangi armiyasini tayyorlashga yordam berish haqida ham kelishgan. Bizning fikrimizcha, Suriya yangi hukumati Isroil tomonidan yo‘q qilingan havo mudofaa tizimini (bu haqda yuqorida to'xtalganmiz) qayta tiklash uchun muqobil variantlar qidirmoqda, va mintaqada nisbatan harbiy texnologik ustunlikka ega Turkiya yaxshi tanlovdir. Zero, yangi hukumatning AQSh-Rossiya qarama-qarshiligiga munosabati hali ham mavhum. Albatta, terroristik tashkilot sifatida tanilgan va hokimiyatga kelganiga ko‘p bo‘lmagan hukumatning to‘g‘ridan-to‘g‘ri AQSh yoki Rossiyadan qurol sotib olishi dargumon. Turkiya esa ularni bir necha yildan beri qurol bilan ta'minlamoqda.
Suriya Demokratik Kuchlari taqdiri
Keyingi asosiy masala – kurdlar tashkil etgan SDK bo‘ldi. Ma’lumki, Turkiya SDKni Kurd ishchi partiyasining bir ko‘rinishi sifatida ko‘radi va uni terroristik tashkilot deb hisoblaydi. SDK AQShning IShIDga qarshi kurashidagi asosiy ittifoqdoshi hisoblanadi. Turkiya prezidenti kurdlar hibsda ushlab turgan 11 mingdan ortiq IShID terrorchilari bilan shug‘ullanishga tayyorligini bildirdi. Suriya yetakchisi esa, hech qanday avtonom boshqaruvga ega kurdlar hududi bo‘lmasligi, va Suriyaning shimoliy-sharqiy hududlarisiz Suriyaning hududiy birlashuvi to‘liq yakunlanmasligini ta’kidladi. Bu orqali SDKning kelajakdagi faoliyati so'roq ostida qoladi.
Xulosa qilib aytganda, Suriya yetakchisining Turkiyaga tashrifi asosan qurol, ichki barqarorlikni tiklash va xavfsizlikni kafolatlash, ya’ni harbiy salohiyatni oshirishga qaratilgan. Turkiyaning harbiy bazalari joylanishi esa Suriyaga havo hududini himoya qilishdan tashqari, Isroilni tiyib turish uchun ham zarur. Qolaversa, qurol yetkazib beruvchi hamkor ham zarur. Albatta, hududiy yaxlitlik mamlakatning shimoli-sharqiy hududlarisiz to‘liq tiklanmaydi. Ash-Shaara hukumati SDKni qurolsizlantirishga undash orqali davlat birligini tiklashi mumkin, shuningdek, Turkiya ham xavfsizligini mustahkamlashi, hududiy yaxlitligiga xavfni bartaraf etishi mumkin. Bundan tashqari Turkiyaning mintaqadagi roli oshadi.
✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram
2025-yil 4-fevral kuni Suriyaning muvaqqat prezidenti Ahmad ash-Shaara (Al-Jo’laniy) o‘zining ikkinchi xorijiy tashrifini Turkiyaga amalga oshirdi. Suriya prezidenti Erdog'an tomonidan iliq kutib olindi. Muzokarada asosan harbiy kelishuvlar va Suriya Demokratik Kuchlari (SDK) masalasi muhokama qilindi. Bizningcha, Bashar Asad hokimiyati qulaganidan so‘ng, uni qo‘llab-quvvatlagan Eronning o‘rni Turkiya tomonidan to‘ldirilmoqda.
Shu o'rinda savol tug'iladi Turkiya va Suriya munosabatlaridagi o'zgarishlar Suriyada barqarorlikni tiklashga yordam beradimi yoki kuchlar o'rtasidagi muvozanatni o'zgartirib, yangi mojaroga sabab bo'ladimi?
Harbiy havo bazalar
Shuningdek, uchrashuvda ikki davlat rahbarlari yangi harbiy havo bazalari haqida suhbatlashishdi. Shunga ko‘ra, Turkiya Suriyada ikkita harbiy havo bazasini joylashtirishni rejalashtiradi. Bittasi Palmira havo harbiy bazasi, ikkinchisi esa Suriya armiyasining T4 bazasi bo‘lishi mumkin va ikkalasi ham Homs viloyatida joylashgan. Bundan tashqari, tomonlar Turkiyaning Suriya yangi armiyasini tayyorlashga yordam berish haqida ham kelishgan. Bizning fikrimizcha, Suriya yangi hukumati Isroil tomonidan yo‘q qilingan havo mudofaa tizimini (bu haqda yuqorida to'xtalganmiz) qayta tiklash uchun muqobil variantlar qidirmoqda, va mintaqada nisbatan harbiy texnologik ustunlikka ega Turkiya yaxshi tanlovdir. Zero, yangi hukumatning AQSh-Rossiya qarama-qarshiligiga munosabati hali ham mavhum. Albatta, terroristik tashkilot sifatida tanilgan va hokimiyatga kelganiga ko‘p bo‘lmagan hukumatning to‘g‘ridan-to‘g‘ri AQSh yoki Rossiyadan qurol sotib olishi dargumon. Turkiya esa ularni bir necha yildan beri qurol bilan ta'minlamoqda.
Suriya Demokratik Kuchlari taqdiri
Keyingi asosiy masala – kurdlar tashkil etgan SDK bo‘ldi. Ma’lumki, Turkiya SDKni Kurd ishchi partiyasining bir ko‘rinishi sifatida ko‘radi va uni terroristik tashkilot deb hisoblaydi. SDK AQShning IShIDga qarshi kurashidagi asosiy ittifoqdoshi hisoblanadi. Turkiya prezidenti kurdlar hibsda ushlab turgan 11 mingdan ortiq IShID terrorchilari bilan shug‘ullanishga tayyorligini bildirdi. Suriya yetakchisi esa, hech qanday avtonom boshqaruvga ega kurdlar hududi bo‘lmasligi, va Suriyaning shimoliy-sharqiy hududlarisiz Suriyaning hududiy birlashuvi to‘liq yakunlanmasligini ta’kidladi. Bu orqali SDKning kelajakdagi faoliyati so'roq ostida qoladi.
Xulosa qilib aytganda, Suriya yetakchisining Turkiyaga tashrifi asosan qurol, ichki barqarorlikni tiklash va xavfsizlikni kafolatlash, ya’ni harbiy salohiyatni oshirishga qaratilgan. Turkiyaning harbiy bazalari joylanishi esa Suriyaga havo hududini himoya qilishdan tashqari, Isroilni tiyib turish uchun ham zarur. Qolaversa, qurol yetkazib beruvchi hamkor ham zarur. Albatta, hududiy yaxlitlik mamlakatning shimoli-sharqiy hududlarisiz to‘liq tiklanmaydi. Ash-Shaara hukumati SDKni qurolsizlantirishga undash orqali davlat birligini tiklashi mumkin, shuningdek, Turkiya ham xavfsizligini mustahkamlashi, hududiy yaxlitligiga xavfni bartaraf etishi mumkin. Bundan tashqari Turkiyaning mintaqadagi roli oshadi.
✅ Ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarimiz
📱Twitter 📱YouTube 📱Facebook
📱Instagram 📱Telegram