Nega odamlar o'z joniga qasd qilishadi (suitsid)?
Qarang, odamlar shunchaki muammolar paydo bo‘lganda o‘z joniga qasd qilishmaydi. Odamlar hayotlari og‘ir bo‘lganda o‘z joniga qasd qilishadi, va bu juda nozik nuqta, ular buni o‘z aybi deb hisoblashadi. Ular his qilayotgan qiyinchilikni o‘zlarining shaxsiy mas'uliyati bilan bog‘lay olishmaydi, va bu esa ularni kuchli uyatni his qilishiga olib keladi. Endi, bu yerda nima sodir bo‘lyapti?
Qarang, men jamiyatimiz individualistik ekanligini aytsam, bu shuni anglatadiki, odamlar o‘z hayotiy hikoyalarini to‘liq nazorat qila olaman deb o‘ylashadi. Ular bilan sodir bo‘ladigan voqealar bevosita ularning kim ekanligi va nima qilganligi bilan bog‘liq deb bilishadi. Lekin bu har doim ham shunday bo‘lmagan. Tarixning uzoq davrlarida odamlar o‘z hayotlaridagi natijalar bilan shunchalik bog‘liq bo‘lishmagan. Buni moliyaviy ahvol bilan tushuntirish mumkin. Masalan, qadimgi ingliz tilida kambag‘al odamni "unfortunate" (baxtsiz) deb atashgan. Keling, shu so‘zni tahlil qilamiz: "unfortunate" so‘zida "fortuna"degan so‘z bor. "Fortuna" rimliklar uchun omad va taqdir ma'budasi bo‘lgan. Rimliklar "Fortuna"ga qurbonliklar keltirib: "Bu men emas, bu tashqi kuchlar" deb iltijo qilishgan. Hozir bu g‘alati tuyulishi mumkin.
Eng individualistik davlat – AQShda kambag‘allarni qanday atashadi? Bu yoqimli atama emas. Ularni "loser" (yutqazuvchi, mag‘lub) deb aytishadi. "Bu odam – loser." Shunday qilib, biz 400 yillik davr mobaynida "unfortunate"(baxtsiz) so‘zidan "loser"(mag‘lub) so‘ziga o‘tib keldik. Bu vaqt davomida odamlarning taqdiri uchun kim javobgar ekani haqidagi tasavvur o‘zgargan.
Hozirda men sizga:
"Stiven, ishlarim yaxshi ketmayapti. Ishdan haydaldim. Kitobim sotilmadi. Lekin bu mening aybim emas, shunchaki biroz omadsizlik bo‘ldi, desam, siz – juda yaxshi odam bo‘lishingizga qaramay – zamonaviy tafakkurga ega bo‘lganingiz uchun darhol shunday deb o‘ylaysiz: "U nimanidir noto‘g‘ri qilgan bo‘lishi kerak." Siz shunday o‘ylaysiz, chunki biz odamlarning shunchaki omadsiz bo‘lishi mumkinligiga ishonmaymiz. Xuddi shuningdek, agar siz menga: "Mening podkastim juda yaxshi ketayapti, 8 ming million, trillion, billion obunachim bor", desangiz, va men so‘rasam: "Qanday qilib bunday bo‘ldi?"*
Siz: "Oh, shunchaki omadim keldi," desangiz, men: "Stiven juda kamtar ekanda, lekin bu to‘g‘ri emas. U albatta nimadir qilgan", deb o‘ylayman.
Biz shunga ishonamizki, odamlar nimanidir qilishadi va bu harakatlar natija yoki muvaffaqiyatsizlikka olib keladi. Shuning uchun odamlar o‘z joniga qasd qilishadi – chunki og‘ir ahvolda ular:
"Menga nima bo‘layotganini mendan boshqa hech narsa tushuntirib bera olmaydi",deb o‘ylashadi.
Aslida esa hayot ancha murakkabroq. Men bu fikr haqiqat deb aytayotganim yo‘q, lekin ko‘pchilik odamlar dunyoni shunday qabul qiladi.
Alain de Botton
The Love Expert: We've Built A Loveless Society & It's Making Us Depressed! (here's the fix!) Alain De Botton - The Diary of a CEO
@on_spectrum
Qarang, odamlar shunchaki muammolar paydo bo‘lganda o‘z joniga qasd qilishmaydi. Odamlar hayotlari og‘ir bo‘lganda o‘z joniga qasd qilishadi, va bu juda nozik nuqta, ular buni o‘z aybi deb hisoblashadi. Ular his qilayotgan qiyinchilikni o‘zlarining shaxsiy mas'uliyati bilan bog‘lay olishmaydi, va bu esa ularni kuchli uyatni his qilishiga olib keladi. Endi, bu yerda nima sodir bo‘lyapti?
Qarang, men jamiyatimiz individualistik ekanligini aytsam, bu shuni anglatadiki, odamlar o‘z hayotiy hikoyalarini to‘liq nazorat qila olaman deb o‘ylashadi. Ular bilan sodir bo‘ladigan voqealar bevosita ularning kim ekanligi va nima qilganligi bilan bog‘liq deb bilishadi. Lekin bu har doim ham shunday bo‘lmagan. Tarixning uzoq davrlarida odamlar o‘z hayotlaridagi natijalar bilan shunchalik bog‘liq bo‘lishmagan. Buni moliyaviy ahvol bilan tushuntirish mumkin. Masalan, qadimgi ingliz tilida kambag‘al odamni "unfortunate" (baxtsiz) deb atashgan. Keling, shu so‘zni tahlil qilamiz: "unfortunate" so‘zida "fortuna"degan so‘z bor. "Fortuna" rimliklar uchun omad va taqdir ma'budasi bo‘lgan. Rimliklar "Fortuna"ga qurbonliklar keltirib: "Bu men emas, bu tashqi kuchlar" deb iltijo qilishgan. Hozir bu g‘alati tuyulishi mumkin.
Eng individualistik davlat – AQShda kambag‘allarni qanday atashadi? Bu yoqimli atama emas. Ularni "loser" (yutqazuvchi, mag‘lub) deb aytishadi. "Bu odam – loser." Shunday qilib, biz 400 yillik davr mobaynida "unfortunate"(baxtsiz) so‘zidan "loser"(mag‘lub) so‘ziga o‘tib keldik. Bu vaqt davomida odamlarning taqdiri uchun kim javobgar ekani haqidagi tasavvur o‘zgargan.
Hozirda men sizga:
"Stiven, ishlarim yaxshi ketmayapti. Ishdan haydaldim. Kitobim sotilmadi. Lekin bu mening aybim emas, shunchaki biroz omadsizlik bo‘ldi, desam, siz – juda yaxshi odam bo‘lishingizga qaramay – zamonaviy tafakkurga ega bo‘lganingiz uchun darhol shunday deb o‘ylaysiz: "U nimanidir noto‘g‘ri qilgan bo‘lishi kerak." Siz shunday o‘ylaysiz, chunki biz odamlarning shunchaki omadsiz bo‘lishi mumkinligiga ishonmaymiz. Xuddi shuningdek, agar siz menga: "Mening podkastim juda yaxshi ketayapti, 8 ming million, trillion, billion obunachim bor", desangiz, va men so‘rasam: "Qanday qilib bunday bo‘ldi?"*
Siz: "Oh, shunchaki omadim keldi," desangiz, men: "Stiven juda kamtar ekanda, lekin bu to‘g‘ri emas. U albatta nimadir qilgan", deb o‘ylayman.
Biz shunga ishonamizki, odamlar nimanidir qilishadi va bu harakatlar natija yoki muvaffaqiyatsizlikka olib keladi. Shuning uchun odamlar o‘z joniga qasd qilishadi – chunki og‘ir ahvolda ular:
"Menga nima bo‘layotganini mendan boshqa hech narsa tushuntirib bera olmaydi",deb o‘ylashadi.
Aslida esa hayot ancha murakkabroq. Men bu fikr haqiqat deb aytayotganim yo‘q, lekin ko‘pchilik odamlar dunyoni shunday qabul qiladi.
Alain de Botton
The Love Expert: We've Built A Loveless Society & It's Making Us Depressed! (here's the fix!) Alain De Botton - The Diary of a CEO
@on_spectrum