Oʻqing va dunyo kezing.Litseyni bitirganimga 20 yil toʻlibdi. 20 yil oldin 25-may oqshomini qanday nishonlaganimiz kechagidek esimda. U davrlar dunyodagi eng ulkan orzumiz Toshkentda oʻzimiz xohlagan oliy oʻquv yurtiga oʻqishga kirish edi. Undan uyogʻini koʻra olmagan edik. Maktabni bitirib, haqiqiy hayot ostonasiga endi qadam qoʻyayotgan yoshlarga eski bir postimni ulashmoqchiman. Shoyad, kimlargadir ibrat boʻlsa...
Ukalar, singiljonlar! Oʻqinglar, dunyo kezinglar. Sizlarni bundan nima toʻsib turibdi? Pulingiz kammi? Repetitorga, til markaziga qatnashga mablagʻ yetishmayaptimi? Busiz ham eplasa boʻladi-ku. Miyangiz soppa-sogʻmi? Toʻrt muchangiz salomatmi? Daftar-qalamingiz, yeyishga non-choyingiz, boshingizda boshpanangiz bormi? Oʻqish uchun yana nima kerak? Kitob boʻlsa kifoya-ku. Men 90-yillarda, Oʻzbekistonda iqtisodiy qiyinchilikning eng ogʻir pallalarida, qishloqda ulgʻayganman. Hashar yoʻli bilan qurilgan 9 yillik maktabda oʻqiganman. Keyinroq tuman markazidagi litseyga oʻqishga oʻtganman.
Qaysidir yili maktabga olib borish uchun hatto daftarim boʻlmagan. Oilamizda moddiy qiyinchilik juda qattiq boʻlgan shekilli, dadamga daftar olib bering, deb soʻramaganman ham. Chunki ortiqcha pul boʻlganda, albatta, olib bergan boʻlardi. Oʻtgan yildan qolgan daftarlarning yozilmagan oppoq varaqlarini ajratib olib, ularni bir-biriga ustma-ust qoʻyib, daftar yasaganman. Muqovasi daftarga oʻxshasin deb ustini yashil yoki qizil qalam bilan boʻyab chiqqanman. Ruchka bilan muqovaning oʻrtasiga 4-5 qator chiziq tortganman, dars nomini va ism-familiyamni yozish uchun. Varaqlarni bir-biriga igna-ip bilan tikib ulaganman. Bir yilni shu daftarlar bilan oʻtkazganman.
Qish uchun paltom boʻlmagan. Bir yosh katta akam bilan bitta paltoni kiyardik. Men tushdan keyin 2-smenada oʻqiganim uchun akamning maktabdan qaytishini kutardim. U kelishi bilan paltoni kiyib, oʻqishga ketardim. Xitoyning arzon dermantin etiklari boʻlardi. 1-2 hafta kiysangiz yorilib ketardi. Yirtilgan etik kiyishga rosa uyalardim. Akam ustiga boshqa charm qoplab, yoriqlari koʻrinmaydigan qilib qoʻlda tikib bergan edi.
Maktabimizning kichkina kutubxonasi boʻlardi. Men oʻqib chiqmagan badiiy kitobi qolmagan. Uyimda 20-30 tacha oʻzimning kitoblarim boʻlardi. Koʻpi dadamniki. Ularning har birini kamida 2-3 martadan oʻqib chiqqanman. Nega? Chunki oʻqishga boshqa kitob topa olmaganman. Rubob boʻyicha musiqa maktabiga qatnardim. Bir kuni maktabga borsam, zalning oʻrtasida uyum-uyum kitoblar, minglab badiiy kitoblar yotibdi...
Bular qayerdan keldi? Bilsam, qishlogʻimiz kolxozining katta kutubxonasi bor ekan; shu kutubxona yopilibdi, ya'ni binosini olib boshqa qaysidir tashkilotga berishibdi. Kitoblarni qoʻygani joy topilmagani uchun musiqa maktabining zaliga olib kelib tashlashibdi... Qishlogʻimizda shunday kutubxona bor ekan... Buni menga hech kim aytmagan, bunday kutubxona borligini bilmaganman... Shunaqa alam qilgan... Afsus, endi bu kutubxona ham yoʻq edi... Zalda uyilib yotgan kitoblarni keyin nima qilishgan, bilmayman, qayergadir olib ketishgan. Ulardan olib rosa oʻqigim kelgan, ammo olishga, birovdan soʻrashga uyalganman. Eslasam, haligacha ichim tirnaladi...
Bugun hamma narsam bor. Vashingtonda dunyoning eng ulkan Kongress kutubxonasi joylashgan. Shaharda koʻplab davlat kutubxonalari bor. Hammasidan foydalanish tekin. Borishga erinsam, “Kindle” readerimga internet orqali bir soniyada yuklab olaman. Ammo... Bugun avvalgidek kitobxonligim yoʻq. Bugun dangasaman. Ilgarigidek kitobga tashnalik, soatlab kitob oʻqish yoʻq. Nega? Nazarimda, odamda hashamat kuchaygan sari, qulaylik ortgan sari dangasaligi ham ortib boradi.
Bugun dunyoning istalgan burchagi bir qadam. Aqlli, ilmli, qaysidir sohaning bilimdoni boʻlgan odamlarga bugun hech qayerda chegara yoʻq. Xohlang AQShda, xohlang Avstraliya yoki Yaponiyada oʻqing, ishlang. Mutaxassis boʻlsangiz bas. Hamma narsaga erishsa boʻladi. Oʻzbekistonda tugʻilganingiz, oʻzbekligingiz yoki qishloqda, dehqonning bolasi ekaningiz bunga aslo toʻsiq boʻla olmaydi. Hammasi oʻzingizga bogʻliq!
Bekzod Mamadiyev@uzbekistonlikuz
